Ανήκω στη γενιά εκείνων που έμαθαν λατινικά πληροφορούμενοι ότι στη βασίλισσα αρέσουν τα ρόδα, στους γεωργούς η σκια των δασών και στις κοπέλλες οι ναύτες. Quid ex fenestra casae spectate puellae? Expectamus nautam. Έμαθα να περπατάω ακούγοντας την λατινική λέξη «στράτα-στράτα» (strata via)· ως νέος τραγούδησα (παράφωνα) τα Τραγούδια της Ρωμαϊκής Αγοράς· ως ιστορικός συνειδητοποίησα ότι η πιο συναισθηματική λέξη που εκφράζει την ελληνικότητά μας είναι η «ρωμιοσύνη», που θυμίζει ότι η Ελλάδα κάποτε ήταν κομμάτι της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας· και η πρώτη μου επιστημονική δημοσίευση ήταν μια λατινική επιγραφή της Κνωσού, χρονολογούμενη στον 1ο μ.Χ. αιώνα, σε μια εποχή που στην Κνωσό, την Κόρινθο, την Πέλλα, τους Φιλίππους και πολλές άλλες πόλεις της σημερινής ελληνική επικράτειας η γλώσσα επικοινωνίας ήταν η λατινική. Όμως το σημείωμα αυτό δεν γράφεται για να θρηνήσω την ουσιαστική απομάκρυνση των Λατινικών από τη δευτεροβάθμια και συνακόλουθα την υποβάθμισή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση από νοσταλγία ή επαγγελματική διαστροφή, αλλά για να επισημάνω την επιπολαιότητα με την οποία  αντιμετωπίζεται η παιδεία όταν την πολιτική την υπαγορεύουν ιδεοληψίες και λαϊκισμός. Το θέμα δεν είναι τα Λατινικά αλλά ο κ. Γαβρόγλου.

Τη θέση τους στη θεωρητική κατεύθυνση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης τα Λατινικά δεν την όφειλαν ούτε στην παρουσία λατινογενών λέξεων στην ελληνική γλώσσα, ούτε σε κάποια μαγική ιδιότητα της λατινικής γλώσσας να αυξάνει τον δείκτη νοημοσύνης ή να κάνει τη σκέψη πιο πειθαρχημένη, ούτε στο ότι διευκολύνει την εκμάθηση των ιταλικών και των ισπανικών. Τα Λατινικά κέρδισαν τη θέση τους στην ελληνική και την ευρωπαϊκή παιδεία επειδή επί αιώνες ήταν η lingua franca της φιλοσοφίας, της επιστήμης και του δικαίου. Σε κάποιες χώρες διατήρησαν αυτή τη θέση, σε άλλες η σημασία τους περιορίστηκε στους μαθητές και σπουδαστές της θεωρητικής κατεύθυνσης, επειδή δεν νοούνται σπουδές σε Φιλοσοφικές και Νομικές Σχολές χωρίς βασικές τουλάχιστον γνώσεις της Λατινικής. Ο φιλόλογος χρειάζεται τα λατινικά για να διαβάσει το κριτικό υπόμνημα μιας έκδοσης κειμένου, ο φιλόσοφος για να μελετήσει τη φιλοσοφία του Επίκουρου που μας παραδόθηκε από τον Λουκρήτιο, ο ιστορικός της Αρχαιότητας και του Μεσαίωνα για να διαβάσει τις ιστορικές πηγές, ο νομικός για να κατανοήσει τη νομική ορολογία.

Για την de facto αποβολή των Λατινικών από το Λύκειο – η διδασκαλία μιας γλώσσας σε μια μόνο τάξη του λυκείου είναι αστειότητα – θα χρειάζονταν σοβαροί λόγοι. Ποιους λόγους επικαλέστηκε το Υπουργείο Παιδείας; Πρώτον, «από όλο το φάσμα των επιστημών του 1ου Επιστημονικού Πεδίου τα Λατινικά αφορούσαν μόνο τα Τμήματα Φιλολογίας». Αυτό είναι ανυπόστατο. Δεύτερον, «με την εξαιρετικά περιορισμένη εξεταστέα ύλη τους προκαλούσαν στρεβλώσεις στην τελική βαθμολογία των υποψηφίων». Τρίτον, όπως διδάσκεται το μάθημα «περιορίζεται στην εξέταση σωρείας μορφοσυντακτικών φαινομένων και στην αποστήθιση μικρών κατασκευασμένων κειμένων, με πολύ μικρή σχέση με την πραγματική λατινική γραμματεία».  Εδώ η ορθή διάγνωση οδηγεί σε εσφαλμένα μέτρα. Κάθε νουνεχής εκπαιδευτικός και υπεύθυνος πολιτικός θα άλλαζε τον τρόπο διδασκαλίας και την εξεταστέα ύλη.

Στην κριτική για την απόφαση το Υπουργείο απάντησε ότι η κοινωνιολογία «είναι ένα γνωστικό αντικείμενο που ενδιαφέρει τους νέους, θέτει θέματα με τα οποία έρχονται αντιμέτωποι οι έφηβοι, επεξεργάζεται ζητήματα κοινωνικών δομών και της ιστορικής τους εξέλιξης  και συμβάλλει, με ορισμένες από τις θεωρητικές επεξεργασίες στη γνώση καταστατικών στοιχείων του Δυτικού (και όχι μόνον) πολιτισμού»· και ο Υπουργός συμπληρώνει· «το μάθημα της Κοινωνιολογίας σου δίνει πάρα πολλές δυνατότητα να δεις και τί άλλο μπορείς να κάνεις». Όμως τα θέματα με τα οποία έρχονται αντιμέτωποι οι έφηβοι δεν αποτελούν εξεταστέα ύλη· για το «τί άλλο μπορείς να κάνεις» υπάρχει ο επαγγελματικός προσανατολισμός· και όσα υπόσχεται το Υπουργείο δεν διδάσκονται πασαλείμματα.

Η απλή εξήγηση για την επιλογή του κ. Γαβρόγλου και των συν αυτώ είναι ότι στο μανιχαϊστικό τους ιδεολογικό σύμπαν μαίνεται η αιώνια σύγκρουση ανάμεσα στο προοδευτικό και το συντηρητικό. Τα Λατινικά εκφράζουν την αντίδραση, τον ρωμαϊκό ιμπεριαλισμό, τη φραγκοκρατία, τον παπισμό και ποιος ξέρει τί άλλο – επομένως δεν είναι καθόλου «μονοσήμαντα» όπως τα χαρακτήρισε ο κ. Γαβρόγλου· ενώ η Κοινωνιολογία συνδέεται με προοδευτικές ιδέες, με τις σύγχρονες ζυμώσεις της κοινωνίας και με τις μεγάλες μορφές της αριστερής σκέψης (που όμως συνήθως ήξεραν πολύ καλά Λατινικά). Ως νέος Αστερίξ ο κ. Γαβρόγλου ορθώνει το ανάστημά του για να ελευθερώσει την τελευταία γωνίτσα της Ευρώπης από την τυραννική παράδοση των Λατίνων. Romani ite domum! Ρωμαίοι στα σπίτια σας!

Η πιο σύνθετη εξήγηση είναι ότι η εισαγωγή της Κοινωνιολογίας φέρνει κέρδος και συνεπώς ψήφους· όχι το παιδευτικό κέρδος που επικαλείται το Υπουργείο, αλλά υλικό κέρδος. Κάποιοι άνεργοι κοινωνιολόγοι θα βρουν απασχόληση, κάποια φιλαράκια θα γράψουν τα διδακτικά εγχειρίδια και, το κυριότερο, η αντικατάσταση ενός μαθήματος αποστήθισης από ένα άλλο θα οδηγήσει σε μια αναδιανομή του κέρδους από φροντιστήρια και ιδιαίτερα μαθήματα. Ένα σημαντικό κομμάτι της πίττας της παραπαιδείας θα βρει νέους ευγνώμονες αποδέκτες. Το γαρ πολύ του έρωτος (προς την εξουσία) γεννά παραφροσύνη. Η απόφαση του κ. Γαβρόγλου είναι μια απόφαση λαϊκιστή πολιτικάντη προς άγραν ψήφων εν όψει εκλογών. Είναι απόφαση που την υπαγορεύουν τα ίδια ενδιαφέροντα όπως και οι εξαγγελίες για την αρχή του σχολείου μια ώρα αργότερα, για την ίδρυση πανεπιστημιακών ιδρυμάτων-μαϊμού και για μέτρα για την ασφάλεια των ΑΕΙ. Όταν η ιδεοληψία πάει στο κρεβάτι με τον λαϊκισμό, γεννά εκτρώματα. Constans Gavri filius et caterva, ite domum!