Η υποβάθμιση έχει βαθιές ρίζες. Σύμβουλος του Πρωθυπουργού δηλώνει «η καριέρα είναι χολέρα», φράση που απηχεί πραγματικές νοοτροπίες ριζοσπαστικών κύκλων και αποτελεί «λαϊκή» εκδοχή του εμβληματικού «η αριστεία είναι ρετσινιά». Ωμή και ειλικρινής διατύπωση της θέσης μιας ορισμένης κατηγορίας διανοουμένων, που η τύχη τούς έκανε κυβερνήτες. Ουσιαστικά υπονοείται ένας κολεκτιβισμός της ποιότητας, μια εκπαιδευτική φιλοσοφία που συνοψίζεται στο «η σχολική επίδοση είναι αποτέλεσμα της κοινωνικής θέσης». Αυτονόητη συνέπεια: τα πόστα να μοιράζονται ομοιόμορφα σε όλους, κάθε φιλοδοξία για καριέρα να θεωρείται σφετερισμός. Είναι μήπως τυχαία τα πρωτοφανή επίπεδα ανικανότητας σε όλους τους κυβερνητικούς τομείς;

Στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης επικράτησε το φοιτητικό σύνθημα της ΚΝΕ «πρώτοι στα μαθήματα – πρώτοι στον αγώνα», αλλά αργότερα, με τον άνεμο της αλλαγής, το «όχι στην εντατικοποίηση των σπουδών» της ΠΑΣΠ. Η ναρκοθέτηση της αριστείας είχε άλλωστε υποστηριχθεί φιλοσοφικά, ως επιμύθιο κάποιων παρακμιακών θεωριών, από διανοητές του ανανεωτικού χώρου. Πολλοί επιπλέουν σήμερα και παρέχουν θεωρητική νομιμοποίηση στα τρέχοντα αδιέξοδα. Στο Παρίσι του ’70, σπουδαίοι έλληνες διανοούμενοι έφερναν σε αμηχανία καλοπροαίρετους νεαρούς μεταπτυχιακούς, αφού οι ουσιώδεις απόρροιες των σπουδαίων λόγων ήταν η άρνηση της αντικειμενικής πραγματικότητας, η απόρριψη της αξιοκρατίας, ο χλευασμός της αποδοτικότητας. Οι διανοητικές άμυνες αδυνάτιζαν μπροστά στην επίθεση της «ταξικής οπτικής» εναντίον της κοινής λογικής. Το να βλέπεις τα πράγματα «διαλεκτικά» χρησίμευε ως ατράνταχτο επιχείρημα υπέρ οποιασδήποτε βλακείας.

Η αριστεία αναπότρεπτα φέρνει αξιοκρατική ιεραρχία. Για να κερδίσει την αποδοχή των πολλών απαιτείται δικαιοσύνη, ήτοι αντικειμενικές εκτιμήσεις της αξίας. Στην εκπαίδευση, η επιβράβευση της παπαγαλίας των μαθητών αλλά και η μυωπική μονοδιάστατη αξιολόγηση του επιστημονικού δυναμικού είναι εχθροί της αριστείας. Απάντηση στον κολεκτιβισμό της ποιότητας είναι η πραγματική ισότητα ευκαιριών, η ίση και δίκαιη μεταχείριση των ουσιωδώς ομοίων, για να γίνει αποδεκτή η άνιση μεταχείριση των ανομοίων. Εξάλλου, έλλειψη αριστείας και ισοπέδωση επιφέρουν εκμετάλλευση του δυνατού από τον αδύνατο. Ο Proudhon και όχι κάποιος δεξιός φιλόσοφος λέει ότι όταν θέτουμε τη μετριότητα στο επίπεδο της αριστείας παράγουμε ανισότητα.

Η πρόοδος, η ειρήνη και η ευημερία της ανθρωπότητας βασίζονται στη γνώση, απαιτούν αριστεία και αρίστους. Κάποιοι υπερέχουν, λόγω χαρίσματος ή επίμονης προσπάθειας, και πρέπει να μπορούν να διακριθούν. Η πολιτεία, αφού δώσει ίσες ευκαιρίες σε όλους, οφείλει να διευκολύνει τη δημιουργία διανοητικών και επιχειρηματικών ελίτ, με αντικειμενικά προτερήματα, ώστε να επωφελείται το σύνολο. Δεν είναι τυχαία η ανάδειξη, από προηγμένες κοινωνίες, προτύπων με κύρος και επιρροή, όπως π.χ. οι Bill Gates, Daniel Barenboim, Κορνήλιος Καστοριάδης. Ο εξισωτισμός κάνει την ισότητα καρικατούρα, καλλιεργεί τη ραστώνη και τη φυγοπονία και, τελικά, παραδίδει τους χώρους δημιουργίας στους μπαχαλάκηδες.