Υπάρχουν περίοδοι, φάσεις και στιγμές στην ιστορία της ανθρωπότητας που είναι πολύ διδακτικές. Καταστροφές, ήττες, εξόντωση αντιπάλων, πανουργίες, υπεροψία, νίκες – χωρίς νικητή, αφού τέτοιος δεν υπάρχει μέσα στα συντρίμια – ανθρωπιστικές τραγωδίες, φυλετικό μίσος, δολοπλοκίες αυλικών, αρχηγών και αυτοκρατόρων. Ολα όσα μπορεί να σκεφτεί ο νους του ανθρώπου έχουν γίνει κι άλλα πολλά μέλλει να γίνουν. Και δεν αναφέρομαι παρά μόνο σε αυτό που αφορά τη δίψα για εξουσία, θα μπορούσα να προσθέσω κι άλλα όπως είναι η καταστροφή του περιβάλλοντος, η καταλήστευση των φυσικών πόρων, η ιδιοποίηση των υδρογοναθράκων από λίγες εταιρείες, τα πυρηνικά όπλα, οι πόλεμοι για το νερό, οι θρησκευτικοί πόλεμοι που επανέρχονται, η καταπίεση και η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ολους μας αφορά βέβαια ο τίτλος του σημερινού άρθρου, πολλές φορές συμπεριφερόμαστε σαν να είμαστε οι απόλυτοι κύριοι αυτού του κόσμου και σαν να είμαστε εντελώς μόνοι μας. Πολλες φορές στην ιστορία κάναμε, οι έλληνες, όπως κι όλοι βέβαια οι λαοί, τέτοια λάθη. Γράφει σχετικά ο Fernand Braudel (Les memoires de la Mediterrannee, editions de Fallois, Paris) ότι οι ρωμαίοι επωφελήθηκαν, για να εδραιώσουν την αυτοκρατορία τους, από τις διαμάχες των επιγόνων του Αλεξάνδρου, καθώς και από την τυφλή αντιπαράθεση μεταξύ ελλήνων και καρχηδονίων στη Σικελία, που συμπεριφέρονταν «σαν να ήταν μόνοι στον κόσμο».
Για να συνδεθούμε με τη σημερινή ελληνική τραγωδία, που ζητά τη λύση της, την «κάθαρσιν» κατά τον Αριστοτέλη, ας συνεκτιμήσουμε τα εξής:
-Υπήρχαν αρκετές προειδοποιήσεις διεθνών οργανισμών σχετικά με τον αλόγιστο δανεισμό της χώρας και τα ελλείμματα
-Εγιναν πολλές μελέτες, υπάρχουν απτές αποδείξεις σχετικά με τη διαφθορά και την κακοδιοίκηση
-Επανελήφθηκαν πολλές φορές τα κομματικά όργια διορισμών και αναξιοκρατίας
-Απολαύσαμε έντονα κια για πολλά χρόνια την οικονομία της φούσκας, αφού το 70% του ΑΕΠ στηρίζεται στην κατανάλωση
-Δύο γενιές ελλήνων εγκαταλείψαμε την αγροτική παραγωγή και ζήσαμε με άφθονο δανεικό χρήμα και εισαγόμενα προϊόντα
-Τα δισεκετομμύρια των διαφόρων πακέτων σπαταλήθηκαν σε επίδειξη πλούτου, σε καταναλωτικό ντελίριο κι όχι σε παραγωγικές επενδύσεις
Γιατί όλα αυτά; Οι κοινωνιολόγοι, οι ψυχολόγοι, οι αναλυτές θα έχουν τις εξηγήσεις τους. Τα ιστορικά σύνδρομα, η έλλειψη παιδείας, η έφεση προς την παραοικονομία, κλπ, θα είναι κάποια από τα επιχειρήματα των ιστορικών του μέλλοντος όταν θα καταπιαστούν με τη σημερινή περίοδο της χώρας. Στον παρόντα όμως χρόνο, στη νέα γενιά που μεγάλωσε σε καθεστώς ευμάρειας, έστω ψεύτικης, και τώρα αντιμετωπίζει ένα μεγάλο κενό, τί θα πούμε;
-Φταίνε μόνο οι πολιτικοί, όπως διαλαλούν οι περισσότεροι; Μα, εμείς δεν τους εκλέγουμε επί σειρά ετών;
-Φταίνει πάντα οι άλλοι, πέραν της «συντεχνίας» μας; Μα εμείς δεν είμαστε αυτοί οι άλλοι, για κάποια άλλη κατηγορία;
-Φταίνε οι αεριτζήδες; Μα εμείς δεν τους συντηρούμε, και μάλιστα μέχρι σήμερα, στον έκτο χρόνο της κρίσης, στην παραοικονομία, στον τουρισμό και στα διάφορα μπουζουκομάγαζα;
-Φταίνε πάντα οι ξένοι; Μα έτσι δεν λέμε συνήθως και «βγαίνει λάδι» η εγχώρια ακρίδα, ο οικονομικός παρασιστισμός και οι έμποροι του πολιτικού φανατισμού;
Νομίζω ότι μέσα στη σημερινή τραγωδία και καταστροφή, η αυτογνωσία και η αναγνώριση των δικών μας αδυναμιών, λαθών και παραλείψεων, εννοώ ως πολιτών, είναι κρίσιμο στοιχείο. Οχι για διαρκή μεμψιμοιρία και διάθεση αυτοτιμωρίας, αλλά για δημιουργία εφαλτηρίου σταθερού, για υπέρβαση του αδιεξόδου, μέσα από δραστική αλλαγή συμπεριφοράς. Γιατί τελικά, οι επιλογές μας ως πολιτών (πολιτικές, οικονομικές, οικογενειακές, κοκ) και η συμπεριφορά μας διαμορφώνει ένα πεδίο που όλα μπορούν να γίνουν, δηλαδή και το καλό και το κακό. Αν είμαστε απαιτητικοί, δίκαιοι, επίμονοι, εργατικοί, έντιμοι, θα καταλάβουν όλοι γύρω μας ότι πρέπει να λειτουργούμε σαν κοινωνία με βάση κανόνες, αρχές, νόμους, αξίες.
Ετσι ώστε να μην πουν ποτέ για μας κάποιοι άλλοι, ότι λειτουργούσαν «σαν να ήταν μόνοι στον κόσμο». Πρέπει να σκεφτόμαστε το σήμερα με την εμπειρία του χθες, αλλά και τις ανάγκες του αύριο. Δεν είμαστε μόνοι στον κόσμο, υπάρχουν οι συνάνθρωποι, οι αδύνατοι και υπάρχουν και οι μελλοντικές γενιές, τις οποίες δεν πρέπει να καταχρεώσουμε όπως δυστυχώς κάναμε και από τις οποίες δεν έχουμε το ηθικό δικαίωμα να στερήσουμε, με τη βουλιμία μας, τα φυσικά αγαθά αυτού του υπέροχου τόπου.