Η φράση-κλισέ εκφράζει – νομίζω – εδώ πλήρως την ουσία της χθεσινής Ελληνοτουρκικής συνάντησης: Ελλάδα και Τουρκία γύρισαν σελίδα, «άλλαξαν υπόδειγμα» στις σχέσεις τους. Οι συναντήσεις του προέδρου Ερντογάν με την πρόεδρο Κ. Σακελλαροπούλου και τον πρωθυπουργό Κυρ. Μητσοτάκη καθώς και οι τομεακές συμφωνίες που υπογράφτηκαν στο πλαίσιο το Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας δημιουργούν μια εντελώς νέα κατάσταση σχέσεων σηματοδοτώντας μια ιστορική καμπή. Το κείμενο βέβαια που σφραγίζει με ιστορική σημασία τη συνάντηση είναι η πανηγυρική πολιτική Διακήρυξη των Αθηνών περί Σχέσεων Φιλίας και Καλής Γειτονίας (έργο Γεραπετρίτη;) που υπέγραψαν οι δύο ηγέτες ως highlightτης επίσκεψης. Μεταξύ άλλων, η Διακήρυξη ακυρώνει στην πράξη το casusbelliκαθώς δεσμεύει Ελλάδα και Τουρκία «να απέχουν από κάθε δήλωση, πρωτοβουλία ή ενέργεια που θέτει σε κίνδυνο τη διατήρηση της ειρήνης και σταθερότητας στην περιοχή τους» και «τα υποχρεώνει να επιλύουν οποιαδήποτε διαφορά μεταξύ τους με φιλικό τρόπο μέσω απ’ ευθείας διαβουλεύσεων ή με άλλα μέσα αμοιβαίας επιλογής σύμφωνα με το Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών». Είναι μια Διακήρυξη που προσιδιάζει με το Σύμφωνο Φιλίας Βενιζέλου – Αττατούρκ του 1930, του ανάλογου σχεδίου Κ. Καραμανλή 1976 και Κ. Μητσοτάκη 1992. Θέτει το γραπτό πολιτικό πλαίσιο φιλίας και συνεργασίας ανάμεσα στις δύο χώρες με προδιαγραφές για τα επόμενα βήματα προσέγγισης και επίλυσης προβλημάτων.
Ο πρόεδρος Ερντογάν ήρθε μέρα εμφανώς ως φίλος και όχι ως… πειρατής. Ήταν ένας διαφορετικός Ερντογάν. Με κλάδο ελαίας στο χέρι και αναχρωματισμένες απόψεις . Χωρίς απειλές, ρητορικές εξάρσεις ή προβολή έωλων αξιώσεων. Χωρίς καμιά αναφορά στη συνθήκη της Λωζάνης και στην ανάγκη… επικαιροποίησής της ούτε στις επίσημες δηλώσεις ούτε στη συνέντευξη του – ποταμός . Βέβαια δεν λύθηκε κανένα από τα θεμελιώδη προβλήματα/ εκκρεμότητες. Ούτε θα μπορούσε να λυθεί άλλωστε. Αλλά για πρώτη φορά το τελευταίο διάστημα ο πρόεδρος Ερντογάν υπογραμμίζει εντός Μεγάρου Μαξίμου ότι όλα τα προβλήματα μπορούν να λυθούν με βάση το διεθνές δίκαιο και την καλή βούληση. Η συνάντηση Ερντογάν – Σακελλαροπουλου δεν είχε τίποτα από την αντίστοιχη του 2017. Οι τοποθετήσεις και των δύο προέδρων ήταν στο ύψος των περιστάσεων για τη ανάγκη εξομάλυνσης των σχέσεων των δύο χωρών. Η Κ. Σακελλαροπούλου άψογη με πυκνό, συμφιλιωτικό λόγο ουσίας όπως και ο Τ. Ερντογάν με δύο ισχυρά μηνύματα-« νέα εποχή » και να βλέπουμε «το ποτήρι μισογεμάτο» στις σχέσεις μας.
Ενώ οι συνομιλίες με τον πρωθυπουργό πάνω στην ατζέντα των διμερών και γεωπολιτικών ζητημάτων πήγε εμφανώς πολύ καλά, κάτι που αντανακλάται στη μεγαλύτερη διάρκεια των συζητήσεων και στις προσφωνήσεις («αγαπητέ Ταγίπ», κ.α.). Βεβαίως υπήρξαν αποκλίσεις απόψεων οι οποίες σε δύο θέματα έγιναν γνωστές δημοσίως (μειονότητα Θράκης) και Κυπριακό (λύση σύμφωνα με ψηφίσματα ΟΗΕ ή δύο κρατών όπως υποστηρίζει η Τουρκία).
Το πρώτο ερώτημα είναι εάν θα διαρκέσει. Μάλλον αλλά ο χρόνος θα δείξει . Το δεύτερο είναι πώς προέκυψε ο τόσο ήπιος, συμφιλιωτικός Ερντογάν/ Τουρκία. Ο ίδιος λέγει ότι «δεν άλλαξε η Τουρκία. Η Ελλάδα έχει αναθεωρήσει την οπτική της απέναντι στην Τουρκία». Αν και αυτό περιέχει δόση αλήθειας, δεν απαντά στο ερώτημα. Τουρκία/Ερντογάν εμφανίζονται αγνώριστοι στην συμπεριφορά και ρητορική τους Δύο υποθέσεις εργασίας επιχειρούν να εξηγήσουν την αλλαγή : η καχύποπτη και η καλοπροαίρετη.
Η καχύποπτη λέγει ότι «όλα είναι ένα ψέμα». Ο Ερντογάν δεν άλλαξε ουσιαστικά σε τίποτα. Παραμένει οπαδός του αναθεωρητισμού/επεκτατισμού. Αλλά καθώς διαπίστωσε ότι «η στρατηγική του μαστιγίου» δεν του βγαίνει, δοκιμάζει τη «στρατηγική του καρότου» ελπίζοντας σε καλύτερα αποτελέσματα. Οι οπαδοί της υπόθεσης αυτής δεν προσδιορίζουν ποιά είναι ακριβώς αυτά τα αποτελέσματα, αν και υπονοούν ότι μπορεί να εκτείνονται από τη δορυφοροποίηση της Ελλάδας μέχρι την κατάληψη τμήματος ελληνικής κυριαρχίας. Πρόκειται λίγο-πολύ για τη στερεότυπη θεωρία ότι η Τουρκία δεν αλλάζει με τίποτα . Παραμένει εγγενώς νέο-οθωμανική, διεκδικητική δύναμη απέναντί μας.
Η καλοπροαίρετη υπόθεση θεωρεί ότι κάτω από την πίεση φυσικών καταστροφών, τις γεωπολιτικές ανακατατάξεις (πόλεμος Ουκρανίας, κατάσταση στη Μ. Ανατολή, ένταση με Δύση ) και οι μακρόπνοες στοχεύσεις Ερντογάν (βελτίωση σχέσεων με ΕΕ, ισχυρό περιφερειακό ρόλο) έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση της συνεργατικής συμφιλιωτικής λογικής από πλευράς του. Συνειδητοποίησε μεταξύ άλλων-χωρίς να εγκαταλείψει πάγιες θέσεις- ότι οι δύο χώρες («αιχμάλωτες της γεωγραφίας») αντιμετωπίζουν κοινά προβλήματα, προκλήσεις και απειλές, από τη μετανάστευση μέχρι την κλιματική κρίση, φυσικές καταστροφές, που απαιτούν κοινές προσεγγίσεις/ λύσεις και συνεπώς επιβάλλουν τη συνεργασία σε μια λογική θετικού αθροίσματος (win-win/kazan-kazan. Ειρηνικές λύσεις μη win- win δεν υπάρχουν) . Μιας λογικής που για να εδραιωθεί ωστόσο θα πρέπει να οδηγήσει τελικά στην επίλυση των κομβικών διαφορών/ προβλημάτων/ εκκρεμοτήτων μεταξύ των δύο κρατών στη βάση του διεθνούς δικαίου είτε μέσω της διαπραγμάτευσης είτε με προσφυγή στη διεθνή δικαιοσύνη( ΔΔΧ) . Αλλά και στο πεδίο αυτό ανοίγει η ( δύσκολη ομολογουμένως ) προοπτική.
Μπήκαμε στο δρόμο Βενιζέλου-Αττατούρκ ; Ίσως, με ερωτηματικά βέβαια.
Πηγή: www.tanea.gr