Είναι γεγονός ότι η πολύπλευρη προσπάθεια για τη συγκρότηση ενός τρίτου πόλου στην πολιτική ζωή της χώρας, παρά τις διαφορετικές προσεγγίσεις αλλά και τις ειδικότερες επιδιώξεις, δείχνει να εντατικοποιείται. Δεν ξέρω αν θα ολοκληρωθεί άμεσα, αλλά σίγουρα κάθε συμβολή είναι απαραίτητη και χρήσιμη. Η μέχρι σήμερα παρουσίαση του εγχειρήματος περιλαμβάνει σχεδόν όλες τις διαστάσεις του, από το σύνολο των ενδιαφερομένων. Τώρα όμως η υπόθεση φτάνει στο κρίσιμο σημείο όπου καλείται κανείς να αξιολογήσει και να ιεραρχήσει προτεραιότητες και βηματισμούς. Κατά τη γνώμη μου, τρία είναι τα θέματα που ξεχωρίζουν:
Πρώτον, απαιτείται αυτόνομος όσο και θετικός πολιτικός προσδιορισμός. Δεν αρκεί μια αρνητική οριοθέτηση απέναντι στη Ν.Δ. και στον ΣΥΡΙΖΑ. Δεν φτάνουν πλέον ούτε οι ξεπερασμένοι διαχωρισμοί Δεξιάς-Κέντρου-Αριστεράς ούτε οι συνδυασμοί τους. Δεν επαρκούν οι φυσιογνωμικοί διαχωρισμοί μεταξύ φιλελευθερισμού, σοσιαλισμού και κομμουνισμού. Απαιτείται ένα συγκεκριμένο σχέδιο για τη μετα-πτωχευτική περίοδο της χώρας, το οποίο θα οργανώσει τη συστηματική αλλαγή των δομών και αντιλήψεων που μας οδήγησαν στη χρεοκοπία, θα ενισχύσει την παραγωγική αναδιοργάνωση της οικονομίας και θα προσφέρει κοινωνική στήριξη στα πραγματικά θύματα της κρίσης κι όχι στους υποστηρικτές του παλιού που υποδύονται τα θύματα της κρίσης. Στρατηγική σταθερά ενός τέτοιου σχεδίου είναι οι σχέσεις συμμετοχής και ισότιμης συνεργασίας με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Η κατάθεση μιας τέτοιας διακριτής πολιτικής θέσης προς τους πολίτες αλλά και το υπόλοιπο πολιτικό σύστημα θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την αυτονομία του τρίτου πόλου. Θα τον καταστήσει αναγκαίο και πρωταγωνιστικό παράγοντα της πολιτικής ζωής. Ετσι θα υπερβεί τη σημερινή συμπληρωματικότητά του. Θα θέσει αυτός τα διλήμματα συμμαχιών και επιλογής στους άλλους πολιτικούς χώρους. Με άλλα λόγια, δεν χρειάζεται προκαταβολικά μια στείρα, αδιέξοδη και διασπαστική συζήτηση για το αν ο υπό διαμόρφωση τρίτος πόλος θα συνεχίσει να συμπλέει με τη Ν.Δ. ή θα πάει με τον ΣΥΡΙΖΑ. Ας απασχολήσει αυτό τη Ν.Δ. και τον ΣΥΡΙΖΑ. Επί της ουσίας, κάθε δύναμη πρέπει να καθορίσει τις πολιτικές και κυβερνητικές συνεργασίες της με κριτήριο την κοινή προσέγγιση που βοηθά τη χώρα έμπρακτα σε στιγμές βαθιάς κρίσης, όχι με βάση πολιτικά παρωχημένες συγγένειες.
Δεύτερο θέμα είναι το εύρος της συμμετοχής στο εγχείρημα του τρίτου πόλου. Ο υπό συγκρότηση χώρος απευθύνεται σε σημαντικό πολιτικο-εκλογικό ποσοστό και ταυτόχρονα περιλαμβάνει πλήθος κινήσεων και προσωπικοτήτων. Οι οργανωμένες δυνάμεις του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ ή σημαντικά τμήματά τους που θα μπορούσαν να συμβάλλουν συνεχίζουν να κινούνται σε λογικές αλληλοαποκλεισμού και τακτικισμών, ενώ η δημοσκοπική τους καταβύθιση συνεχίζεται παρά τα «συμπόσια» του ενός και την υποτιθέμενη «λυτρωτική» αποχώρηση από την κυβέρνηση της άλλης. Επιχειρούν να αντιμετωπίσουν τον σκόπελο των ευρωεκλογών με σχήματα του τύπου ΠΑΣΟΚ-Συνεργαζόμενοι και ΔΗΜΑΡ-Συνεργαζόμενοι, αλλά αυτά, αν υπάρξουν, δεν θα είναι η απάντηση στον κατακερματισμό του χώρου και δεν θα αποτρέψουν ένα οδυνηρό εκλογικό αποτέλεσμα στις εκλογές του Μαΐου, ανεξάρτητα από τις μεταμφιέσεις που ενδεχομένως θα επιχειρήσουν. Η ευθύνη των ηγεσιών τους θα είναι μεγάλη αν επιμείνουν να μη διαθέτουν τον εαυτό τους με ειλικρίνεια στην προοπτική ανασυγκρότησης του χώρου, ώστε αυτή να είναι βιώσιμη από άποψη αντιπροσωπευτικότητας και πολιτικού πλουραλισμού.
Τρίτο, εξίσου σημαντικό, θέμα με τα προηγούμενα είναι αυτό της ηγεσίας του πόλου, σε οποιαδήποτε εκδοχή του. Η ηγεσία του εγχειρήματος δεν μπορεί ν’ αντιμετωπιστεί με συμβατική λογική και συμβιβαστική πρακτική. Θέλει τόλμη γιατί θα σημαδέψει την προοπτική του πόλου. Πρέπει να στείλει ηχηρά και αξιόπιστα μηνύματα στην κοινωνία: συλλογικότητα, δημοκρατία, ανανέωση. Μηνύματα που θα εκφραστούν με καθαρότητα από το πολιτικό πρόσωπο που θα αναλάβει επικεφαλής της προσπάθειας.
Τέλος, για όσους σκέφτονται να αναλάβουν πρωτοβουλίες για την οργάνωση διαλόγου και τη συγκρότηση του εγχειρήματος, υπογραμμίζω δυο σημεία που θεωρώ ότι έχουν καθοριστική σημασία: να λειτουργήσουν ως πραγματικά ανεξάρτητη μεταβλητή, χωρίς προνομιακούς επηρεασμούς και κομματικές εξαρτήσεις και να καλέσουν σε καθολική και ισότιμη συμμετοχή όσους θα επιθυμούσαν την πραγματοποίηση του εγχειρήματος. Οι από καθέδρας αφορισμοί και οι αποκλεισμοί, από όποιον κι αν προέρχονται, λειτουργούν υπονομευτικά για την όποια προσπάθεια. Επομένως, και για τη χώρα.