Πηγή: Εποχή

Η Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 25 Μαρτίου είχε προαναγγελθεί ότι θα έχει κεντρικό θέμα τις ευρω-τουρκικές σχέσεις. Όχι ευκαιριακά, με αφορμή τις εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά για το μακροπρόθεσμο μέλλον των σχέσεων αυτών.

 Η ΕΕ βλέπει την Τουρκία ως (μόνιμο) γείτονα. Εκτιμά ότι η χώρα αυτή είναι σήμερα μια περιφερειακή δύναμη με σημαντικό ρόλο στα πράγματα της περιοχής. Και επιθυμεί να οικοδομήσει μια συνολική, περιεκτική σχέση μαζί της, ώστε να την έχει κοντά της αλλά και να «ελέγχει» την εξωτερική συμπεριφορά της και την εσωτερική πορεία της. 

Αυτά δεν μπορούν να κατανοήσουν ορισμένοι στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Ουσιαστικά θέλουν να προσπεράσουν την ανάγκη για αμοιβαίες παραχωρήσεις και έντιμους συμβιβασμούς, που απαιτούνται τόσο για την διευθέτηση των ελληνοτουρκικών διαφορών, όσο και για την επίλυση του Κυπριακού. Θεωρούν ότι με επιβολή κυρώσεων θα αναγκάσουν την Τουρκία να αποδεχτεί τις ελληνικές απόψεις για το καθεστώς του Αιγαίου ή θα υποχρεωθεί σε άνευ όρων παράδοση στο Κυπριακό.

 Η ΕΕ δεν θέλει να επιβάλλει κυρώσεις την Τουρκία. Γνωρίζει ότι αν βάλει κυρώσεις, μπορεί και η Τουρκία να επιβάλλει δικές της κυρώσεις. Και θα υπάρχει μια αέναη αντιπαλότητα μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας. Επιπλέον συνέπειες θα είναι η περαιτέρω όξυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων και η διακοπή κάθε προόδου στο Κυπριακό. Διότι η Τουρκία δεν θα μείνει με σταυρωμένα χέρια και θα αυξήσει ακόμα περισσότερο την ένταση στην περιοχή μας.

 Η ελληνική κοινή γνώμη έχει διαμορφωθεί με στρεβλό τρόπο και νομίζει ότι «οι Ευρωπαίοι δεν μας καταλαβαίνουν». Η σπατάλη «διπλωματικού κεφαλαίου» με στόχο να τους πείσουμε για κάτι που δεν θέλουν, είναι προφανώς ατελέσφορη. Δεν μπορούμε να υποχρεώσουμε τις άλλες χώρες για αλληλεγγύη. Μπορούμε όμως να ζητήσουμε βοήθεια, ώστε να διαμορφωθεί το σωστό πλαίσιο για διάλογο με την Τουρκία.

Θετική ατζέντα

Η Έκθεση του Ύπατου Εκπρόσωπου για την Εξωτερική Πολιτική, Ισπανού σοσιαλιστή Γιοζέπ Μπορέλ, προκρίνει την «θετική ατζέντα» με την Τουρκία: νέα συμφωνία για το Προσφυγικό, αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης, ενίσχυση των εμπορικών σχέσεων, συνεργασία σε ενεργειακό τομέα και μεταφορές.

 Εκφράζεται πλήρης δέσμευση για συνολική διευθέτηση του Κυπριακού, και προσμονή για την επανάληψη των διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, στις οποίες η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συμμετάσχει ως παρατηρητής.

 Για να συμπεριλάβει παρατηρήσεις Ελλάδας και Κύπρου, η Έκθεση προσθέτει ότι η ΕΕ διαθέτει εργαλεία και επιλογές, που θα μπορούσαν να υιοθετηθούν, εφόσον υπάρξουν παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου ή ενέργειες με αρνητικές επιπτώσεις για τα συμφέροντα της ΕΕ και κρατών-μελών της.

 Ο Μπορέλ σημειώνει ότι τους τελευταίους μήνες υπήρξαν θετικά βήματα για αποκλιμάκωση της έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο. Χαρακτηρίζει όμως την ύφεση αυτή «εύθραυστη», και τονίζει ότι απαιτείται χρόνος για να αξιολογηθεί αν η αποκλιμάκωση είναι διαρκής και αξιόπιστη. Άρα, θέτει την ΕΕ σε έναν εποπτικό ρόλο της κατάστασης που θα διαμορφώνεται επί του πεδίου.

Εκκίνηση για εμβάθυνση

 Στο κείμενο Συμπερασμάτων της Συνόδου υπάρχουν διατυπώσεις που με κάποιες αλλαγές περιλαμβάνουν τα ανωτέρω. Τελικά, η συνολική ρύθμιση των ευρω-τουρκικών σχέσεων δεν έγινε σε αυτή την Σύνοδο. Αυτή παραπέμπεται για την Σύνοδο του Ιουνίου.

 Αρκετές χώρες δεν ήταν έτοιμες. Κάποιες πιθανολογούν ότι Ελλάδα και Κύπρος θα προσπαθήσουν να μπλοκάρουν την εξέλιξη αυτή και δεν θέλουν να εκτεθούν. Πολλές προβληματίζονται με τις αρνητικές εξελίξεις στα ανθρώπινα δικαιώματα εντός της Τουρκίας, ιδιαιτέρως με την απόσυρση της από την Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την βία κατά των γυναικών και με την πιθανή απαγόρευση του αριστερού φιλο-κουρδικού κόμματος HDP.

 Ορισμένες άλλες κυβερνήσεις έχουν "αντι-τουρκισμό", προερχόμενο από την ισλαμο-φοβία που υπάρχει στις κοινωνίες τους και φοβούνται πολιτικό κόστος σε επερχόμενες εκλογές. Και όλες, βεβαίως, αναμένουν την στάση της νέας αμερικανικής προεδρίας Μπάϊντεν.

 Ο υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου είχε μπλοκάρει την έγκριση των τριών προ-σχεδίων Συμπερασμάτων. Ο μόνος που συντάχθηκε μαζί του, ήταν ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας. Η διαφορά αντιλήψεων είναι προφανής: οι ευρωπαϊκοί θεσμοί θέλουν "εποπτεία" και "θετική ατζέντα" με την Τουρκία για να συμβάλουν στην επίλυση των προβλημάτων, ενώ κυρίως η Λευκωσία του προέδρου Ν.Αναστασιάδη, και δευτερευόντως η «εγκλωβισμένη» Αθήνα, θέλουν να χρησιμοποιήσουν τους μηχανισμούς της ΕΕ για να μην επιλυθούν. Δημιουργείται κίνδυνος, αντί «να απομονωθεί η Τουρκία», να απομονωθούν Ελλάδα και Κύπρος.

 Παρά το ότι δεν ελήφθησαν πολύ συγκεκριμένες αποφάσεις τώρα, η Σύνοδος Κορυφής αποτελεί έναν σταθμό, καθώς θέτει σε εκκίνηση την διαδικασία για την προώθηση της «θετικής ατζέντας» με την Τουρκία και την εμβάθυνση των ευρω-τουρκικών σχέσεων. Στέλνει θετικό μήνυμα με προσεκτικό χειρισμό, προκειμένου να συμβάλει στην ομαλή πορεία των διερευνητικών συνομιλιών Ελλάδας-Τουρκίας, αλλά και ενόψει της άτυπης πενταμερούς Διάσκεψης για το Κυπριακό στα τέλη Απριλίου.