Γράφοντας αυτές τις γραμμές δεν μπορεί κανείς με ακρίβεια να προβλέψει τι πρόκειται να κάνει ο Ερτογάν σ αυτή την εργαλειακή χρήση των μεταναστών  την οποία ξεκίνησε στον Έβρο. Αν και η αποφασιστικότητα της ελληνικής κυβέρνησης  άλλαξε θετικά για την χώρα μας τα ως τώρα δεδομένα.

Όπως και να το κάνουμε όμως, με βάση το μεταναστευτικό, έχουμε  μια νέα πραγματικότητα στην παγκόσμια σκηνή και στην περιοχή. Γιατί δεν πρέπει να μας διαφεύγει της προσοχής ότι στις περισσότερες χώρες του τρίτου κόσμου έχει καταστεί μόδα το «πάμε Ευρώπη». Είναι πολλές οι αιτίες από την πραγματική φτώχεια και την κλιματική αλλαγή ως τα καθεστώτα καταπίεσης,  και το διαρκώς διογκούμενο λαθρεμπόριο  μετακίνησης πληθυσμών. 

Ένα διαφορετικό διεθνές πλαίσιο

 Σε πολλές αναλύσεις τονίζεται με έμφαση ότι η Ελλάδα είναι «Γεωπολιτικό Έθνος», με την έννοια  ότι βρίσκεται σχεδόν πάντα στα μέτωπα των μεγάλων διαχωρισμών και υφίσταται τις συνέπειες, ιδιαίτερα σε περιόδους γενικευμένης αστάθειας. Εδώ και μια επταετία και ίσως δεκαετία συμπλέκονται πολλές εξελίξεις στη γειτονιά μας με κυριότερες την μετακίνηση πληθυσμών(λαθρομετανάστευση), την νέα κρίση στην, σε γενική κρίση, Μέση Ανατολή(Συρία) και την ανάδειξη της αστάθειας στην ίδια την Τουρκία .Η Τουρκία κινείται πλέον, με την ηγεσία Ερτογάν, σε ένα εκκρεμές: από το να καταστεί η κεντρική εστία της κρίσης ως το να αναδειχθεί ως η αναθεωρητική δύναμη στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Μπορεί κανείς να φανταστεί το εύρος της αστάθειας και του  ίδιου του καθεστώτος Ερτογάν.

Η χώρα μας ήδη αντιμετωπίζει, μέσω επεισοδίων μικρής ή μεγαλύτερης έκτασης, την εξέλιξη των εντάσεων στη Μέση Ανατολή και αμέσως στην Τουρκία. Είμαστε, παρά ταύτα, ένα έθνος ευρωπαϊκό το οποίο συνορεύει, επηρεάζεται περισσότερο από κάθε άλλο από τις εξελίξεις στα Ανατολικά του αναπτυγμένου κόσμου αλλά ανήκει σ αυτόν, αποτελεί την έσχατη απόληξή  του. Κυρίως, όπως έχουν εξελιχθεί πλέον τα γεγονότα, η χώρα μας αποτελεί την «Αχίλλειο πτέρνα» , το όριο της Ενωμένης Ευρώπης η οποία καλείται  να ανασυγκροτηθεί ως δύναμη ισχύος. Αλλά και οι ΗΠΑ  που αν και είναι μακριά και καθησυχάζουν με το δόγμα Tramp  American  First   θα αντιμετωπίσουν τα διλήμματα των καιρών.

Για το «διασπασμένο» Δυτικό κόσμο το ερώτημα που έχει τεθεί και θα επιμείνει είναι  αν θα μπορέσουν να διαχειριστούν, σε βάθος χρόνου, το διογκούμενο μεταναστευτικό ρεύμα «ανόδου», αν    θα χάσουν την Τουρκία ή θα βρουν ένα τρόπο να «μπαλώσουν» τις καταστάσεις κερδίζοντας χρόνο. Φορέας της αντίληψης, περί μπαλώματος, φαίνεται να ήταν μέχρι πρόσφατα,  η Μέρκελ και η Γερμανική ηγεσία η οποία έχει «αναπαυθεί» στο στάτους κβο μιας προηγούμενης εποχής. Κανείς βέβαια δεν θέλει η Τουρκία να περάσει σε μια ζώνη αναθεωρητικής αστάθειας αλλά πολλές φορές τα διλήμματα είναι πολύ σκληρά. 

Η νέα κατάσταση για την κυβέρνηση και τη χώρα

Η χώρα μας λοιπόν  σ αυτή την σύνθετη συγκυρία έχει πολλαπλά δύσκολα καθήκοντα. 

Να κρατήσει για σημαντικό χρόνο την κατάσταση στον Έβρο  και όποια άλλα «ατυχήματα» θα μας βρουν στην προσπάθεια του Ερτογάν να επιτύχει την δική του ισορροπία, εις βάρος μας, στο εκκρεμές στο οποίο «ανεξέλεγκτα»  κινείται.

Ταυτόχρονα να βοηθήσει, ως άμεσα πληττόμενη , στην μετακίνηση της Ε.Ε. από την νηνεμία της προηγούμενης εποχής στην καινούργια πιο δύσκολη αλλά αναγκαία. Και αυτή η προσπάθεια βρίσκεται ευτυχώς σε καλό δρόμο. Η παρουσία συνολικά της ηγεσίας της Ε.Ε. στον Έβρο και οι  τοποθετήσεις τους  στη συνέχεια  και έκτοτε είναι σημαντικό γεγονός. 

Οι διάφοροι αναλυτές θεωρούν ότι στην ΕΕ διαγράφονται τρις τάσεις: 

Εκείνη των χωρών πρώτης υποδοχής στις οποίες η χώρα μας είναι η πιο επιβαρυμένη γιατί το μεγαλύτερο κύμα διέρχεται μέσα από τα δικά μας εκτεταμένα επίγεια και θαλάσσια σύνορα. 

Εκείνη των χωρών  της Ανατολικής Ευρώπης  που δεν αντιλαμβάνονται ακόμα την κρισιμότητα των καιρών

Εκείνη των έμπειρων και μεγάλων χωρών της ΕΕ οι οποίες αντιλαμβάνονται ότι απαιτείται μια νέα διαχείριση του μεταναστευτικού και των σχέσεων με την Τουρκία.

Το τι θα γίνει άμεσα με την  Τουρκία είναι ένα ζήτημα για το οποίο κανείς δεν μπορεί να έχει κατηγορηματική θέση. Φυσικά και ένας, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, συμβιβασμός με την Τουρκία είναι ευπρόσδεκτος. Ο συμβιβασμός αυτός έχει πολλά κεφάλαια, από την επικαιροποίηση της συμφωνίας για το μεταναστευτικό ως και μια νέα συμφωνία για τις γενικότερες σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ(π.χ. ειδική σχέση). 

Εκείνο που εμείς υποστηρίζουμε εδώ είναι πως το «κουαρτέτο των μεγάλων δυνάμεων» στο ασταθές περιβάλλον που διαμορφώνεται δεν είναι λογικό να αφήσουν την Τουρκία και τον Ερντογάν  να τινάξει τον κόσμο στον αέρα. Η εκτίμηση αυτή πρέπει να είναι αφετηριακή για τις πρωτοβουλίες της χώρας.

Αναφερόμενοι σε άλλα γεγονότα, έχοντας αξιοποιήσει  την άποψη των καθηγητών Μ. Μαζάουερ, Στ.Καλύβα και Γ.Πρεβελάκη, είχαμε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η Ελλάδα , έχοντας περάσει την πικρή περίοδο της κρίσης αλλά και βιώνοντας καθημερινά την πολλαπλή εξ Ανατολών πίεση, είναι πιο ώριμη να θέσει τα ζητήματα διεξόδου ακόμα και για την ΕΕ. «Αντιθέτως στην Ευρώπη η διαδικασία αφύπνισης μόλις τώρα αρχίζει» συνόψιζε ο Γ. Πρεβελάκης από τον Ιανουάριο του 2019.

Τέλος και ίσως το άμεσα σημαντικότερο. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, έλπιζε  ότι οι πιέσεις εξ Ανατολών δεν θα είναι τόσο ραγδαίες. Χωρίς αντιπολιτευτική πίεση από ένα αποσταθεροποιημένο Σύριζα, θεώρησε ότι υπάρχει χρόνος.  Η εκτίμηση αυτή έσυρε την κυβέρνηση σε μια στάση γενικής χαλαρότητας και επιδίωξης συναινετικών  λύσεων για να μην δυσαρεστήσει κανέναν.

Η καθυστέρηση  αυτή έδωσε την ευκαιρία σε εσωτερικές δυνάμεις  να βρουν  χώρο και χρόνο και να επανέλθουν σε πρακτικές και απόψεις της Αριστεράς του 3%. Ακόμα και στην επαρχία η οποία δεν έζησε από κοντά το κλίμα του  τύπου των «αγανακτισμένων». Οι πρακτικές αυτές ενορχήστρωσαν και διάφορους «πεθαμένους» τύπου Χρυσής Αυγής οι οποίοι εξ αντιδιαστολής ενισχύουν και το λόγο του 3%  δημιουργώντας  αχρείαστη  σύγχυση  στη χώρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και μετά το κλείσιμο των συνόρων στον Έβρο υπήρξαν δημοσιεύσεις, από καλοπροαίρετους  πολίτες,  που έδιναν το βάρος όχι στο να στηρίξουν την εθνική προσπάθεια αλλά στο να στηλιτεύσουν τις δράσεις τέτοιων δυνάμεων από αριστερά και δεξιά.  

Η κατάσταση αυτή πρέπει και μπορεί να ξεπεραστεί άμεσα και ένα από τα εργαλεία  είναι ο άμεσος πρωθυπουργικός λόγος. Έρχεται η ώρα για  μια πιο «συγκεντρωτική» και αποτελεσματική λειτουργία της κυβέρνησης.   Και για ένα πρωθυπουργικό  διάγγελμα ενημέρωσης και συναγερμού.  Η διαχείριση της γενικότερης κατάστασης στη χώρα με τον κορονοϊό σε έξαρση θα απαιτήσει ενότητα, υπομονή και χρόνο.

[1] Και φυσικά εισήλθαμε σε μια εποχή  που οι παγκόσμιες ιεραρχίες έχουν κλονιστεί ανεπανόρθωτα οδεύοντας σε ένα άναρχο κόσμο με, προς ώρας, τέσσερις πόλους, ένα κουαρτέτο, ισχύος: τις ΗΠΑ και την Κίνα ως τις μεγάλες δυνάμεις , την Ρωσία και τη δική μας Ευρωπαϊκή Ένωση ως την δεύτερη δυάδα. Ενώ  ακολουθούν μικρότεροι αναθεωρητικοί πόλοι όπως η Ινδία, η Βραζιλία ακόμα και η Τουρκία κ.ο.κ.

[1] ΝΕΑ ΚΑΝΟΝΙΚΟΤΗΤΑ –Δυνατότητες και Περιορισμοί. Δημήτρης Καλουδιώτης. Εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ σελ.25 και 58