Το 2010 ανακοινώθηκε από το ΥΠΔΜΘ το συνολικό σχέδιο για το Νέο Σχολείο, που συμπεριλαμβάνει το σύνολο των αλλαγών για τη πρωτοβάθμια και τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Το Νέο Σχολείο για την εσωτερική μεταρρύθμιση της εκπαιδευτικής κουλτούρας έχει στο κέντρο του τα Νέα Προγράμματα Σπουδών, ακριβώς όπως κάνουν τα σύγχρονα εκπαιδευτικά συστήματα. Η πρόταση αυτή αντιμετωπίζει στο σύνολο τους μεγάλα προβλήματα του ελληνικού σχολείου και απαντά θεμελιώδη ερωτήματα: όπως τι σχολείο θέλουμε, τι εκπαιδευτικό θέλουμε, ποιος θέλουμε να είναι ο μορφωμένος Έλληνας πολίτης τον 21ο αιώνα.
Για την αλλαγή αυτή συντάχτηκαν τα Νέα Προγράμματα Σπουδών (2011) για την υποχρεωτική εκπαίδευση με τη συνδρομή ειδικών επιστημόνων Ελλήνων και ξένων, αλλά κυρίως με τη συμμετοχή (για πρώτη φορά) της μάχιμης εκπαιδευτικής κοινότητας και είχε ξεκινήσει η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Τα προγράμματα αυτά εστιάζουν στο μαθητή, δίνουν ενεργητικό ρόλο στον εκπαιδευτικό και πρωτίστως στη μαθησιακή διαδικασία. Στην ουσία στοχεύουν στη λειτουργία του σχολείου ως ανοιχτή, δημιουργική κοινότητα μάθησης. Με το τρόπο αυτό έγινε προσπάθεια να αντιμετωπιστούν οριστικά προβλήματα όπως: πολλή ύλη, αποστήθιση, εξαντλητική μελέτη στο σπίτι προετοιμασία και φροντιστήρια. Για τα Νέα Προγράμματα Σπουδών απορροφήθηκαν περίπου 100.000.000 ευρώ και ακόμα αυτά δεν βρίσκονται στα σχολεία, αλλά στο ΙΕΠ.
Ως πρώτο βήμα εφαρμογής του Νέου Σχολείου ήταν τα 800 και στη συνέχεια 1300 Δημοτικά με Ενιαίο Αναμορφωμένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα. Το πρόγραμμα αυτό εφαρμόζεται 3 χρόνια, αντιμετώπισε άμεσα βασικά προβλήματα και έλυσε κύριες ανάγκες της ελληνικής οικογένειας σε περίοδο μεγάλης κρίσης (αγγλικά, υπολογιστές, εξωσχολικές δράσεις), επιμηκύνοντας το υποχρεωτικό ωράριο μέχρι τις 14.00. Το Ενιαίο Αναμορφωμένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα ζωντάνεψε το δημοτικό με τις τέχνες, τις βιωματικές δράσεις, τη γυμναστική, τα εργαστήρια πληροφορικής, το βραβευμένο από την ΕΕ πρόγραμμα πρώιμης εκμάθησης της Αγγλικής, τις νέες ειδικότητες εκπαιδευτικών, τις κοινωνικές δράσεις για αγωγή υγείας, περιβάλλον και αειφορία, κλπ. Στην ουσία το πρόγραμμα αυτό αποτελεί τη βάση ώστε να ολοκληρωθεί το Νέο Σχολείο με την εισαγωγή των Νέων Προγραμμάτων Σπουδών.
Κι ενώ η εκπαιδευτική κοινότητα περιμένει την πιλοτική εφαρμογή και στη συνέχεια τη γενίκευση των Νέων Προγραμμάτων Σπουδών, αλλά και τη συνέχιση του πολύ πετυχημένου Προγράμματος της Μείζονος Επιμόρφωσης των Εκπαιδευτικών, διαβάζουμε ότι για άλλη μια φορά και μάλιστα στα τέλη Αυγούστου θα γίνουν αποσπασματικές παρεμβάσεις στα δημοτικά με ΕΑΕΠ. Δεν είμαι βεβαίως κατά των αλλαγών και των βελτιώσεων, ξέρουμε όμως ότι όταν παρεμβαίνεις σε ένα μελετημένο πρόγραμμα αποσπασματικά στην ουσία αλλάζεις τη φιλοσοφία του προγράμματος.
Δυστυχώς στις αποσπασματικές αυτές αλλαγές ξανατίθενται διλήμματα που το Νέο Σχολείο αντιμετωπίζει στην ουσία τους. Συγκεκριμένα δεν μπορεί το 2014 και ενώ στα ΝΠΣ υιοθετείται το πλαίσιο της ΕΕ για την παιδεία Europe 2020 να ξαναθέτουμε ερωτήματα για την “ύλη στο δημοτικό και τη μελέτη της”.
Η πραγματική αλλά και επείγουσα πρόκληση για το ελληνικό σχολείο είναι η άμεση, κατ΄ αρχήν, πιλοτική εφαρμογή των Νέων Προγραμμάτων Σπουδών, και στη συνέχεια η γενίκευσή τους με όποιες αλλαγές προκύψουν στην υποχρεωτική εκπαίδευση με την ταυτόχρονη επιμόρφωση όλων των εκπαιδευτικών για το Νέο Σχολείο. Γιατί μέσα από αυτό μπορεί να αλλάξει ποιοτικά η εκπαιδευτική κουλτούρα και να φύγουμε από την ύλη, την αποστήθιση, το ένα βιβλίο που μας ταλαιπωρούν χρόνια. Γιατί κανείς δεν μιλάει για αυτό; Γιατί δεν αξιοποιούνται οι επιστήμονες και εκπαιδευτικοί που δούλεψαν για αυτό. Γιατί για άλλη μια φορά προχωρούμε σε αποσπασματικές παρεμβάσεις;
Μπροστά σε αυτές τις προκλήσεις είναι δυνατόν εμείς να ξανασυζητάμε στο δημοτικό για “ύλη για μελέτη” ενώ οφείλουμε να οδηγήσουμε μαθητές και εκπαιδευτικούς στο κέντρο της μαθησιακής δημιουργικής απαντώντας στα ερωτήματα πώς μαθαίνω και γιατί μαθαίνω; Είναι δυνατόν συμπεράσματα από ένα εξειδικευμένο πρόγραμμα όπως τα ΖΕΠ να τα υιοθετούμε στη γενική εκπαίδευση τόσο απλά; Είναι δυνατόν να ξαναβάλουμε στις καρέκλες τους μικρούς μαθητές για μελέτη της ύλης ενώ κάναμε προσπάθεια να μάθει με βιωματικό, συνεργατικό τρόπο, να δημιουργήσει με τις τέχνες να γυμναστεί, να κοινωνικοποιηθεί μέσα από βιωματικές κοινωνικές δράσεις;
Αυτές οι αποσπασματικές παρεμβάσεις ακούγονται ίσως “ελκυστικές”, ωστόσο εγκλωβίζουν σχολείο και γονείς σε ξεπερασμένες λογικές ύλης, προετοιμασίας κλπ. Στην πραγματικότητα γυρίζουν ένα δημιουργικό, ζωντανό πρόγραμμα που περιμένει τα Νέα Προγράμματα Σπουδών για να οδηγήσει το ελληνικό σχολείο στον 21ο αιώνα.
Οι μικρές αποσπασματικές παρεμβάσεις αποδομούν τη φιλοσοφία ενός συνολικού σχεδίου. Ας συνεργαστούμε όσοι εμπλεκόμαστε με την εκπαίδευση ώστε να δώσουμε την ευκαιρία σε μια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση να ολοκληρωθεί. Μια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση την υλοποίηση της οποίας ξεκίνησε ο αείμνηστος Αλέξης Δημαράς ως πρώτος Πρόεδρος του ΙΕΠ και δεν πρόλαβε να συνεχίσει.