Το Νόμπελ Λογοτεχνίας του 1953 επιβράβευσε το εξαιρετικό ιστορικό και βιογραφικό έργο του Ουίνστων Τσώρτσιλ. Επιλεγμένα αποσπάσματα από το ευπώλητο βιβλίο του, που γράφτηκε το 1948 με την βοήθεια ομάδας βοηθών, δείχνουν πως ο ανυποχώρητος πολέμιος του ναζισμού διέβλεπε την αρνητική τελική έκβαση του πολέμου, ιδιαίτερα για τους κατοίκους των κρατών της Ανατολικής Ευρώπης, που απελευθερώθηκαν μόλις το 1989. Προσπάθησε αλλά δεν κατάφερε να αποτρέψει τις δυσοίωνες εξελίξεις, παρά μόνο στην Αθήνα (Δεκέμβριος 1944).
«Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος». 4 τόμοι, 2956 σελίδες, περίπου 3000 φωτογραφίες, ανάλογος αριθμός πρωτότυπων τηλεγραφημάτων και μηνυμάτων. Μετάφραση Αντώνη Σαμαράκη (πολυτονικό μείγμα Καθαρεύουσας και Δημοτικής). Ελληνική Μορφωτική Εστία.
Παραμονή Χριστουγέννων 1944. Ο πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας και εξέχων ηγέτης των Συμμάχων αποφασίζει ένα επικίνδυνο ταξίδι. «Ήταν 24 Δεκεμβρίου και είχαμε οργανώσει μια οικογενειακή συγκέντρωση με τα παιδιά. Όταν όμως ετελείωσα τα τηλεγραφήματά μου, είχα διαμορφώσει την γνώμη μου: έπρεπε να πάω με αεροπλάνο στην Αθήνα, να δω επιτόπου την κατάσταση…Παρά τις διαμαρτυρίες της οικογένειας…στις 8 (το πρωί) εφθάσαμε στην Νάπολη για να βάλωμε βενζίνη…Προσγειωθήκαμε το μεσημέρι (25 Δεκεμβρίου) στο αεροδρόμιο του Καλαμακίου, που εφρουρείτο από 2.000 περίπου Βρεταννούς αεροπόρους καλά οπλισμένους». (Τρίωρη συνάντηση με Βρεταννούς αξιωματούχους στο αεροπλάνο). «Η ακολουθία μου και εγώ έπρεπε να κοιμηθούμε επί του ελαφρού καταδρομικού Αίας (στον Πειραιά)… Μας επληροφόρησαν ότι ο δρόμος ήταν ελεύθερος…περάσαμε τα λίγα χιλιόμετρα χωρίς κανένα επεισόδιο…μας συνόδευαν πολλά θωρακισμένα αυτοκίνητα. Ανεβήκαμε στο Αίας πριν νυκτώση και τότε θυμήθηκα…ότι ήταν Χριστούγεννα».
Κυβέρνηση Εθνικού Συνασπισμού
«Γράφω αυτές τις σελίδες κατά τρόπο περισσότερο έγκυρο από ό,τι στα προηγούμενα έργα μου, επειδή στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ήμουν επί κεφαλής της Κυβερνήσεως. Στο διάστημα που ήμουν πρωθυπουργός βγήκαν από το γραφείο μου διακοινώσεις, οδηγίες, προσωπικά τηλεγραφήματα και διάφορα ανακοινωθέντα, που πρέπει συνολικά να ξεπερνούν το ένα εκατομμύριο λέξεις. Τα ντοκουμέντα αυτά αποτελούν μια χωρίς διακοπή αφήγηση εκπληκτικών γεγονότων…Δεν ισχυρίζομαι ότι πρόκειται για ιστορία, γιατί σε άλλη γενιά ανήκει η συγγραφή της ιστορίας της εποχής μας…το έργο μου αποτελεί για την μελλοντική ιστορία μια συμβολή…Τίποτα άλλο δεν ζητώ από το να κριθώ βάσει των πράξεών μου…Έκανα ό,τι ήταν δυνατόν για να εξακριβώσω τα γεγονότα».
«Το βράδυ της 10ης Μαϊου 1940, ανέλαβα την εξουσία. Από την ημέρα εκείνη ήσκησα την εξουσία…επί πέντε χρόνια και τρεις μήνες παγκοσμίου πολέμου…Δεν μπορώ να κρύψω στον αναγνώστη της ειλικρινούς αυτής αφηγήσεως πως, όταν έπεσα στο κρεβάτι μου, κατά τις τρεις το πρωί, αισθανόμουν βαθιά ανακούφιση. Είχα επί τέλους την δύναμη να δώσω διαταγές σε όλους τους τομείς…Είχα την εντύπωση πως είχα ταυτισθεί με το πεπρωμένο και πως ολόκληρη η προηγούμενη ζωή μου δεν ήταν τίποτε άλλο από μια προετοιμασία για τούτη την ώρα».
«Είμαι οπαδός του γραπτού λόγου για όλα όσα αφορούν τις επίσημες υποθέσεις…Για να είμαι βέβαιος πως το όνομά μου δεν θα χρησιμοποιείται χωρίς ειδικό λόγο, εξέδωσα το ακόλουθο σημείωμα: Όλες οι προερχόμενες από εμένα οδηγίες θα είναι γραπτές ή θα τις ακολουθή αμέσως μια γραπτή επιβεβαίωση».
«Την Δευτέρα 13 Μαϊου εζήτησα από την Βουλή των Κοινοτήτων…ψήφο εμπιστοσύνης προς τη νέα κυβέρνηση… Εδήλωσα: το μόνο που είμαι σε θέση να προσφέρω είναι αίμα, εργασία, δάκρυα και ιδρώτα. Ποτέ πρωθυπουργός δεν μπόρεσε να παρουσιάση στο Κοινοβούλιο και στην χώρα πρόγραμμα τόσο σύντομο και τόσο λαοφιλές...Ποτέ έως τότε…δεν είχε βρει την αφοσιωμένη…συμπαράσταση…που επεφύλαξαν σε μένα…οι άνθρωποι αυτοί οι προερχόμενοι από διάφορα κόμματα».
Δεκεμβριανά
«Οι Έλληνες είναι, μαζί με τους Εβραίους, η φυλή εκείνη στον κόσμο που έχει την μεγαλύτερη κλίση προς την πολιτική. ..διηρημένοι σε πολλά κόμματα…υποδαυλίζουν αιώνια εσωτερικές διαμάχες».
«Από την στιγμή εκείνη (καλοκαίρι 1943) άρχισε στην Ελλάδα μια άγρια πάλη για την κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας ..Οι πολιτικές διαμάχες εμπόδιζαν την δράση των ανταρτών…Ο ΕΛΑΣ ανέπτυξε τα σχέδιά του για να καταλάβη την…εξουσία...μόλις οι Γερμανοί θα απεσύροντο…Στη διάρκεια του χειμώνος (1943-44) δεν υπήρξε καμμία δραστηριότης εναντίον του εχθρού».
Προς Πρόεδρο Ρούζβελτ (Αύγουστος 1944): «Τί μπορεί να συμβεί στην Αθήνα όταν οι Γερμανοί εκκενώσουν την χώρα;…Είναι πολύ πιθανόν το ΕΑΜ να προσπαθήσει να καταλάβει την πόλη και να συντρίψει όλες τις άλλες μορφές πολιτικής εκφράσεως».
Προς στρατηγό Σκόμπυ (3 Δεκεμβρίου): «Μη διστάσετε να πυροβολήσετε εναντίον οποιουδήποτε ενόπλου που θα προσπαθήσει να αψηφήσει την βρεταννική εξουσία στην Αθήνα ή την ελληνική εξουσία για λογαριασμό της οποίας ενεργούμε…Μη διστάσετε να ενεργήτε σαν να ευρίσκεσθε σε μια κατεχόμενη πόλη όπου θα ξεσπούσε μια τοπική εξέγερσις. Όσον αφορά τις ομάδες του ΕΛΑΣ που πλησιάζουν προερχόμενες απ? έξω, πρέπει να είσθε εις θέσιν με τα τεθωρακισμένα σας να δώσετε σε μερικές από αυτές ένα μάθημα που θα αποθαρρύνη τις άλλες…πρέπει να κρατήσωμε…στην Αθήνα. Θα ήταν για μας μεγάλο πράγμα να το κατορθώσετε χωρίς να χυθή αίμα, εάν είναι δυνατόν, αλλά και με αίμα, εάν είναι αναπόφευκτο».
Προς Κοινοβούλιο (8 Δεκεμβρίου): «Αυτό που μοιάζει λιγώτερο με δημοκρατία είναι ο νόμος… (αυτών) που εισχωρούν με την βία σε μια πόλη, καταλαμβάνουν αστυνομικούς σταθμούς και οργανισμούς…για να προσπαθήσουν να εγκαταστήσουν ένα ολοκληρωτικό καθεστώς με σιδερένια γροθιά…Ο σκοπός είναι να ελευθερώσωμε τις χώρες αυτές από την γερμανική στρατιωτική ισχύν και να τους επιτρέψωμε, σε φυσιολογικές συνθήκες ηρεμίας να εκλέξουν, με γενικές και ελεύθερες εκλογές, τον τρόπο διακυβερνήσεώς των…Δεν επιτρέπομε…να κατεβούν από τα βουνά και να καταλάβουν την εξουσία».
(17 Δεκεμβρίου): «Δεν επιθυμούμε τίποτε από την Ελλάδα, δεν θέλομε παρά να εκπληρώσωμε το καθήκον μας έναντι του κοινού σκοπού. Στην προσπάθειά μας να στείλωμε τρόφιμα και βοήθεια…για μια κυβέρνηση που δεν διέθετε ενόπλους δυνάμεις, έχομε εμπλακεί σε μια άγρια μάχη».
«Το πρωί της 26ης πήγα στην πρεσβεία. Θυμάμαι ότι τρεις ή τέσσερις οβίδες από τις μάχες που εξακολουθούσαν περί τα δύο χιλιόμετρα αριστερά μας σήκωσαν πίδακες νερού κοντά στο Αίας την στιγμή που κατεβαίναμε στην ξηρά. Ένα θωρακισμένο αυτοκίνητο και στρατιωτική συνοδεία μας περίμεναν. Είπα στον Τζωκ Κόλβιλ, τον ιδιαίτερο γραμματέα μου: -Πού είναι το περίστροφό σου; Όταν μου απάντησε ότι δεν είχε δεν τον επέπληξα γιατί είχα βέβαια το δικό μου. Όταν ετοιμαζόμεθα να μπούμε…μου είπε: -Έχω ένα πολυβόλο. -Πού το βρήκες; -Το δανείστηκα από τον σωφέρ. -Και εκείνος τί θα κάνη; -Θα είναι πολύ απασχολημένος με την οδήγηση».
Επιστολή προς σύζυγο (26 Δεκεμβρίου): «Θα ακούσατε για την συνωμοσία που θα ανατίναζε το Στρατηγείο που είχε εγκατασταθεί στο ξενοδοχείο της Μεγάλης Βρεταννίας. Δεν πιστεύω ότι είχε γίνει για μένα. Αδέξια όμως χέρια ετοποθέτησαν ένα τόνο δυναμίτιδας στους υπονόμους με γερμανικό σύστημα αναφλέξεως μεταξύ της στιγμής που έμαθαν την άφιξή μου και της αυγής».
Την 28η αναχωρεί από την Αθήνα και την επομένη πείθει τον Έλληνα Βασιλέα να ορίσει ως Αντιβασιλέα τον Αρχιεπίσκοπο, για να σταματήσουν οι εμφύλιες μάχες. «Με την αποχώρηση του ΕΛΑΣ από την Αθήνα τελείωσε η μάχη που διήρκεσε έξι εβδομάδες και, όπως έδειξε η συνέχεια των γεγονότων, έγινε για να απαλλάξωμε την Ελλάδα από τον κομμουνιστικό ζυγό. Την εποχή που τρία εκατομμύρια στρατιώτες πολεμούσαν στο Δυτικό Μέτωπο…οι ελληνικές παραφορές μπορούσαν να φαίνονται ότι είχαν ελάχιστη σημασία, αλλά δεν ευρίσκοντο λιγώτερο στο νευρικό κέντρο της ισχύος, της τάξεως και της ελευθερίας του Δυτικού Κόσμου».
Επιστρέφοντας από Σεβαστούπολη (14 Φεβρουαρίου 1945): «Ένοιωθα πως είχα καθήκον να κάνω μια εμφάνιση εις Αθήνας…Είχα φύγει…όταν συνεχίζοντο λυσσώδεις οδομαχίες…Αυτήν την φορά εμπήκαμε σε ανοικτό αυτοκίνητο,…ένα τεράστιο πλήθος εκραύγαζε με ενθουσιασμό στους ίδιους δρόμους όπου τα Χριστούγεννα…εκατοντάδες άνθρωποι είχαν σκοτωθεί».
«Εάν σήμερα (1948)…ρίξη κανείς ένα βλέμμα αναδρομικό…θα παρατηρήσει έως ποιό σημείο η εξέλιξις των γεγονότων εδικαιολόγησε την πολιτική…Από την πλευρά μου, ποτέ δεν είχα την παραμικρή αμφιβολία για το ζήτημα αυτό, γιατί έβλεπα καθαρά ότι ο κομμουνισμός θα αποτελούσε τον κίνδυνο του πολιτισμού μετά την ήττα του ναζισμού και του φασισμού…Η Ελλάς απέφυγε την τύχη της Τσεχοσλοβακίας και ζει σήμερα μεταξύ των ελευθέρων εθνών».
Πολωνία, Κεντρική Ευρώπη, Βαλκάνια
«Ετιτλοφόρησα τον τελευταίο τόμο Θρίαμβος και Τραγωδία, επειδή η συντριπτική νίκη την οποίαν κατήγαγε η Μεγάλη Συμμαχία δεν επέτυχε έως σήμερα να δώση την γενική ειρήνη στον αγωνιώντα κόσμο μας».
Εξέγερση Βαρσοβίας (Σεπτέμβριος 1944): «Οι Ρώσοι (σταματημένοι έξω από την πόλη) θα ήθελαν να σκοτωθούν έως τον τελευταίο οι μη κομμουνισταί Πολωνοί, αλλά ήθελαν επίσης να διατηρήσουν την ιδέα ότι θα τους βοηθούσαν. Εν τω μεταξύ, οι Γερμανοί εξακολουθούσαν να εκμηδενίζουν από σπίτι σε σπίτι τα κέντρα αντιστάσεως σε όλη την πόλη…Από 40.000 (πολωνικός μυστικός στρατός), σκοτώθηκαν 15.000, επί πληθυσμού ενός εκατομμυρίου, σχεδόν 200.000.
Μετά την Γιάλτα (Φεβρουάριος 1945)…ο χρόνος ειργάζετο για τους Ρώσους…που εξασφάλιζαν την κατοχή της χώρας (Πολωνία) με δρακόντεια μέτρα και δεν είχαν καμμιά επιθυμία να τα εκθέσουν στα όμματα ξένων παρατηρητών…Το βράδυ που ανέπτυξα στην Βουλή των Κοινοτήτων τα αποτελέσματα των εργασιών μας στην Γιάλτα, οι Ρώσοι , για πρώτη φορά, παρεβίασαν -στο πνεύμα και στο γράμμα- τις συμφωνίες μας στην περίπτωση της Ρουμανίας…Σοβιετικά άρματα και στρατεύματα κατελάμβαναν τους δρόμους της πρωτευούσης και, στις 2 Μαρτίου, την εξουσία ανέλαβε μια κυβέρνησις της οποίας τα μέλη διωρίσθησαν από τους Ρώσους. Τα νέα αυτά με συντάραξαν…μας έδιναν ιδέα για όσα μας ανέμεναν…Κατέστη φανερόν ότι εξηπατήθημεν και ότι η τόσο γνωστή κομμουνιστική τακτική εφηρμόζετο ήδη πίσω από τις κλειστές πόρτες…Ο Μολότωφ…ήθελε να μας εμποδίση να διαπιστώσωμε τις εκκαθαρίσεις, τις εκτοπίσεις, όλους τους χειρισμούς που επραγματοποιούντο για την εγκαθίδρυση ολοκληρωτικού καθεστώτος προ των εκλογών…ο κόσμος δεν θα αργούσε να καταλάβη ότι ο κ. Ρούζβελτ και εγώ υπεγράψαμε ένα κίβδηλο έντυπο.
«Στην ηπειρωτική Ευρώπη μας μένει ακόμη να εγγυηθούμε ότι οι απλοί και τίμιοι σκοποί, για τους οποίους εισήλθαμε στον πόλεμο, δεν θα παραμεληθούν κατά τους μήνες που θα ακολουθήσουν μετά την επιτυχία μας, ότι οι λέξεις ελευθερία-δημοκρατία… δεν θα παραμορφωθούν».
Προς Πρόεδρο Τρούμαν (Μάϊος 1945): «Ειργάσθην πάντοτε για την φιλία με τους Ρώσους, αλλά δοκιμάζω πολύ ζωηρή ανησυχία από…την συντριπτική υπεροχή των στα Βαλκάνια εκτός από την Ελλάδα…Ποια θα είναι η κατάστασις ύστερα από ένα ή δύο χρόνια;…Ένα Σιδηρούν Παραπέτασμα έπεσε σε ολόκληρη την γραμμή του μετώπου…Φαίνεται πολύ πιθανόν όλες οι περιοχές ανατολικώς της γραμμής Λύμπεκ-Τεργέστης-Κερκύρας να περιέλθουν εξ ολοκλήρου εις χείρας των».
«Τα αμερικανικά και βρεταννικά στρατεύματα άρχισαν την σύμπτυξή τους (από κατειλημμένα κεντροευρωπαϊκά εδάφη) την 1η Ιουλίου (1945) ακολουθούμενα από πλήθος προσφύγων. Η Σοβιετική Ρωσία εγκατεστάθη στην καρδιά της Ευρώπης. Ήταν ένα γεγονός μοιραίο για την ανθρωπότητα».
Επαπειλούμενα
«Όσο ένας πόλεμος που γίνεται με συμμαχία πλησιάζει στο τέλος του, τόσο οι πολιτικές απόψεις αποκτούν σημασία. Στην Ουάσιγκτων, κυρίως, θα έπρεπε να δουν μακρύτερα…Η υπεύθυνη πολιτική διεύθυνσις έκανε λάθος την στιγμή ακριβώς που ήταν η πιο σημαντική…Έτσι, η αποθέωσις μιας επιτυχίας φαινομενικά απεριόριστης υπήρξε για μένα μια εξαιρετικά δυσάρεστη περίοδος…Περιτριγυρισμένος από συγχαρητήρια και ευχές που ήρχοντο από όλες τις χώρες της Μεγάλης Ενώσεως, με την καρδιά θλιμμένη και το μυαλό καταπονημένο από προαισθήματα…Τα πράγματα αυτά…τα είχα ήδη αντιληφθή και προαισθανθή όταν ήσαν ακόμη ασαφή…Νέοι κίνδυνοι, ίσως το ίδιο τρομακτικοί με εκείνους που μόλις είχαμε διαφύγει, άρχισαν να δείχνουν το απειλητικό και αποτρόπαιο κεφάλι τους πάνω από ένα κόσμο σπαραγμένο και βασανισμένο…Η άνευ όρων συνθηκολόγησις των εχθρών μας προεκάλεσε την μεγαλύτερη εκδήλωση χαράς που κατεχωρίσθη στην ιστορία της ανθρωπότητος…Λίγοι είχαν τόσες ανησυχίες όσες εγώ».
«Μόνον η ατομική βόμβα υψώνει ακόμα την τρομερή ασπίδα της μπροστά μας. Η απειλή ενός Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου…ρίχνει την σκιά της πάνω από τα ελεύθερα έθνη της Γης… Έτσι αφήσαμε να διαφύγει, την στιγμή της νίκης, η καλύτερη…περίπτωσις να στερεώσωμε μια διαρκή ειρήνη στον κόσμο».
Πηγή: booksjournal.gr