Mια χοντρή κόκκινη γραμμή συνδέει όλες τις διαδρομές που τρέχουμε τους 6 τελευταίους μήνες. Από το μπολσεβίκο Παναγιώτη έως τον ελληνόφρονα Πάνο και από το plan A μέχρι το plan B, από τα πουκάμισα του Βαρουφάκη έως τον έρπη του Τσίπρα και από το ΟΧΙ του ΑνταρσΥα μέχρι το ΟΧΙ της Χρυσής Αυγής, από την έντιμη συμφωνία με τους εταίρους έως το νεοφιλελεύθερο εκβιασμό των δανειστών και από τη ρητορεία του διχασμού μέχρι την προθυμία της διακομματικής συναίνεσης η κόκκινη γραμμή είναι μία: «Σώστε ότι μπορείτε από το πελατειακό κράτος».
Και είναι λογικό, αυτή είναι η πολιτισμική μας ταυτότητά αυτή είναι η κόκκινη γραμμή των πολιτών και της πολιτικής τάξης, αυτή είναι η γραμμή που δεν πρέπει να διαρραγεί. Αν κάπου τσακίσει μιλάμε για πραξικόπημα και για βίαιη «αλλαγή πολιτεύματος».
Το 1991 ο Κονδύλης γράφει: «ο δρόμος της ανάπτυξης είναι ο δρόμος της συσσώρευσης, της εντατικής εργασίας και της προσωρινής τουλάχιστον (μερικής) στέρησης, ενώ ο δρόμος της ( βραχυπρόθεσμης μόνον) ευημερίας είναι ο δρόμος του παρασιτισμού και της εκποίησης της χώρας.» (Η Παρακμή του Αστικού Πολιτισμού).
Αυτό είναι το ελληνικό πρόβλημα, και μια δραματική του έκφανση είναι όλα αυτά που ζούμε τα τελευταία χρόνια. Όλα τα άλλα είναι απλώς επιφαινόμενα, που έχουν βέβαια τη σημασία τους, αλλά που υπηρετούν την ίδια μεγάλη αφήγηση του Νεοελληνικού κράτους. Η επίπλαστη ευημερία μέσω της δανειοδότησης, η διαπλοκή μέσω της διαμεσολάβησης, η προσοδοθηρία μέσω του διορισμού, το πελατειακό αλισβερίσι, που παίζεται 40 χρόνια τώρα σε επίπεδο ομάδων, καστών αλλά και μαζών υπό τη σκέπη μιας δήθεν δημοκρατικής ψευδοϊδεολογίας κινδυνεύουν πλέον ανοικτά και καθήκον όλων, ταγών και πολιτών είναι να το διασώσουν.
Το αν αποφύγαμε (προς το παρόν) το Grexit δεν το οφείλουμε στη σύνεση του κυβερνήτη ή στην καλή διάθεση των δανειστών αλλά στη βάσιμη εκτίμηση ότι η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα χωρίς συναλλαγματικά αποθέματα και χωρίς διεθνή στήριξη θα σήμαινε άμεση καταστροφή της ευημερίας αυτού του τόπου. Μπροστά στην κατάρρευση, η «επώδυνη συμφωνία» δίνει μια ανάσα στην κοινωνία για να αναζητήσει, υπό δυσκολότερους όρους, τη σωτηρία του καθεστώτος. Την Πελατειακή Δημοκρατία. Τραυματισμένη, ασθενή, φτωχότερη και πανταχόθεν βαλλόμενη, αλλά πάντα προστατευτική και προσοδοθήρα.
Αν από το 2009, το πολιτικό σύστημα αποφάσιζε να κάνει σαρωτικές και δομικές μεταρρυθμίσεις στο κράτος και την αγορά, σήμερα θα μιλούσαμε για μια άλλη, πολύ καλύτερη Ελλάδα. Γιατί, θα είχαμε αποφύγει τις οριζόντιες φορολογικές καταιγίδες, άρα και την βαθιά οικονομική ύφεση που διαμόρφωσαν αντιεπενδυτικό κλίμα, γιγάντωσαν την ανεργία, εμπέδωσαν τον εσωτερικό διχασμό και τη διεθνή απομόνωση και τελικά έφεραν τη ΧΑ στην τρίτη θέση και το ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία.
Αλλά το πολιτικό κόστος, δηλαδή η ανάγκη διάσωσης του κράτους, επέβαλε τα αντίθετα. Δόθηκε σκληρός αγώνας από όλους για να αλλάξουν όσο δυνατόν λιγότερα. Να μη γίνουν ιδιωτικοποιήσεις, να μην αναμορφωθεί το ασφαλιστικό σύστημα, να μην πληρώσουν οι έχοντες, να μην μειωθούν το κράτος και τα έξοδά του, να επιβιώσουν τα καρτέλ, να μην αξιολογηθεί το δημόσιο, να μην εκσυγχρονιστεί η Παιδεία, να μην ανοίξουν οι αγορές. Να μην ανοίξει η κοινωνία στη σύγχρονη εποχή. Ζήσαμε ένα αδιάκοπο κρυφτούλι με τους δανειστές που κατέλεξε στο να θεωρούνται οι μεταρρυθμίσεις η κατάρα της χώρας και το μνημόνιο η αιτία όλων των δεινών.
Οι διστακτικές, ανολοκλήρωτες και ενοχικές πολιτικές των κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, υπό το κράτος των αντίρροπων δυνάμεων της τρόικα και της κοινωνίας, βοήθησαν τις δυνάμεις της ακροαριστεράς και της ακροδεξιάς να εγκαταστήσουν στο σύνολο σχεδόν της κοινής γνώμης την αντιμνημονιακή βεβαιότητα και να τις οδηγήσουν ισχυρές μέχρι την εξουσία. Μια νέα ιδεολογία ίπταται πλέον πάνω από την πόλη. Εθνολαϊκισμός. Θεωρίες συνομωσίας, αντιευρωπαϊσμός, εθνικός απομονωτισμός, δραχμολαγνεία και αντικαπιταλισμός. Η «μεγάλη ιδέα» του ελληνικού εξαιρετισμού και του περιούσιου λαού αφού κυριάρχησε στους χώρους των δύο άκρων, εξαπλώθηκε και διείσδυσε παντού. Μέχρι χτες κυβερνούσε παντοδύναμη. Σήμερα συνεχίζει γλύφοντας τις πληγές της πρόσφατης ήττας. Αλλά είναι εδώ, είναι ισχυρή και συνεχίζει να δηλητηριάζει την κοινωνική συνείδηση.
Οι πολιτικές πράξεις αλλά και ρητορείες μπόλιασαν τον κόσμο με την πεποίθηση ότι γίνεται και αλλιώς, ότι υπάρχουν εναλλακτικές για να ζήσουμε με νέα δανεικά, χωρίς περιορισμούς, μετρήσεις και προγράμματα. Αυτό ακριβώς, δηλαδή, που κατέρρευσε στα χέρια του ΣΥΡΙΖΑ, που υπήρξε και ο υπέρμαχος του αντιμνημονιακού αγώνα. Το γεγονός ότι επί 6 μήνες πηγαινοέρχονταν στις «διαπραγματεύσεις», χωρίς αριθμούς, χωρίς οδικό χάρτη, χωρίς κοστολογημένη πρόταση αποτελεί την επιτομή της πρόσφατης τραγωδία μας. Πίσω του ψυχοραγούσε ένα πολιτικό σύστημα που αγωνιούσε αλλά δεν τολμούσε να δώσει τη δική του πρόταση. Να υποστηρίξει τις μεταρρυθμίσεις και τη δίκαιη λιτότητα.
Ακόμα και σήμερα δεν έχω ακούσει έναν πολιτικό, ένα βουλευτή να υποστηρίζει τη συμφωνία που όλα τα φιλοευρωπαϊκά κόμματα υπέγραψαν. Να βγει να πει στον κόσμο ότι το μνημόνιο είναι και δική του ιδιοκτησία και θα παλέψει για την εφαρμογή του αφού έβαλε από κάτω και τη δική του υπογραφή. Ο πρωθυπουργός της χώρας που υποτίθεται ότι είναι ο βασικός υπεύθυνος της υλοποίησης μας λέει ανοικτά ότι δεν το πιστεύει. Λογικό, αφού ακόμα ζει στο δικό του αριστερίστικο «παράδεισο». Αλλά οι υπόλοιποι; Οι ευρωπαϊστές; Οι αστικές δυνάμεις; Η αντιπολίτευση; Γιατί συνεχίζουν να κοιτούν προς τις ομάδες, τις κάστες, τα προνομιούχα στρώματα που θα θιχτούν άμεσα και κύρια από την εφαρμογή του; Γιατί δεν αγωνίζονται να μεταλλάξουν τις χρόνιες κοινωνικές νοοτροπίες, τώρα που οι καιροί δεν είναι μενετοί, τώρα που βρισκόμαστε στον πάτο του γκρεμού;
Η διακομματική στήριξη της κυβέρνησης απέναντι στους θεσμούς δεν συνεπάγεται με τίποτα την απόκρυψη της πραγματικότητας από τους πολίτες. Η κυβέρνηση έχει κάθε λόγο να την κρύβει μπας και καλύψει τη δική της καθολική ήττα. Γιατί σχεδιάζει να ακολουθήσει τα χνάρια των προηγούμενων. Να κωλυσιεργήσει κατά το δυνατόν προκειμένου να διασώσει όπως μπορεί τους πρόσφατους πελάτες της. Αλλά όπως φαίνεται κάτι ανάλογο έχει επιλέξει και η αντιπολίτευση. Κρυπτόμενη πίσω από την κυβέρνηση και με σημαία τη συναίνεση ελπίζει να αποκομίσει οφέλη από την επικείμενη ραγδαία φθορά της. Και καλώς να τα αποκομίσει. Αλλά λέγοντας την αλήθεια στο λαό. Αναδεικνύοντας τα ολέθρια σφάλματα των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ και προτείνοντας άμεσες μεταρρυθμίσεις που θα έπρεπε εδώ και χρόνια να είχαμε κάνει μόνοι μας. Να στηρίξει την εφαρμογή της συμφωνίας και όχι την κυβέρνηση που θα κάνει ότι μπορεί για να μην την εφαρμόσει. Γιατί εκτός του να ψηφίζει χωρίς όρους, με βαριά καρδιά, υπάρχει και η ανοχή. Η παρούσα κυβέρνηση είναι μια ανεξάντλητη πηγή ανισορροπίας και όχι σταθερότητας. Όσο πιο γρήγορα αποχωρήσει τόσο αυξάνονται οι ελπίδες διάσωσης.
Τα προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής πέτυχαν μόνον εκεί που οι κυβερνήσεις, η πολιτική τάξη και η πλειοψηφία της κοινωνίας τα υιοθέτησαν. Τα παραδείγματα της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας, της Κύπρου και της Ισπανίας είναι πρόσφατα και χαρακτηριστικά. Η Ελλάδα βολοδέρνει και υποχωρεί συνεχώς σε χειρότερες θέσεις γιατί συνεχίζει σχεδόν σύσσωμη να υπερασπίζεται το παρελθόν και να καθυστερεί το μέλλον. Οι οικονομικές αξίες μπορεί να μειώνονται αλλά οι σχέσεις συντηρούνται και αναπαράγονται. Είναι αυτές που δεν επιτρέπουν την ανάκαμψη και την ανάπτυξη. Η χοντρή κόκκινη γραμμή που συνδέει τα καταναλωτικά, αλλά πάντοτε δημοκρατικά, δικαιώματα των μαζών δεν επιτρέπει την κατάργηση των φόρων υπέρ τρίτων, γιατί αυτό συνεπάγεται και ιδιωτικοποιήσεις, άρα και αξιοκρατία και διαφάνεια προμηθειών και Συμβούλια Διοίκησης στα ΑΕΙ και υγιές τραπεζικό σύστημα και στο βάθος, καπιταλιστική ανάπτυξη. Οι συνεπαγωγές φαίνονται οξύμωρες αλλά δεν είναι. Το Ελληνικό Σύστημα έχει μια δομή φαινομενικά χαοτική στην οποία όμως επικρατεί η τάξη. Όπως στο χαοτικό σύμπαν έτσι και στο κράτος μια σειρά από αρχές διατήρησης, ρυθμίζουν τα πάντα. Αριστερά, Δεξιά και Κέντρο μπορεί να διαφωνούν σε πολλά αλλά συμφωνούν στο να μην πειράξουν αυτές τις αρχές. Είναι ο συντηρητισμός μιας ολόκληρης κοινωνίας που της επιτρέπει να κατοχυρώνει προστασία και εξυπηρέτηση καταναλωτικών ονείρων με αντάλλαγμα την ψήφο δηλαδή τη λαϊκή νομιμοποίηση της εξουσίας.
Συνεπώς, δεν υπάρχει κοινωνικό αίτημα, άρα δεν υπάρχουν και ισχυρές εσωτερικές πολιτικές δυνάμεις να υποστηρίξουν μια ριζική αναδόμηση κράτους και αγοράς και να απαιτήσουν την εύρυθμη λειτουργία της Δημοκρατίας. Ότι αλλάξει, θα αλλάξει τεχνικά με την «επιβολή» των δανειστών, υπό την πίεση της ανέχειας και πάντοτε με τη σημείωση ότι οι αλλαγές είναι ανώφελες και με την υπόσχεση ότι πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θάναι.
Σύντομα θα αποκαλυφθεί ότι η αναζήτηση εσόδων μέσω της βαριάς φορολογίας είναι φενάκη. Όχι μόνο γιατί είναι οικονομικά υφεσιακή, αλλά γιατί οι αναμενόμενες εισπράξεις δεν θα πραγματοποιηθούν ποτέ. Ειδικά από αυτήν την κυβέρνηση. Συνεπώς η ανάγκη μείωσης των εξόδων του κράτους θα καταστεί μονόδρομος. Οι πρόωρες και οι επιδοτούμενες από τον προϋπολογισμό συντάξεις θα υποχωρήσουν δραματικά. Οι μισθοί του δημοσίου θα πλησιάσουν αυτούς του ιδιωτικού τομέα. Πολλές κρατικές υπηρεσίες θα εκχωρηθούν σε ιδιώτες. Η ανάγκη πρωτογενούς και δευτερογενούς παραγωγής θα οδηγήσει την αγορά εργασίας σε ανακατατάξεις. Ο νομικός και διοικητικός λαβύρινθος θα απλοποιηθούν μειώνοντας τις θέσεις «ευθύνης» και χαλαρώνοντας το πλέγμα διαπλοκής. Κοινώς θα σπάσουν σχέσεις εξουσίας, που συντηρούν συμφέροντα και προωθούν την εκποίηση.
Όλα αυτά δεν θα γίνουν σε ειρηνικό περιβάλλον. Η αυτονόητη αύξηση ωραρίου των καθηγητών προκειμένου να καλυφθούν τα κενά στα σχολεία θα συναντήσει την διακομματική άρνηση συνδικαλιστών και εργαζομένων. Ανάλογες αντιστάσεις θα υπάρξουν παντού και για τα πάντα. «Η λιτότητα δεν μας ταιριάζει». Η Ελλάδα θα αντισταθεί. Το Grexit ως εναλλακτική για τη «Γη της Επαγγελίας» δεν θα φύγει εύκολα από το δημόσιο διάλογο. Η ζημιά στην οικονομία δεν φαίνεται να είναι αναστρέψιμη στο ορατό μέλλον. Η πατρίδα δεν θα πάψει να κινδυνεύει από ατύχημα. Παράλληλα, θα γίνουν προσπάθειες να ακυρωθούν στην πράξη τα οφέλη από τις αναγκαστικές ρυθμίσεις του νέου μνημονίου. Η παρούσα κυβέρνηση, με ή χωρίς την ακροαριστερή ή την ακροδεξιά της χείρα, θα συνδράμει στον αγώνα αυτόν. Το κλίμα σύγκρουσης θα απομακρύνει τους επενδυτές και θα συντηρήσει την διεθνή απομόνωση. Κοινώς, θα συνεχίσουμε να κυνηγάμε την ουρά μας μέσα στη φωλιά μας. Προφανώς και δεν μπορεί να γίνει έτσι, δεν πρέπει να γίνει έτσι.
Κάποιοι πρέπει όμως να μιλήσουν ειλικρινά στους πολίτες. Οι συνταξιούχοι και οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι πιο δύσκολο να ακούσουν στην παρούσα τη φάση. Ακόμα ελπίζουν στον Τσίπρα και την παρέα του Ακόμα και αν εγκαταλείψουν το ΣΥΡΙΖΑ δεν θα στραφούν σε μεταρρυθμιστικές δυνάμεις. Κάποιοι πρέπει να μιλήσουν στους νέους, στους εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα, στους άνεργους. Να τους δείξουν τα αίτια της καταστροφής, να τους προτείνουν λύσεις. Χωρίς υπεκφυτγές Το περιβάλλον μπορεί να γίνει γόνιμο. Ο εθνολαϊκισμός έχει υποστεί μια μεγάλη ήττα, αλλά ακόμα μεγαλύτερη η χώρα. Κάποιοι αρχίζουν και αναρωτιούνται μήπως γίνεται και αλλιώς. Σε εποχές ρευστότητας οι αλλαγές στη συλλογική συνείδηση είναι γοργές. Δεν ξέρω αν υπάρχουν διαθέσιμες πολιτικές δυνάμεις για να παλέψουν τη μεταστροφή, αλλά πρέπει να βρεθούν.
Το 39% του δημοψηφίσματος είναι μια πρώτη μαγιά και αξίζει τον κόπο να διερευνήσουμε αν μπορεί να αποκτήσει συνοχή και πολιτική έκφραση. Ας μην βαυκαλιζόμαστε πάλι με κινήσεις διανοουμένων και καθηγητών από τα κάτω. Θέλει διακομματική συνεννόηση, φιλελεύθερο πολιτικό ηγέτη με διεισδυτική ικανότητα, ηγετική ομάδα με μία και στέρεη άποψη, όραμα και άρωμα Ευρώπης. Ξέρω ότι η πρώτη αντίρρηση σε αυτά είναι το παλιό και φαύλο πολιτικό σύστημα. Είδαμε και το νέο και αριστερό και ηθικό. Αφού διόρισε μέχρι και τους αγαπητικούς (ές) του στο κράτος, αφού αναζήτησε συμμαχίες στο ΙΡΑΝ, την ΚΙΝΑ και τη ΡΩΣΙΑ, έκανε σχέδια για εκτροπή και λαϊκή δημοκρατία. Συνεπώς να το πούμε ευθαρσώς και ακομπλεξάριστα. Ναι θα στηριχτούμε και σε στελέχη του παλιού πολιτικού συστήματος αρκεί να θέλουν να υπηρετήσουν κάτι άλλο από αυτό που υπερασπίστηκαν στο παρελθόν. Αυτό είναι το πολιτικό προσωπικό. Αρκεί να μην μείνει ανεξέλεκτο.
Θα ήμουν αφελής αν ήμουν αισιόδοξος.