capital.gr
Σε άρθρο του στην «Καθημερινή» της Κυριακής ο Πάσχος Μανδραβέλης -μία από τις καλύτερες και ως εκ τούτου σφοδρότερα χτυπημένες από τούς ιδεολογικούς της αντιπάλους πένες του καιρού μας- διαλαμβάνει το κυρίαρχο στην εξέγερση του Πολυτεχνείου σύνθημα. Το «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία». Με επιχειρήματα πειστικά διατυπωμένα αρνείται την επικαιρότητά του. Το τριπλό αίτημα του αντιδικτατορικού αγώνα έχει, κατά την άποψη τού Μανδραβέλη, προ καιρού ικανοποιηθεί. Ηχεί άρα σήμερα έωλο. Παρωχημένο.
Το «Ψωμί», η άνοδος τουτέστιν του βιωτικού επιπέδου των Ελλήνων, επετεύχθη χάρη στις στρατηγικές επιλογές των εθνικών ηγεσιών από τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Στο έβγα ακόμα των μνημονίων, το 2018, το κατά κεφαλήν εισόδημα υπερέβαινε τα είκοσι χιλιάδες δολλάρια. Ήταν οκταπλάσιο από το 1973.
Η «Παιδεία» εδώ και πέντε σχεδόν δεκαετίες δεν φαλκιδεύεται από σκοταδιστές κυβερνώντες. Δεν αποτελεί είδος εν ανεπαρκεία για τον λαό. Ποιος δεν απολαμβάνει απαρακώλυτη δωρεάν πρόσβαση σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες; Στα ΑΕΙ ιδίως και στα πρώην ΤΕΙ οι εχθροί τής γνώσης δεν είναι σκουριασμένοι καθηγητικοί εγκέφαλοι, πόσω δε μάλλον κυβερνητικοί επίτροποι. Τους φοιτητές παρεμποδίζουν συχνά-πυκνά στις σπουδές τους εκείνοι οι οποίοι δήθεν προασπίζονται τα δικαιώματά τους. Οι νεολαίες που λειτουργούν καθαρά συντεχνιακά, ανατρέφοντας γενιές στελεχών του κομματικού σωλήνα. Και οι ψευδοεπαναστάτες μπαχαλάκηδες. Οι άσχετοι που -με την ανοχή του κράτους μέχρι πολύ πρόσφατα- τρύπωναν στις σχολές ως ταραχοποιοί, εμπρηστές, καταστροφείς της κοινής περιουσίας. Ακόμα και ως λαθρέμποροι ή έμποροι ναρκωτικών.
Όσο για την «Ελευθερία», το κοινοβουλευτικό μας πολίτευμα συνιστά την καλύτερη εγγύησή της. Τα ατομικά, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα είναι θωρακισμένα. Στη σημερινή Ελλάδα ο καθείς μπορεί να λέει και να κάνει ό,τι περίπου θέλει. Χρειάζεται προσπάθεια για να σε περιλάβει η κρατική βία. Ασύγκριτα πιο εύκολο είναι εσύ να προσχωρήσεις, ανεπαίσθητα σχεδόν, στο ρεύμα της ανομίας το οποίο απειλεί την τάξη αλλά κυρίως το καλώς έχειν των συμπολιτών σου. Όχι πετώντας μολότοφ στα ΜΑΤ. Αλλά φοροαποφεύγοντας. Ρυπαίνοντας ή μολύνοντας το μικροπεριβάλλον σου. Παρκάροντας σε θέσεις αναπήρων. Καπνίζοντας ακόμα-ακόμα, στη ζούλα, σε δημόσιους χώρους. Εάν όλοι εφαρμόζαμε τους νόμους που οι αιρετοί εκπρόσωποί μας έχουν θεσπίσει, η κοινωνία μας θα βρισκόταν σε πολύ ανθηρότερη κατάσταση.
Αυτό είναι το πνεύμα του Πάσχου Μανδαβέλη και άλλων πολλών, οι οποίοι στερούνται τής δικής του συγκρότησης και ευγλωττίας.
Και όμως. Το «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία» παραμένει -ισχυρίζομαι εγώ- ανεκπλήρωτο. Φλέγον όσο και το 1973. Κι ας έχουν αλλάξει άρδην οι συνθήκες. Κι ας μην μπορεί να συγκριθεί μια λατινοαμερικάνικου τύπου χούντα, με τη γαλβανισμένη, ωριμασμένη μέσα από σκαμπανεβάσματα, κοινοβουλευτική δημοκρατία στην οποία έχουμε την ιστορική τύχη να ζούμε.
Το «Ψωμί» διατίθεται στη χώρα μας σε υπερεπάρκεια. Εάν εξαιρέσεις τούς μετανάστες και τους πρόσφυγες, το ποσοστό που υποφέρει από ακραία φτώχεια, που μετράει τις μπουκιές του, είναι σχεδόν περιθωριακό. Ακόμα και στα χρόνια της βαθύτερης κρίσης, τότε που μετρούσαμε άδειες βιτρίνες και άνεργους να συνωστίζονται στις πλατείες και τις καφετέριες, τα υγιή αντανακλαστικά της κοινωνίας, η οικογένεια πρωτίστως αλλά και η γειτονιά ενεργοποιήθηκαν σωτήρια.
Το μακρινό 1973 εντούτοις, η κλιματική αλλαγή, ο αφανισμός των βιοσυστημάτων και αν βρίσκονταν ήδη σε εξέλιξη, δεν είχαν γίνει συνείδηση. Δεν μας περνούσε καν απ’το μυαλό το πόσο εύθραυστη είναι διαχρονικά η ευημερία μας. Σήμερα ξέρουμε. Γνωρίζουμε πως ο πλανήτης στενάζει από το βάρος μας. Ότι οι παραδοσιακές πηγές ενέργειας βαθμηδόν στερεύουν και οι ήπιες, ανανεώσιμες πηγές δεν είναι έτοιμες να τις αντικαταστήσουν, και για εντελώς πρακτικούς λόγους που αφορούν στην τεχνολογία. Έχουμε ενημερωθεί για την κακή ποιότητα των διατροφικών προϊόντων που διατίθενται στο εμπόριο και στις ανεπτυγμένες ακόμα χώρες. Για τα Άουσβιτς των βοοειδών και των πουλερικών που καταβροχθίζουμε. Για τα μεταλλαγμένα άμυλα με τα οποία παρασκευάζεται το ψωμί και τα ζυμαρικά. Για τις απομιμήσεις ζαρζαβατικών και φρούτων που γυαλίζουν στα ράφια. Δεν απειλούμαστε πράγματι από πείνα. Το «Ψωμί» ωστόσο, το αληθινό ψωμί, συνιστά περισσότερο από ποτέ είδος εν ανεπαρκεία.
Η «Παιδεία» μας πάσχει πολλαπλώς. Πόσοι από τους κατόχους πτυχίων, τυπικών προσόντων, δεν στερούνται τις δεξιότητες οι οποίες θα τους επέτρεπαν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των νέων καιρών; Η επελαύνουσα τεχνολογική επανάσταση θα εξαφανίσει -εκτιμάται- στις ΗΠΑ τα μισά επαγγέλματα. Σε μια Ελλάδα η οποία θα αποφασίσει και θα καταφέρει να πιάσει αυτό το τρένο, οι κραδασμοί προοιωνίζονται κοινωνικά οριακοί. Άντε να εξηγήσεις στους θιγόμενους ότι οι δουλειές που έχουν μάθει να κάνουν δεν έχουν πλέον την παραμικρή ζήτηση. Πως αν δεν προσαρμοστούν το ταχύτερο, θα βρεθούν εκτός παιδιάς, στα αζήτητα της αγοράς. Άντε να τους μετεκπαιδεύσεις…
Όσο για την «Ελευθερία», τη δυνατότητα να κρίνεις και να επιλέγεις ακολουθώντας την καρδιά και το μυαλό σου και όχι κάποια τάση, κυρίαρχη ή εναλλακτική, όσο περνούν τα χρόνια μάλλον περιστέλλεται. Οι άνθρωποι βιώνουν μια ιδιότυπη ιδρυματοποίηση. Κολλημένοι στο διαδίκτυο, βομβαρδιζόμενοι από αναξιολόγητες πληροφορίες και fake news, χάνουν βαθμιαία την αυτόνομη βούληση, τουτέστιν την προσωπικότητά τους. Σύμφωνοι. Το 2020 είναι ευκολότερο παρά ποτέ πριν στην Ιστορία να ζεις όπως (νομίζεις ότι) θέλεις. Να δημοσιοποιείς την ερωτική σου ταυτότητα κι αυτή να γίνεται σεβαστή. Να φτιάχνεις το προσωπικό σου κοκτέιλ επιθυμιών και συγκινήσεων, να συναρμολογείς σαν παζλ την ατομική σου ταυτότητα. Να ανακηρύσσεις τους δικούς σου συμμάχους, τους δικούς σου εχθρούς. Πίσω όμως από τη πολυδιαφημιζόμενη ελευθερία των καιρών μας ελλοχεύει μια μελαγχολικότατη ελαφρότητα. Ένα μαράζι τής επιθυμίας. Έχουμε χίλιους δρόμους ανοιχτούς μπροστά μας μα δεν γουστάρουμε στα αλήθεια να πάμε πουθενά. Η επιθυμία, που κάποτε κινούσε όρη, τείνει να μαραθεί.
«Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία.» Αληθινό ψωμί, παιδεία που να σε μεταμορφώνει, ελευθερία που να την απολαμβάνεις κι όχι απλώς να την καταναλώνεις… Το σύνθημα, το όραμα της ανθρωπότητας όχι από το Πολυτεχνείο αλλά από την Έξωση των Πρωτόπλαστων από τον Παράδεισο. Η Εδέμ που όσο την πλησιάζουμε, τόσο απομακρύνεται. Σαν να’χαν ποτέ τελειωμό τα πάθια κι οι καημοί του κόσμου…