Πολλοί υποστηρίζουν πως, πέρα απ’ όλες τις άλλες ανεπάρκειες, ο Αλέξης Τσίπρας έχει παιδεία που δεν του επιτρέπει να παρακολουθήσει την πολιτική σκέψη η οποία ξεφεύγει από τα στενά όρια της κουλτούρας των «δεκαπενταμελών». Χαιρεκακία. Τουλάχιστον σε μια περιοχή της ανθρώπινης σκέψης που αφορά την πολιτική θεωρία του Μακιαβέλλι, ο έλληνας πρωθυπουργός έχει κάνει θεαματικές προόδους. Μόλις πριν από 15 μήνες, ο κ. Τσίπρας, μιλώντας στην Μπολόνια, αναφερόταν απαξιωτικά στον Μακιαβέλλι τοποθετώντας του στη συντηρητική Ευρώπη, σε αντιδιαστολή με την προοδευτική Ευρώπη  του Διαφωτισμού, του Μαρξ και του Γκράμσι. Είχα σχολιάσει εκείνη την άποψη του κ.Τσίπρα στο Boοks’ Journal, «Ο Τσίπρας, το κέρας της αμάθειας και ο Μακιαβέλλι»

Δεν φανταζόμουν πως μέσα σ’ ένα χρόνο ο πρωθυπουργός όχι μόνο θα είχε αφομοιώσει τόσο βαθιά τα διδάγματα του προδρόμου του Διαφωτισμού, αλλά άνετα θα μπορούσε να ανοίξει και μια σχολή στην οποία θα παραδίδονται σε νέους και παλαιότερους πολιτικούς εξαίρετα μαθήματα μακιαβελλικής σκέψης – όχι αυτά που αναπαράγονται στα εγχώρια και σε πολλά ξένα λεξικά.

Έτσι λοιπόν, τώρα, μπορεί να ισχυριστεί πως γνωρίζει πολύ καλά την άποψη του Μακιαβέλλι για τον πολιτικό που είναι «αλεπού για να μυρίζεται τις παγίδες και λιοντάρι για να τρομάζει τους λύκους». «Είναι απαραίτητο να παριστάνεις καλά την αλεπού  και να είσαι μεγάλος ψεύτης και υποκριτής. Γιατί οι άνθρωποι είναι τόσο απλοϊκοί και υποκύπτουν τόσο στις ανάγκες της στιγμής, ώστε όποιος εξαπατά θα βρίσκει πάντα κάποιον που θα τον αφήνει να εξαπατά». Έτσι «ένας συνετός ηγεμόνας δεν πρέπει να  κρατά το λόγο του όταν κάτι τέτοιο στρέφεται εναντίον του και όταν οι λόγοι που τον έκαναν να τον δώσει έχουν εκλείψει».

Ο σοβαρός και συνετός αυτός ηγεμόνας «πρέπει να έχει μια ψυχή διατεθειμένη να στρέφεται όπως τον σπρώχνουν οι άνεμοι της τύχης […] και όπως είπαμε ήδη, να προτιμά το καλό αν μπορεί, αλλά να ξέρει να γυρνά στο κακό, όταν είναι ανάγκη»… Γιατί «οι άνθρωποι κρίνουν περισσότερο αυτό που φαίνεται παρά αυτό που κάνει κανείς. Γιατί όλοι μπορούν  να δουν, λίγοι όμως καταλαβαίνουν».

Ο κ. Τσίπρας όχι μόνο έμαθε αυτά τα μαθήματα, αλλά και τα αφομοίωσε πάρα πολύ καλά. Είναι σε θέση ακόμα και αν χάσει την πρωθυπουργία να ανοίξει σχολές με το όνομα Μακιαβέλλι και να προσφέρει από νέες θέσεις τις πολύτιμες εμπειρίες και τις γνώσεις που έχει αποκομίσει.

Βεβαίως, όσο ακόμη διαρκεί η εκκρεμότητα της πρώτης αξιολόγησης του τρίτου Μνημονίου δεν του εύχομαι να χάσει την πρωθυπουργία, γιατί θέλω να διαψευστεί εδώ ο Μακιαβέλλι, ο οποίος υποστηρίζει πως η φύση των ανθρώπων είναι κακή, γι’ αυτό και οι άνθρωποι δεν κρατούν το λόγο τους. Βεβαίως, ο Μακιαβέλλι ισχυρίζεται πως επειδή «οι άνθρωποι είναι κακοί και οι ίδιοι δεν κρατούν το λόγο τους απέναντι [στον ηγεμόνα], ούτε εσύ πρέπει να τον κρατήσεις απέναντί τους». Πόσο βαθιά τον μελέτησε ο κ. Τσίπρας!

Ωστόσο, θα αναρωτηθείτε, θα ήταν καλύτερο να μην υπέγραφε το Μνημόνιο και να βγαίναμε από το ευρώ; Εδώ είναι ένα μικρό ακόμα μάθημα από τον Μακιαβέλλι, που δεν το έχει αφομοιώσει πλήρως ο έλληνας πρωθυπουργός. Ο μεγάλος φλωρεντινός στοχαστής νουθετούσε τον ηγεμόνα να συμπεριφέρεται «κακά», για να εφαρμόζει μια αποτελεσματική υπέρ του δημόσιου συμφέροντος διακυβέρνηση, όχι μόνο για να παραμείνει αυτός στην εξουσία. Πολύ φοβάμαι πως η στροφή του κ. Τσίπρα έγινε  μόνο για να παραμείνει αυτός στην εξουσία και όχι για το δημόσιο συμφέρον. Γιατί αν ενδιαφερόταν για το δημόσιο συμφέρον δεν θα είχε ακολουθήσει την αντιπολιτευτική τακτική που ακολούθησε, ούτε θα «διαπραγματευόταν» όπως «διαπραγματεύτηκε» τους επτά μήνες της διακυβέρνησής του, εξαντλώντας τελικά τη χώρα, την οικονομία, τους πολίτες και, κυρίως, κάθε έννοια δημοσίου συμφέροντος.

Χρειάζεται επομένως ο έλληνας πρωθυπουργός λίγα ακόμα  μαθήματα για να αφομοιώσει πλήρως τον Μακιαβέλλι, ο οποίος θέλει τον ηγεμόνα να είναι κακός για  να εξυπηρετήσει το δημόσιο συμφέρον και όχι κακός για να εξυπηρετήσει τον εαυτό του. Βεβαίως, είτε με την πρώτη έννοια (που δεν το νομίζω) είτε με τη δεύτερη, ο κ. Τσίπρας είναι ένας πάρα πολύ κακός πρωθυπουργός. Εδώ ίσως σπεύσουν να τον βοηθήσουν αυτοί οι νέοι «σύμβουλοι» που σήμερα ανακαλύπτουν πως ο κ. Τσίπρας γίνεται σοσιαλδημοκράτης. Θα του υπενθυμίσουν πόσο δίκιο είχε ο Μακιαβέλλι όταν υποστήριζε πως «ο ηγεμόνας είναι πολύ πιο εύκολο να κάνει φίλους εκείνους τους ανθρώπους που ήταν ικανοποιημένοι από την προηγούμενη κυβέρνηση, και γι’ αυτό ήσαν εχθροί του, παρά εκείνους που έγιναν φίλοι του και τον βοήθησαν να καταλάβει το κράτος, γιατί δεν ήταν ικανοποιημένοι».

Ο αμερικανός πρόεδρος Αβραάμ Λίνκολν έλεγε πως «μπορείς να τους ξεγελάς όλους για λίγο καιρό, λίγους όλο τον καιρό, αλλά όχι όλους όλο τον καιρό». Ενώ ο αμερικανός ιστορικός και φιλόσοφος Γουίλ Ντιράν υποστήριζε ότι «μπορεί να είναι αλήθεια ότι δεν μπορείς να εξαπατήσεις όλους τους ανθρώπους για πάντα, αλλά μπορείς να εξαπατήσεις αρκετούς από αυτούς για αρκετό καιρό, ώστε να κυβερνήσεις». Ελπίζω πως στην περίπτωση του κ. Τσίπρα θα επαληθευτεί ο Αβραάμ Λίνκολν και όχι ο Γουίλ Ντιράν.

Άλωστε, είπαμε: και οι Σχολές Μακιαβέλλι μπορεί κι αυτές να είναι προσοδοφόρες.