Η έναρξη της διαδικασίας για την έκδοση, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ομολόγων που θα αρχίσουν να χρηματοδοτούν τις δράσεις του ταμείου ανάκαμψης, τροφοδότησε για μια ακόμη φορά, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δημοσιεύματα προβληματισμού για τον στόχο των δράσεων αυτών. Τυπικά το θέμα είναι λυμένο: για το ταμείο ανάκαμψης προτεραιότητα έχει ο μετασχηματισμός της οικονομίας κυρίως μέσα από την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Υπάρχει όμως και μια πλευρά που προβάλλει αντιρρήσεις σε αυτή την απόφαση και που υποστηρίζει ότι στόχος πρέπει να είναι η ανακούφιση όσων επλήγησαν περισσότερο από την πανδημία. Και ότι η χρησιμοποίηση του νέου ταμείου ως εργαλείου μετασχηματισμού της οικονομίας θυσιάζει το παρόν χάριν του μέλλοντος. Επικαλείται δε η πλευρά αυτή αναλυτές του ΔΝΤ, σύμφωνα με τους οποίους η αύξηση των ανισοτήτων και οι εισοδηματικές απώλειες που επέφερε η κρίση της πανδημίας τροφοδοτούν την κοινωνική δυσαρέσκεια και θα οδηγήσουν σε ταραχές. Αλλά και αξιωματούχους του ΟΟΣΑ που θεωρούν ότι η πανδημία είναι το μεγαλύτερο σοκ στις οικονομίες και κοινωνίες μας μετά τον Β? παγκόσμιο πόλεμο και υπενθυμίζουν ότι η απάντηση στον πόλεμο αυτό ήταν η δημιουργία του κράτους πρόνοιας εκτιμώντας ότι σύντομα οι πολιτικοί θα αντιμετωπίσουν αιτήματα να δώσουν ακόμη περισσότερα. Επικαλούνται επίσης τον Επίτροπο οικονομικών Πάολο Τζεντιλόνι που θεωρεί ότι ο κίνδυνος αύξησης της φτώχειας, του κοινωνικού αποκλεισμού και των ανισοτήτων είναι πραγματικός αλλά και τον Μάριο Ντράγκι, ο οποίος, ανακοινώνοντας ένα κρατικό πακέτο βοήθειας 40 δισ. ευρώ, δήλωσε «ότι δεν είναι καιρός να πάρουμε χρήματα από τους πολίτες αλλά να τους δώσουμε».
Αυτή είναι η μια όψη του νομίσματος. Υπάρχει όμως και η άλλη. Αυτοί δε που εκφράζουν τις παραπάνω ανησυχίες, είναι οι ίδιοι που αποδέχονται την ορθότητα της προσέγγισης που έχει υιοθετηθεί για το ταμείο ανάκαμψης. Έτσι, ο ίδιος αξιωματούχος του ΟΟΣΑ αναγνωρίζει ότι το ταμείο ανάκαμψης είναι μια ευκαιρία οικονομικής αναδιάρθρωσης από αυτές που εμφανίζονται μόνο μια φορά σε κάθε γενιά, ενώ και ο Μάριο Ντράγκι διακηρύσσει ότι η έξοδος από το χρέος (σσ.: που δημιουργεί η πανδημία) θα πραγματοποιηθεί μέσω της ανάπτυξης και της οικονομικής μεγέθυνσης, δηλαδή - θα προσθέταμε από πλευράς μας - μέσω της υλοποίησης των στόχων που έχουν τεθεί για το ταμείο ανάκαμψης.
Και εκεί βρίσκεται μάλλον η αλήθεια. Και όχι στον ισχυρισμό ότι δίνεται προτεραιότητα στο μέλλον εις βάρος του παρόντος. Πράγματι, οι ενισχύσεις ανακούφισης δεν υστέρησαν ποσοτικά έναντι του αναμενόμενου πακτωλού δισεκατομμυρίων του ταμείου ανάκαμψης. Στα 3 τρισ. ευρώ ανέρχονται οι κρατικές ενισχύσεις που εγκρίθηκαν μέσα στο 2020, πολλαπλάσιες δηλαδή της προίκας του ταμείου ανάκαμψης. Σε αντίθεση δε με αυτό, δόθηκαν χωρίς χρονικές καθυστερήσεις. Δεν πρέπει επίσης να λησμονείται ότι πολλοί αμφισβητούν τη σκοπιμότητα διοχέτευσης ποσών τέτοιου ύψους σε σχήματα διατήρησης θέσεων εργασίας, αρκετές των οποίων είναι αμφίβολο αν θα συνεχίσουν να υπάρχουν μετά τη διακοπή της βοήθειας.
Η προτεραιότητα στην πρόσκαιρη «ανακούφιση» έναντι της φυγής προς τα εμπρός θα σήμαινε επιβάρυνση όχι μόνο της γενιάς που θα ανελάμβανε ένα αμφιβόλου αποτελεσματικότητας χρέος αλλά και των δύο επόμενων γενεών που δεν ρωτήθηκαν και δεν είναι σε θέση να απαντήσουν αν συμφωνούν. Και ότι, τελικώς, θα θυσιάζαμε το μέλλον χάριν του παρόντος. Θα ήταν βέβαια η εύκολη λύση, που συνήθως δεν είναι η καλύτερη, είναι όμως αρεστή στους λαϊκιστές όλου του πολιτικού φάσματος.
Δεν υπάρχουν λοιπόν διλήμματα και όσα παρουσιάζονται ως τέτοια είναι ψευδοδιλήμματα. Η αναντίρρητη ανάγκη ανακούφισης των πληγέντων από την κρίση αντιμετωπίσθηκε και συνεχίζει να αντιμετωπίζεται με κρατικούς πόρους και με πόρους από άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα, τρέχοντα και μελλοντικά. Ας μην θέτουμε άλλα τεχνητά διλήμματα και ας αφήσουμε το ταμείο ανάκαμψης να ανταποκριθεί στη γενεσιουργό αποστολή του. Που είναι η ανάκαμψη της οικονομίας μέσω του μετασχηματισμού του οικονομικού και παραγωγικού μοντέλου και η διασφάλιση ότι η όποια κρίση στο μέλλον θα αντιμετωπισθεί από πολύ καλύτερα οχυρωμένες θέσεις.