Ένα από τα σύγχρονα παγκόσμιας εμβέλειας προβλήματα, που οριοθετούν την δυναμική της εξέλιξης και τα ποιοτικά της χαρακτηριστικά, είναι η πολιτική διαχείριση της ψηφιακής τεχνολογίας στον επικοινωνιακό τομέα και η εικόνα, που δημιουργείται σε σχέση με την πραγματικότητα.

Διαμορφώνονται συνθήκες, που δρομολογούν προβληματισμό ως προς τον τρόπο αξιοποίησης της τόσο από το πολιτικό σύστημα όσο και από τους πολίτες, ενώ ταυτοχρόνως τίθενται ερωτήματα σε σχέση με την αναγκαιότητα ή μη της λήψης μέτρων και την ενεργοποίηση αυστηρών κανόνων, ώστε να λειτουργεί δημιουργικά και να αξιοποιείται προς όφελος της δημοκρατίας και της ρεαλιστικής και με ηθικό φορτίο προσέγγισης της πραγματικότητας.

Η πρακτική, που ακολουθείται σε πλανητικό επίπεδο, δείχνει, ότι η αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας δεν εμφορείται από λειτουργικές στοχεύσεις ως προς το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον.

Μερικά αντιπροσωπευτικά παραδείγματα το πιστοποιούν με μεγάλη ευκρίνεια. Αρκεί να ληφθούν υπόψη οι πρακτικές του πρώην προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής Donald Trump σε σχέση με την χρησιμοποίηση του Twitter και του Facebook και η «παραμόρφωση» της πραγματικότητας με ψευδείς πληροφορίες για την επίτευξη των πολιτικών του στοχεύσεων.

Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης αποτελούν επίσης πρόσφορο επικοινωνιακό εργαλείο για την προώθηση της συνωμοσιολογικής ερμηνείας της δυναμικής, που αναπτύσσεται στο κοινωνικό και πολιτικό πεδίο (π.χ. πολιτική εργαλειοποίηση της πανδημίας του Covid-19), αλλά και της λαϊκιστικής οπτικής πολιτικών μορφωμάτων, τα οποία στοχεύουν στην διαχείριση της κυβερνητικής εξουσίας με σημείο αναφοράς τον εθνικισμό και την συρρίκνωση της δημοκρατικής λειτουργίας (π.χ. το κόμμα των «Εναλλακτικών της Γερμανίας», AfD).

Στην αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας για την διαμόρφωση μιας ιδεατής πλασματικής και εξιδανικευμένης πραγματικότητας και την αποκόμιση πολιτικού οφέλους επενδύουν γενικότερα ακόμη και συστημικοί πολιτικοί σχηματισμοί. Αυτό γίνεται με την διακίνηση διαφημιστικού τύπου μηνυμάτων, τα οποία απευθύνονται κυρίως στο συναίσθημα και διαμορφώνουν μια ονειρική εικονική πραγματικότητα σε βάθος χρόνου, εάν αναληφθεί η διαχείριση της κυβερνητικής εξουσίας.

Για την διαμόρφωση αυτών των συνθηκών με εργαλείο την ψηφιακή τεχνολογία πρέπει να πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις, οι οποίες βέβαια δεν συμπορεύονται με το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον, αλλά υπηρετούν συστημικές σκοπιμότητες και συμφέροντα, ενώ ταυτοχρόνως διαπερνούν την ηθική διάσταση της κοινωνικής ζωής και δραστηριοποίησης των πολιτών.

Οι κοινωνικές αξίες (δηλαδή οι κανόνες, που διέπουν την κοινωνική συμβίωση των πολιτών, ώστε να είναι λειτουργική και να διασφαλίζεται η κοινωνική συνοχή), όπως οριοθετούνται στην σημερινή εκδοχή της παγκοσμιοποίησης και της μεγάλης ταχύτητας της εξέλιξης, δεν είναι προϊόν διεργασιών στις τοπικές κοινωνίες.

Οι πολίτες έχουν εργαλειοποιηθεί με σημείο αναφοράς την συμβολή τους στην λειτουργικότητα και οικονομική απόδοση των κοινωνικών συστημάτων στο πλαίσιο του μοντέλου οργάνωσης της πραγματικότητας, ενώ δεν λειτουργούν ως ατομικά και συλλογικά υποκείμενα.

Αυτά τα αρνητικά δεδομένα διαμόρφωσης κανόνων της ανθρώπινης λειτουργίας χωρίς αξιακό φορτίο δεν συμβάλλουν στον έλεγχο των μέσων, όπως είναι η ψηφιακή τεχνολογία και οι διάφορες εκδοχές αξιοποίησης της στον επικοινωνιακό τομέα, ούτε και στην προληπτική πολιτική διαχείριση των επιπτώσεων στην βιωνόμενη πραγματικότητα από τους ανθρώπους. Για αυτό οι επιπτώσεις πρώτα βιώνονται και μετά δρομολογείται η προσπάθεια αποφυγής των αρνητικών παρενεργειών.

Ακόμη δεν αξιοποιείται η επιστήμη ως μεθοδολογικό εργαλείο για την ανίχνευση των επιπτώσεων της ανθρώπινης δραστηριότητας, πριν εμφανισθούν, ώστε να αποφεύγονται πολύ αρνητικές εξελίξεις και να διασφαλίζεται η βιωσιμότητα του ανθρώπου και η διατήρηση των φυσικών ισορροπιών στον πλανήτη.

Εκείνο, που ευδοκιμεί παράλληλα με την προσπάθεια αντιμετώπισης τους, είναι η επικοινωνιακή διαχείριση της αρνητικής δυναμικής της εξέλιξης με την χρησιμοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας στις διάφορες εφαρμογές της.

Το κενό, που δημιουργείται, επειδή δεν υπάρχουν κοινωνικές αξίες, οι οποίες λειτουργούν ως κανόνες, που διέπουν την κοινωνική συμβίωση και διασφαλίζουν την συνοχή των κοινωνιών, ώστε να αποτελούν και ηθικό πλαίσιο σε σχέση με την αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας ως επικοινωνιακού μέσου τόσο από το πολιτικό σύστημα όσο και από τους πολίτες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, επιχειρείται να καλυφθεί με το εθνικό ή το ευρωπαϊκό δίκαιο.

Στόχος είναι η διαφύλαξη της ελευθερίας έκφρασης γνώμης από την καλλιέργεια συνθηκών υποδαύλισης επικίνδυνων και πολλές φορές πλασματικών οπτικών σχετικά με την πραγματικότητα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ήδη αναφέρθηκαν μερικά παραδείγματα (π.χ. ο πρώην αμερικανός πρόεδρος Donald Trump, το κόμμα των «Εναλλακτικών της Γερμανίας» και μηχανισμοί συνωμοσιολογίας).

Σε αυτό το μήκος κύματος κινείται η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την δημιουργία του Digital Services Act, δηλαδή η ενεργοποίηση ευρωπαϊκού δικαίου για την χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας.

Διαφυλάσσεται με αυτή την οπτική της εναπόθεσης της δημοκρατικής και με σημείο αναφοράς το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον λειτουργίας της ψηφιακής τεχνολογίας στο ευρωπαϊκό ή εθνικό δίκαιο η δημοκρατική αξιοποίηση της και η διασφάλιση της διαμόρφωσης και έκφρασης της ελεύθερης γνώμης των πολιτών ή πρέπει να πληρούνται και άλλες προϋποθέσεις;

Σίγουρα δεν επαρκεί το δίκαιο. Η διαμόρφωση της ελεύθερης γνώμης των πολιτών πρέπει να στηρίζεται στην ενεργοποίηση του ορθολογισμού και της κριτικής σκέψης, διότι και το πολιτικό σύστημα μπορεί με την χρησιμοποίηση της διαφημιστικής πρακτικής και της διέγερσης, που προκαλούν οι φαντασιώσεις για το μέλλον, να χειραγωγεί τους πολίτες με το περιεχόμενο του εκφερόμενου πολιτικού λόγου και χωρίς την μεσολάβηση της ψηφιακής τεχνολογίας.

Αυτό σημαίνει, ότι η διαχείριση της ψηφιακής επικοινωνίας πρέπει να οριοθετείται από ανάλογο σύστημα κοινωνικών αξιών, οι οποίες λειτουργούν ως δομικά στοιχεία της πολιτικής δραστηριοποίησης τόσο των κομμάτων όσο και των πολιτών.

Υπάρχουν στις σύγχρονες μαζοποιημένες μονοδιάστατα καταναλωτικές κοινωνίες αυτής της ποιότητας αξίες, οι οποίες λειτουργούν ως δομικά στοιχεία στην διαχείριση της ψηφιακής τεχνολογίας και της πραγματικότητας;

Η απάντηση δίδεται από την εμπειρική της προσέγγιση και την μονοδιάστατη προσφυγή στο Δίκαιο, χωρίς ταυτοχρόνως να προωθούνται κοινωνικές διεργασίες στο πεδίο των αξιών, που οριοθετούν την δημοκρατική πολιτική λειτουργία και την ενσυνείδητη στάση των πολιτών με σημείο αναφοράς την κοινωνική συνοχή και δικαιοσύνη καθώς και την βιωσιμότητα του ανθρώπου και της βιοποικιλότητας.

Τα «ανθρωπάκια» του Γαϊτη δεν διασφαλίζουν προοπτική.