Αν αντιπαρέλθουμε τις θριαμβολογίες της Κυβέρνησης, το παιγνίδι της ανάπτυξης δεν έχει ακόμη αρχίσει. Αντίθετα, οι ενδείξεις εγκατάστασης μακράς περιόδου βαθειάς κρίσης πληθαίνουν. Όλο και περισσότερο, συγκρίσεις με χώρες που βρέθηκαν σε παρόμοια θέση δείχνουν ότι υπάρχει, τελικά, η «ελληνική ιδιαιτερότητα» παρά τα όσα εμείς, αυτάρεσκα, πιστεύουμε. Το καλοκαίρι προσφέρεται για ανάγνωση και το «Γιατί Αποτυγχάνουν οι Χώρες» των Acemoglu-Robinson, είναι χρήσιμο για να καταλάβουμε τι (μας) συμβαίνει.

Η διαχρονική μελέτη της πολιτικής και οικονομικής ιστορίας χωρών, κρατών και πολιτισμών αναδεικνύει το «ρήγμα» που εξηγεί τα αίτια της αποτυχίας. Ιστορικά, πολιτισμοί και χώρες είχαν ευκαιρίες και προϋποθέσεις για να αναπτυχθούν οικονομικά και πολιτισμικά με τρόπο που ωφελούσε ολόκληρη την κοινωνία. Κάποιες «πέτυχαν», ενώ άλλες αρκέστηκαν σε συγκυριακά οφέλη με τελική κατάληξη την οικονομική, πολιτική και, συχνά, πολιτισμική τους κατάρρευση. Η διαμόρφωση «περιεκτικών» θεσμών που περιλαμβάνουν το σύνολο της κοινωνίας στο πολιτικό και οικονομικό παιγνίδι, ευνοούν τη διαρκή ανάπτυξη και ευημερία του συνόλου της κοινωνίας. Αντίθετα, η επικράτηση «αποσπαστικών» θεσμών και δυνάμεων ευνοεί την «απόσπαση» και ιδιοποίηση οφέλους από ομάδες ή άτομα και αποκλείει την κοινωνία από τα οφέλη της ανάπτυξης.

Η λειτουργία περιεκτικών θεσμών εξασφαλίζει το δημοκρατικό έλεγχο της πολιτικής, και δικαστικής εξουσίας, αλλά και την οργάνωση της οικονομίας με τρόπο που ευνοεί το διαρκές «βάθεμα» της δημοκρατίας, την μεγέθυνση της οικονομίας και τη διανομή του οφέλους με τρόπο δίκαιο και μακροχρόνια αποδοτικό. Αντίθετα, η ανάπτυξη και λειτουργία αποσπαστικών θεσμών, όπως η μοναρχία, η ανεξέλεγκτη συγκέντρωση οικονομικής και πολιτικής εξουσίας και η αδυναμία του «κράτους δικαίου», σπαταλούν την όποια εύνοια της φύσης ή και της ιστορίας και φέρνουν τη χώρα σε καθεστώς αδυναμίας, δηλαδή «αποτυχίας».

Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να δούμε τη δυνατότητα της Ελλάδας να βγει σήμερα από την κρίση. Αναμφίβολα, το πολιτικό μας σύστημα παρά τις κραυγαλέες του ατέλειες, είναι σχετικά «περιεκτικό» με την έννοια ότι υπόκειται σε δημοκρατικό και δικαιακό έλεγχο. Το πρόβλημα βρίσκεται στην οργάνωση του Κράτους και της Οικονομίας. Εκεί κυριαρχούν οι «αποσπαστικοί» θεσμοί όπως μονοπωλιακές και ολιγοπωλιακές καταστάσεις στην οικονομία, πολιτικά αν όχι και θεσμικά κατοχυρωμένες, από τη διαπλοκή της Πολιτικής με τα «μεγάλα συμφέροντα», την «Κομματοκρατία» και τα Συνδικάτα μετά τη Μεταπολίτευση. Η κρίση ανέδειξε το ρόλο τους στην υπερχρέωση της χώρας με τη σπατάλη, τη διαφθορά και την αναποδοτική λειτουργία Οικονομίας και Κράτους. Το χειρότερο, όμως, είναι η άρνηση συμβολής τους στην έξοδο από την κρίση. Τα «συμφέροντα» όχι μόνο δεν επενδύουν, αλλά επιβάλλουν σκανδαλώδεις ρυθμίσεις, ακόμη και τώρα. Το κομματικό κράτος στην κυβέρνηση, αλλά κυρίως το συνδικαλιστικό κατεστημένο στην αντιπολίτευση αρνούνται να συμμετάσχουν στην απαραίτητη επαναθέσμιση Κράτους και Κοινωνίας. Το Φθινόπωρο του 2014, ο δρόμος προς την «αποτυχία» είναι πλέον ανοικτός, ανεξάρτητα από την όποια πολιτική εξέλιξη.