Η πανδημία του κορωνοϊού (Covid-19) πλήττει με μεγάλη σφοδρότητα την ανθρωπότητα και έχει οδυνηρές επιπτώσεις στην ζωή των ανθρώπων και των κοινωνιών γενικότερα. Εκείνο, που δυστυχώς δεν γίνεται, είναι η αξιοποίηση αυτής της εμπειρίας για την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων ως προς τις αναγκαίες αλλαγές, που πρέπει να δρομολογηθούν άμεσα, ώστε να διασφαλισθεί η βιωσιμότητα της πορείας στο μέλλον.
Οι ανισορροπίες στη δυναμική της εξέλιξης δεν εξαντλούνται στην πανδημία του κορωνοϊού, αλλά διαπερνούν σε τέτοιο βαθμό την δραστηριοποίηση των κοινωνιών, που αναδεικνύουν την ανάγκη ανάληψης πρωτοβουλιών για την λήψη αποφάσεων στα διάφορα κοινωνικά συστήματα και κυρίως στο πολιτικό, οι οποίες θα αποκαθιστούν λειτουργικές και βιώσιμες ισορροπίες στην πορεία προς το μέλλον.
Η παγκόσμια κοινότητα βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι και πρέπει ως ενιαίο σύνολο αλληλοεξαρτώμενων κρατών και όχι ως επιμέρους κοινωνίες με διαφορετικό προσανατολισμό, να επιλέξει την κατεύθυνση, που θα ακολουθήσει.
Δεν είναι όμως εύκολη η επιλογή, όταν τα πολιτικά συστήματα μερικών κρατών αυτού του πλανήτη ασχολούνται με την αντιπαράθεση, η οποία δεν στηρίζεται στην ανάλυση της πραγματικότητας και στον μακροπρόθεσμο πολυδιάστατο σχεδιασμό της πορείας προς στο μέλλον από τα κόμματα, αλλά επιδιώκει την φθορά των «αντιπάλων» ως ανίκανων, αναξιόπιστων και μη υπηρετούντων το κοινωνικό συμφέρον, όπως γίνεται στην Ελλάδα.
Το ίδιο, βέβαια, ισχύει και για τις πολιτικές ηγεσίες και τα κόμματα άλλων κρατών, τα οποία βασίζουν την ευημερία των κοινωνιών αναφοράς τους στην εκμετάλλευση των φυσικών πόρων σε άλλες περιοχές του πλανήτη, χωρίς ταυτοχρόνως να προωθείται και η συμμετοχή των κατοίκων τους στην αξιοποίηση του παραγόμενου πλούτου, ώστε να διασφαλίζεται η ειρήνη και η συρρίκνωση των ανισοτήτων σε βιώσιμες συνθήκες.
Και αυτές δεν επιτυγχάνονται, όταν το μοντέλο οργάνωσης και λειτουργίας των κοινωνιών δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την διαμόρφωση πολύ δύσκολα διαχειρίσιμων παγκόσμιας εμβέλειας προβλημάτων, τα οποία υποσκάπτουν την πορεία στην προοπτική του χρόνου.
Η πραγματικότητα σε πλανητικό επίπεδο τεκμηριώνει με τον καλύτερο τρόπο την κρισιμότητα της κατάστασης και την ανάγκη άμεσης αλλαγής κατεύθυνσης με σημείο αναφοράς την ανθρώπινη οντότητα και την διαμόρφωση βιώσιμων συνθηκών ζωής.
Για παράδειγμα, σύμφωνα με την Μη Κυβερνητική Οργάνωση Save the Children 426 εκατομμύρια παιδιά, δηλαδή κάθε 5ο παιδί, στον πλανήτη ζουν και μεγαλώνουν σε περιοχές πολεμικών συγκρούσεων. Το 2019 αυξήθηκε ο αριθμός των παιδιών σε εμπόλεμες περιοχές κατά 11 εκατομμύρια σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.
Σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών σε αυτές τις περιοχές τα παιδιά είτε χρησιμοποιούνται για την εξυπηρέτηση στρατιωτικών αναγκών και σκοπιμοτήτων, είτε υφίστανται άλλης μορφής βία με τον βιασμό τους ή άλλου προσανατολισμού σεξουαλική κακοποίηση.
Επίσης σύμφωνα με τον Γενικό Γραμματέα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών Antonio Guterres, αν δεν αντιδράσει η παγκόσμια κοινότητα, εκατομμύρια άνθρωποι θα χάσουν την ζωή τους στην Υεμένη λόγω την συνθηκών πείνας, που διαμορφώνει ο εμφύλιος πόλεμος σε αυτή την χώρα. Τα 20 από τα 28 εκατομμύρια των κατοίκων στην Υεμένη πλήττονται από την πείνα.
Παράλληλα η κλιματική κρίση, ως παράγωγο της ανθρώπινης δραστηριότητας, προκαλεί φυσικές καταστροφές. Τα τελευταία 10 χρόνια το 83% όλων των φυσικών καταστροφών οφείλεται στην κλιματική κρίση (Ερυθρός Σταυρός, «Παγκόσμια Έκθεση για Καταστροφές»). Από το 2010 μέχρι τώρα 410.000 άνθρωποι έχασαν την ζωή τους λόγω των φυσικών καταστροφών.
Ενδιαφέρον σε σχέση με την κλιματική κρίση έχει και η έκθεση του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO) στο πλαίσιο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, σύμφωνα με την οποία παρά τα περιοριστικά μέτρα (π.χ. με την τηλεργασία και την μείωση της κινητικότητας) για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού (Covid-19) η εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου δεν μειώθηκε αισθητά και ανακάμπτει με ανοδική τάση.
Πρέπει δε να επισημανθεί, ότι στο διοξείδιο του άνθρακα οφείλονται τα δύο τρίτα της υπερθέρμανσης του πλανήτη, ενώ το 10% της ανθρωπότητας είναι υπεύθυνο για το 50% της εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.
Περιττό να αναφερθούν οι επιπτώσεις της διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος από τον άνθρωπο στο πλαίσιο του ισχύοντος μοντέλου κοινωνικής και οικονομικής λειτουργίας (πολλά είδη εξαφανίζονται, τα πλαστικά μικροσωματίδια εισπνέονται από τους ανθρώπους και πολλά άλλα).
Επικίνδυνες ανισορροπίες σε πλανητικό επίπεδο δημιουργεί και η μεγάλη άνοδος της ακροδεξιάς βίας. Ιδιαιτέρως η πανδημία του κορωνοϊού με τις επιπτώσεις, που έχει στον οικονομικό τομέα και στην πολιτική διαχείριση του, θα μπορούσε να οδηγήσει σε πολιτική αστάθεια και σε έξαρση των ακραίων αντιδράσεων, οι οποίες υπερβαίνουν τα όρια της δημοκρατικής λειτουργίας.
Σύμφωνα με διεθνή έρευνα του Institute for Economics and Peace στο πλαίσιο της διαμόρφωσης του Global Terrorism Index η ακροδεξιά εξτρεμιστική βία από το 2014 μέχρι το 2020 αυξήθηκε στην Β. Αμερική, στην Δυτική Ευρώπη και στην Ωκεανία κατά 250%.
Σε καμία χρονική περίοδο του παρελθόντος δεν αυξήθηκαν οι βίαιες επιθέσεις όσο στα τελευταία πέντε χρόνια (700%). Το 2019 έχασαν την ζωή τους 89 άτομα.
Με βάση αυτά τα δεδομένα της πραγματικότητας σε πλανητικό επίπεδο τίθεται το ερώτημα, προς ποια κατεύθυνση θα κινηθεί η δυναμική της εξέλιξης και πως θα αποστασιοποιηθεί από τις αρνητικές παραμέτρους του κατεστημένου τρόπου ζωής, ώστε το κρίσιμο σταυροδρόμι, στο οποίο βρίσκεται τώρα η παγκόσμια κοινότητα, να γίνει αφετηρία για την οικοδόμηση ενός βιώσιμου μέλλοντος με ευημερία σε συνθήκες ειρήνης και κοινωνικής δικαιοσύνης.
Θα λειτουργήσουν οι κοινωνίες με σημείο αναφοράς κοινωνικές αξίες με ηθικό φορτίο, που προωθεί την κάλυψη των βασικών αναγκών της ανθρώπινης οντότητας (π.χ. εκπαίδευση, εργασία, σωματική και ψυχική υγεία κ.λ.π.) σε ένα λειτουργικό και βιώσιμο περιβάλλον ή θα συνεχισθεί η πορεία με γνώμονα τα καταναλωτικά πρότυπα στο πλαίσιο της κοινωνίας του θεάματος, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η προοπτική της πορείας τόσο για τον άνθρωπο όσο και για την βιοποικιλότητα;
Η επιλογή είναι αυτονόητη. Η μετατροπή της όμως σε πράξη είναι δύσκολη, διότι απαιτεί ουσιαστικές και βαθιές αλλαγές σε λειτουργικά οριοθετημένο χρονικό διάστημα τόσο στο μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης όσο και στο σύστημα κοινωνικών αξιών, τα οποία θα μετασχηματίσουν ριζικά την βιωνόμενη πραγματικότητα και θα προκαλέσουν κοινωνικές αναταράξεις.