Η σύγχρονη πραγματικότητα εξελίσσεται με μεγάλη ταχύτητα σε όλους τους τομείς κοινωνικής δραστηριοποίησης, με αποτέλεσμα την παραγωγή πολυπλοκότητας και την δημιουργία δύσκολων συνθηκών στην πολιτική διαχείριση της και στην πραγμάτωση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, όταν αυτή αξιοποιείται μόνο ως μηχανισμός εκλογής διαχειριστών εξουσίας, οι οποίοι οριοθετούν την πορεία προς το μέλλον χωρίς την ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών και την διαμόρφωση της ελεύθερης βούλησης τους με σημείο αναφοράς την γνώση των επιπτώσεων της ακολουθούμενης ή προτεινόμενης πολιτικής.

Δυστυχώς όμως αυτές οι αρνητικές παράμετροι της πολιτικής λειτουργίας οριοθετούν την οπτική, που κυριαρχεί, σε σχέση με την δημοκρατία. Αυτό πιστοποιείται, εάν ληφθούν υπόψη οι παράγοντες, που συνθέτουν την βιωνόμενη πραγματικότητα (π.χ. παγκοσμιοποίηση, υψηλός βαθμός πολυπλοκότητας, μεγάλη υπερεθνική κινητικότητα, μεγάλη ταχύτητα της ροής του χρόνου, μαζική αξιοποίηση της τεχνολογίας, μαζοποίηση των κοινωνιών σε μεγάλα αστικά κέντρα, ανεπαρκής ενημέρωση των πολιτών κ.λ.π.) σε συνδυασμό με τις προϋποθέσεις, που πρέπει να πληρούνται για την ουσιαστική αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Συγκεκριμένα ο τρόπος οργάνωσης και διαχείρισης της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης πραγματικότητας παράγει υψηλό βαθμό πολυπλοκότητας, με αποτέλεσμα να μην ελέγχεται επαρκώς η δυναμική της εξέλιξης. Οι συνθήκες, που διαμορφώνονται, έχουν αντιφατικά χαρακτηριστικά.

Από το ένα μέρος η αλληλεξάρτηση των κοινωνιών για μια βιώσιμη και ειρηνική πορεία, που οδηγεί στην ευημερία, είναι το βασικό χαρακτηριστικό της πραγματικότητας και από το άλλο μέρος οι ανισότητες μεταξύ των κοινωνιών των κρατών, που συνθέτουν την παγκόσμια κοινότητα, διογκώνονται λόγω της λογικής του «εθνικού συμφέροντος» και του χωρίς λειτουργικές ισορροπίες επιπέδου ανάπτυξης. Αυτές οι συνθήκες διαμορφώνουν μια πραγματικότητα, η οποία δεν συμβάλλει στην καλλιέργεια της δημοκρατικής λειτουργίας με οπτική παγκόσμιας διακυβέρνησης , η οποία ανταποκρίνεται στις ανάγκες, που δημιουργούνται στο πλαίσιο των υπερεθνικών σχέσεων, οι οποίες οριοθετούνται από την ανάγκη ανάλογης εμβέλειας ρυθμίσεων μεταξύ των κοινωνιών, ώστε να μην διαμορφώνονται επικίνδυνες ανισορροπίες. Πολύ χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα διεφθαρμένα μη δημοκρατικά συστήματα διακυβέρνησης σε αρκετές χώρες, τα οποία οδηγούν τους πολίτες στην φυγή από τις πατρίδες τους ή σε πολύ χαμηλό επίπεδο ποιότητας ζωής και δημοκρατικής λειτουργίας (π.χ. πολλές αφρικανικές, ασιατικές και νοτιοαμερικανικές χώρες). Στον αντίποδα οι ανεπτυγμένες χώρες του Βορρά, που διαθέτουν τον απαραίτητο πλούτο και ταυτοχρόνως διεκπεραιώνουν στρατηγικών διαστάσεων γεωπολιτικό ρόλο, εκμεταλλεύονται τις αδύναμες κοινωνίες και διαγκωνίζονται μεταξύ τους για την διεύρυνση της γεωπολιτικής τους επιρροής.

Ο ευδαιμονισμός με την έννοια του καταναλωτισμού και της οπτικής του θεάματος ως μέσου για την κοινωνική αποδοχή του ατόμου, που καλλιεργούνται ως βασικές κοινωνικές αξίες, διαμορφώνει θετικό υπόστρωμα για την συμπόρευση των πολιτών με αυτή την οπτική. Σε αυτό το πλαίσιο η δημοκρατική λειτουργία ως αξία με ηθικό πολιτικό φορτίο δεν αποτελεί επιλογή. Προτεραιότητα δίδεται στην ατομική ανέλιξη και αναγνωρισιμότητα στις σύγχρονες μαζοποιημένες κοινωνίες, τα οποία δεν οριοθετούνται από τις κοινωνικές ανάγκες, την οπτική του κοινωνικού συμφέροντος και της κοινωνικής δικαιοσύνης, αλλά στηρίζονται στα πρότυπα, που διοχετεύονται μαζικά και υπηρετούν μονοδιάστατα την λειτουργικότητα και οικονομική απόδοση των κοινωνικών συστημάτων.

Πολύ αντιπροσωπευτικό παράδειγμα είναι το κάλεσμα των πολιτών από τον χώρο του συνδικαλισμού για να συμμετέχουν σε απεργίες με την εκπομπή διαφημιστικών μηνυμάτων από τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας. Δεν αναπτύσσεται δημοκρατικός διάλογος τόσο στο εργασιακό όσο και στο κοινωνικό πεδίο, οπότε δεν γίνεται ανάλυση και παρουσίαση όλων των παραμέτρων της ακολουθούμενης από την κυβέρνηση μη αποδεκτής πολιτικής. Το ίδιο συμβαίνει και στις προεκλογικές περιόδους. Η πολιτική επικοινωνία εξαντλείται στην εκπομπή διαφημιστικών «πολιτικών» μηνυμάτων και στον γενικευτικό με φαντασιακές προεκτάσεις εκφερόμενο λόγο. Για αυτό τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Επικοινωνίας παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση και έκφραση της «ελεύθερης βούλησης» των πολιτών.

Ενισχυτικά ως προς την συρρίκνωση της δημοκρατίας λειτουργεί και η μεγάλη ταχύτητα, που έδωσε στην δυναμική της εξέλιξης η μαζική αξιοποίηση της τεχνολογίας στους διάφορους τομείς κοινωνικής δραστηριοποίησης, χωρίς ταυτοχρόνως να ενεργοποιούνται μηχανισμοί επεξεργασίας, ανάλυσης και απλοποίησης της πληθώρας των δεδομένων και πληροφοριών, που παράγονται, ώστε να είναι εφικτή η πολυδιάστατη αντικειμενική ενημέρωση των πολιτών και η πραγματοποίηση κοινωνικού διαλόγου για την διαμόρφωση άποψης και την έκφραση της ελεύθερης βούλησης τους. Βέβαια προϋπόθεση για την πραγματοποίηση του διαλόγου είναι η εξεύρεση του αναγκαίου χρόνου τόσο για την ενημέρωση όσο και για τον κοινωνικό διάλογο. Ειδάλλως η δημοκρατική λειτουργία θα στηρίζεται σε πολίτες-ενεργούμενα, οι οποίοι έχουν αποστασιοποιηθεί από την οπτική της έκφρασης του κοινωνικού συμφέροντος και της ουσιαστικής συμμετοχής στην πραγμάτωση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η αδυναμία τόσο του πολιτικού συστήματος να κάνει μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, όσο και των πολιτών, ως ατομικών και συλλογικών υποκειμένων, να κινηθούν με ανάλογη οπτική στο κοινωνικό πεδίο.

Το κυρίαρχο κριτήριο λειτουργίας και στις δύο περιπτώσεις είναι να υπάρχουν αποτελέσματα στα όρια του βιολογικού χρόνου. Η δυναμική της εξέλιξης όμως υπερβαίνει κατά πολύ αυτά τα όρια ως προς τις επιπτώσεις, που έχει στην πραγματικότητα, διότι δεν είναι ελεγχόμενη σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου. Η κλιματική κρίση και η ρύπανση του περιβάλλοντος σε συνδυασμό και με τις μακροπρόθεσμες παρενέργειες τους στον ανθρώπινο παράγοντα και στην βιοποικιλότητα το πιστοποιούν με τον καλύτερο αλλά πολύ οδυνηρό τρόπο. Το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία ανισορροπιών στον τρόπο ζωής, οι οποίες οδηγούν σε περιοριστικά μέτρα και στην συρρίκνωση των ορίων της δημοκρατικής λειτουργίας, όπως δείχνει η ακολουθούμενη μέχρι τώρα πολιτική πρακτική. Τα μέτρα για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού (Covid-19) φανερώνουν την αδιέξοδη πορεία λόγω της πρόκλησης ανθρωπογενών ανισορροπιών στη φύση. Είναι εμφανές, ότι η συρρίκνωση της δημοκρατίας συμπορεύεται με τον τρόπο σχεδιασμού και διαχείρισης της εξέλιξης σε συνδυασμό με το μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης και τις κοινωνικές αξίες, που οριοθετούν τον τρόπο βίωσης της πραγματικότητας.

Όμως έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για τον επαναπροσδιορισμό της κατεύθυνσης της ανθρώπινης πορείας σε πλανητικό επίπεδο. Η δημοκρατική λειτουργία πρέπει να αποκτήσει ουσιαστικό περιεχόμενο και βιώσιμη προοπτική. Με αυτό τον τρόπο θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την πραγμάτωση του κοινωνικού και του ανθρώπινου συμφέροντος. Το πολιτικό σύστημα και οι υπάρχουσες δομές της κοινωνίας πολιτών επείγει να δρομολογήσουν τον αναγκαίο διάλογο με την συνδρομή και της επιστημονικής κοινότητας.