Η Ευρωπαϊκή ενοποίηση αποτελεί σήμερα το κατ’εξοχήν αριστερό, σοσιαλδημοκρατικό project. Μια ανανεωμένη Ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία δεν μπορεί παρά να θέσει ως μια από τις κύριες στοχεύσεις της την εμβάθυνση της Ευρωπαϊκής ενοποίησης με τη σταδιακή μετεξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε Πολιτική Ένωση ομοσπονδιακής λογικής και δημοκρατικής νομιμοποίησης. (Οι δύο άλλες βασικές στοχεύσεις θα πρέπει να είναι η καταπολέμηση των νέων ανισοτήτων και η δημοκρατική κανονιστική εμπλαισίωση της παγκοσμιοποίησης). Ως γνωστόν, η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ξεκίνησε στη δεκαετία του 1950 ως κατ’ουσίαν εγχείρημα των συντηρητικών, Χριστιανοδημοκρατικών κομμάτων, αν και σημαντικές προσωπικότητες από τον ευρύτερο αριστερό χώρο όπως ο A. Spinelli και άλλοι είχαν συμβάλει με τις ιδέες τους στην επώασή του. Τα αριστερά/σοσιαδημοκρατικά/σοσιαλιστικά κόμματα είχαν αρνηθεί να συμπράξουν στη διαδικασία (θεωρώντας το εγχείρημα ως κατά βάση προσπάθεια εδραίωσης της καπταλιστικής οικονομίας). Έτσι το αρχικό περιεχόμενο της ενοποίησης όπως αποτυπώθηκε στη Συνθήκη της Ρώμης (1957) και άλλα κείμενα είχε ένα ευδιάκριτο φιλελεύθερο χαρακτήρα με έμφαση στις τέσσερεις ελευθερίες (ελεύθερη διακίνηση αγαθών, υπηρεσιών, κεφαλαίων, εργαζομένων), αν και στο πλαίσιο αυτό είχε παρά ταύτα προβλεφθεί η σύσταση του Κοινωνικού Ταμείου και περιορισμένης έκτασης κοινωνικές ρυθμίσεις αλλά και η κοινή αγροτική πολιτική (ΚΑΠ).
Η πολιτικο-ιδεολογική φυσιογνωμία/ταυτότητα και περιεχόμενο της ενοποίησης άρχισε να αλλάζει σημαντικά προς την κατεύθυνση του σοσιαλδημοκρατικού υποδείγματος από το 1985 και μετά. Το καταλυτικό γεγονός για τη μετεξέλιξη αυτή αποτέλεσε η ανάληψη της Προεδρίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Commission) από τον J. Delors, ένα υποδειγματικό Γάλλο σοσιαλδημοκράτη. Η παραμονή του Delors στην Επιτροπή για μια περίπου δεκαετία (1985-1994) έθεσε τις ισχυρές βάσεις για τη μεταμόρφωση της ευρωπαϊκής ενοποίησης από ένα κατά βάση «φιλελεύθερο project» σ’ένα κατ’ουσίαν «σοσιαλδημοκρατικό», παρά την κυριαρχία την περίοδο εκείνη των νεοφιλελεύθερων αντιλήψεων όπως εκφράζονταν από την πρωθυπουργό της Βρετανίας M. Thatcher (αλλά και του R. Reagan στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού). Στη μεταμόρφωση αυτή αξιοπρόσεκτο ρόλο διαδραμάτισαν βεβαίως η σοσιαλιστική κυβέρνηση υπό τον F. Mitteran στη Γαλλία καθώς και οι κυβερνήσεις Ιταλίας, Ισπανίας και Ελλάδας. (Παρά τα οποιαδήποτε άλλα αμαρτήματα, το ΠΑΣΟΚ συνέβαλε σημαντικά ιδιαίτερα από το 1985 περίπου και μετά στο σοσιαλδημοκρατικό εμπλουτισμό της Ευρωπαϊκής ενοποίησης). Έτσι στο αρχικό φιλελεύθερο περιεχόμενο της ενοποίησης προστίθεται μεν (με την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη) η ενιαία εσωτερική αγορά, αλλά ταυτόχρονα η Ένωση αποκτά δέσμη παρεμβατικών, αναδιανεμητικών πολιτικών, όπως τη διαρθρωτική πολιτική συνοχής και σύγκλισης, πολιτικές για την προστασία του περιβάλλοντος, τα διευρωπαϊκά δίκτυα, την προστασία των καταναλωτών, τη δημόσια υγεία, εκπαίδευση καθώς και δέσμη ρυθμίσεων για την απασχόληση και την κοινωνική πολιτική.
Στις διαδοχικές τροποποιήσεις των Συνθηκών (Συνθήκη Μάαστριχτ, Άμστερνταμ, Νίκαιας, Λισσαβώνας) αλλά και με άλλες πράξεις το σοσιαλδημοκρατικό περιεχόμενο της ενοποίησης εμπλουτίζεται σημαντικά. Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η σημερινή ισορροπία των ενοποιητικών Συνθηκών έχει μετατοπισθεί ουσιαστικά προς το σοσιαλδημοκρατικό πρότυπο. Είναι χαρακτηριστικό π.χ. ότι η Συνθήκη της Λισσαβώνας διαλαμβάνει μεταξύ άλλων (άρθ. 3 ΣΕΕ) ως κύριο στόχο- διαχρονικό αίτημα της Σοσιαλδημοκρατίας – την επίτευξη «πλήρους απασχόλησης», (περιελήφθη στο αρχικό κείμενο του Ευρωπαϊκού Συντάγματος και μετέπειτα στη Συνθήκη μετά από κοινή πρόταση του Π. Αυγερινού και του γράφοντος στην Ευρωπαική Συνέλευση). Περιλαμβάνει επίσης την κοινωνική ρήτρα (άρθ. 9 ΣΛΕΕ) καθώς και άλλες ρυθμίσεις κοινωνικού περιεχομένου. Αλλά και άλλα κείμενα όπως ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης (εκπονήθηκε από την Επιτροπή Delors με αρμόδια Επίτροπο τη Β. Παπανδρέου) συνέβαλαν επίσης στην ενίσχυση του σοσιαλδημοκρατικού περιεχομένου της ενοποίησης. Βεβαίως οι ρυθμίσεις για την οικονομική και νομισματική ένωση (ΟΝΕ) όπως αποτυπώνονται σήμερα στις Συνθήκες εκφράζουν περισσότερο μια φιλελεύθερη λογική. Και αυτό γιατί προωθούν κυρίως τη νομισματική ένωση ενώ αγνοούν την οικονομική, δημοσιονομική, κοινωνική ένωση άν και κάποια πρόοδος προς την κατεύθυνση αυτή έχει γίνει τελευταία – αλλά αυτό ακριβώς είναι ένα νέο πεδίο δράσης για τη Σοσιαλδημοκρατία.
Είναι αναντίρρητο γεγονός ότι το κοινωνικό, σοσιαλδημοκρατικό περιεχόμενο των Συνθηκών δεν έχει υλοποιηθεί στον επιθυμητό βαθμό ενώ τα τελευταία χρόνια οι πολιτικές λιτότητας και η οικονομική κρίσι γενικότερα εχουν διαβρώσει ορισμένες σημαντικέςς σοσιαλδημοκρατικές κατακτήσεις. Αλλά είναι επίσης γεγονός ότι η υλοποίηση των Συνθηκών εξαρτάται από το συσχετισμό των πολιτικών δυνάμεων και ο συσχετισμός αυτός δεν υπήρξε ιδιαίτερα ευνοϊκός τα τελευταία χρόνια για τις σοσιαλδημοκρατικές δυνάμεις. Παρά ταύτα, ο βασικός χαρακτήρας της σημερινής Ένωσης ως «σοσιαλδημοκρατικό project» δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Είναι χαρακτηριστικό ότι το Εργατικό Κόμμα της Βρετανίας και ιδιαίτερα ο ηγέτης του J. Corbin έχoυν ταχθεί υπέρ της παραμονής της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση( ενάντια στο Brexit) με το κεντρικό επιχείρημα ότι η παραμονή εξασφαλίζει τα βασικά κοινωνικά δικαιώματα και δικαιώματα των εργαζομένων.
Οι κεντρικές στοχεύσεις μιας σοσιαλδημοκρατικής Ευρωπαϊκής πολιτικής απ’εδώ και πέρα θα πρέπει να αποβλέπουν στη γνήσια Πολιτική Ένωση μέσα από την ολοκλήρωση της ΟΝΕ με την οικονομική και δημοσιονομική ένωση (η ευρωζώνη θα πρέπει π.χ. να αποκτήσει ισχυρό προϋπολογισμό για μεταφορά πόρων, στήριξη ασθενέστερων χωρών, κ.λπ.), την εμβάθυνση της κοινωνικής ένωσης, τη διεύρυνση του πεδίου των αναδιανεμητικών πολιτικών και άλλων πολιτικών για την οικονομία του μέλλοντος (ενέργεια, ψηφιακή αγορά, τεχνολογία) αλλά και την κοινή εξωτερική και αμυντική πολιτική.
Ένα πράγμα θα πρέπει να είναι σαφές. Οι ταυτολογικοί στόχοι της σύγχρονης σοσιαλδημοκρατίας δεν μπορούν σήμερα, στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, να πραγματωθούν στο πλαίσιο του εθνικού κράτους. Η επιστροφή στο εθνικό κράτος όπως επιδιώκουν οι κάθε λογής ακραίες εθνολαϊκιστικές, ευρωαπορριπτικές δυνάμεις σημαίνει επιστροφή στους δαίμονες του ευρωπαϊκού παρελθόντος (των ανταγωνισμών, συγκρούσεων και αυταρχισμών). Και αυτό η Σοσιαλδημοκρατία θα πρέπει να το αποτρέψει με μια επιθετική αλλά και ρεαλιστικά αξιόπιστη πολιτική για την Ευρωπαϊκή ενοποίηση που θα απαντά στα καθημερινά προβλήματα των πολιτών και θα μετατρέπει την Ένωση σε ένα «ολοκληρωμένο σύστημα μεγιστοποίησης της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής ευμερίας» κατανοητό από το μέσο Ευρωπαίο πολίτη ως θεμελιακό στοιχείο και για την δημοκρατική νομιμοποιηση του συτήματος. Στη λογική αυτή η Σοσιαλδημοκρατία δεν θα πρέπει να διστάσει να μιλήσει για την ανάγκη της γνήσιας και συνεκτικής Ευρωπαϊκής κυβέρνησης δημοκρατικά νομιμοποιημένης.