Η Ελλάδα είναι μία χώρα σε μετάβαση. Τα επόμενα χρόνια δεν αρκεί να προωθήσουμε οριακές αλλαγές αλλά, αντίθετα, καλούμαστε να μετασχηματίσουμε και να προσαρμόσουμε τους οικονομικούς και πολιτικούς θεσμούς στις νέες συνθήκες του εσωτερικού και διεθνούς περιβάλλοντος. Δυστυχώς, όμως, οι κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις της σημερινής περιόδου αδυνατούν να το αντιληφθούν.
Στην Αριστερά της οπορτουνιστικής ανευθυνότητας που εκφράζεται κύρια μέσα στους κόλπους του ΣΥΡΙΖΑ δυσκολεύονται να αντιστοιχήσουν τις αυξημένες προσδοκίες που γέννησε η εκλογική εκτόξευση των ποσοστών τους, με τους περιορισμούς της οικονομικής και πολιτικής πραγματικότητας. Στη (νεο)συντηρητική Δεξιά, η παραδοσιακή της εσωστρέφεια δεν είναι ικανή να οδηγήσει σε μια σύγχρονη και προοδευτική Ελλάδα. Και οι δύο πολιτικοί αντίπαλοι αναπαράγουν ένα κακέκτυπο του χρεοκοπημένου πολιτικού συστήματος σε ένα κατώτερο σημείο ισορροπίας, ανίκανοι να συμβάλουν στην αλλαγή παραδείγματος της χώρας. Ο (μικρός) δικομματισμός τους είναι πολιτικά ασταθής, οικονομικά επιζήμιος και κοινωνικά αδιέξοδος.
Το πολιτικό μας σύστημα κατόρθωσε να αποτρέψει τη χρεοκοπία, δεν εξασφάλισε όμως τη σωτηρία και ακόμη περισσότερο την εξάλειψη των χρόνιων παθογενειών της χώρας. Οι προκλήσεις που διαφαίνονται στον ορίζοντα υπερβαίνουν τις δανειακές μας υποχρεώσεις και τις απαιτήσεις της καθημερινής διαχείρισης.
Το κοινωνικοοικονομικό και πολιτικό περιβάλλον που διαμορφώνεται οριοθετεί το νέο πλαίσιο της πολιτικής. Σε συνθήκες παρατεταμένης οικονομικής ύφεσης ενισχύεται η πόλωση με την ενδυνάμωση των πολιτικών άκρων, διευρύνονται οι ανισότητες και αυξάνεται κατακόρυφα η ζήτηση για υπηρεσίες κοινωνικής προστασίας, αυξάνονται οι κοινωνικές αντιστάσεις απέναντι στις μεταρρυθμίσεις καθώς τα οργανωμένα συμφέροντα επιδίδονται σε «πόλεμο φθοράς» και, βέβαια, φθείρονται οι κυβερνητικοί σχηματισμοί ως αποδέκτες της δυσαρέσκειας.
Μία ολοκληρωμένη εθνική στρατηγική για τη βιώσιμη ανάκαμψη πρέπει να δομηθεί γύρω από τους παρακάτω άξονες:
– Διαμόρφωση του πλαισίου για τον νέο ρόλο του κράτους. Το «λιτοδίαιτο» κράτος, το οποίο με βασική του αρχή τη δημοσιονομική εγκράτεια θα κάνει «περισσότερα με λιγότερα», είναι σε θέση να συμβάλει στην ανάταξη της οικονομίας. Κλειδί αποτελεί η προσεκτική και λεπτομερής αξιολόγηση κάθε πτυχής των δημοσίων πολιτικών, περικόπτοντας τις λιγότερο αποτελεσματικές δαπάνες, ιεραρχώντας τους τομείς απελευθέρωσης των αγορών. Απαιτείται η μεταφορά του κέντρου βάρους των δημοσίων δαπανών από τις υποδομές στις κοινωνικές επενδύσεις (ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης, εκπαίδευση/κατάρτιση).
– Ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού συστήματος κοινωνικής προστασίας. Απαιτείται το συντομότερο ο σχηματισμός ενός λειτουργικού «διχτυού ασφαλείας» που θα προστατεύσει τις πλέον ευάλωτες κοινωνικές ομάδες που απαρτίζουν το «νέο κοινωνικό ζήτημα». Τούτο αποτελεί πολιτική προτεραιότητα για τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής.
– Βελτίωση των όρων της «καλής διακυβέρνησης» (λογοδοσία, διαφάνεια, κ.ά.), της ποιότητας της δημοκρατίας (χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων, πλαίσιο λειτουργίας των ΜΜΕ κ.λπ.).
Γίνεται αντιληπτό ότι για την επίτευξη των παραπάνω αναγκαίων μεταρρυθμίσεων απαιτείται ο σχεδιασμός ενός «οδικού χάρτη», που με όχημα ένα εθνικό πρόγραμμα ανασυγκρότησης θα μας επιτρέψει να βρούμε τον δρόμο μας στη σύγχρονη πραγματικότητα. Ποιες είναι όμως εκείνες οι πολιτικές δυνάμεις που θα διεκδικήσουν την «ιδιοκτησία» των μεταρρυθμίσεων και θα προσδώσουν θετικό περιεχόμενο στο πρόγραμμα;
Η έκταση των αναγκαίων αλλαγών υπερβαίνει τις δυνατότητες ή/και τη θέληση των υφιστάμενων πολιτικών δυνάμεων. Προϋποθέτει τη σύγκρουση με κατεστημένες νοοτροπίες και οργανωμένες πρακτικές. Και απαιτεί ευρύτατες συναινέσεις και νέες πολιτικές ισορροπίες. Ο ενδιάμεσος χώρος ανάμεσα στη ΝΔ και τον ΣΥΡΙΖΑ αναδεικνύεται έτσι σε χώρο της σύνθεσης, της σταθερότητας και της προοπτικής.
Οι πολιτικές δυνάμεις που μπορούν να εκφράσουν τον νέο μεταρρυθμιστικό χώρο εντοπίζονται στον χώρο της σύγχρονης Σοσιαλδημοκρατίας, του φιλελεύθερου Κέντρου, της μεταρρυθμιστικής Αριστεράς και της ρεαλιστικής Οικολογίας. Σε αυτές τις δυνάμεις απευθύνεται πρώτιστα η πρωτοβουλία των 58, φιλοδοξώντας να συμβάλει στην ενιαία πολιτική έκφραση του προοδευτικού μεταρρυθμιστικού χώρου. Ας είναι οι επερχόμενες ευρωεκλογές ο πρώτος σταθμός μίας νέας ελπιδοφόρας πορείας.