Στη χώρα μας έχουμε μια μεγάλη ικανότητα. Αν ήταν πατέντα θα μπορούσαμε να την πουλήσουμε και να ξεχρεώσουμε αμέσως το δημόσιο χρέος μας. Αναφέρομαι στην ικανότητα που έχει ο δημόσιος βίος μας να ευτελίζει πολύ σοβαρά πράγματα. H συζήτηση και η σύγχυση γύρω από τον όρο «προοδευτική διακυβέρνηση» επιβεβαιώνει την παραπάνω κρίση περί ικανότητας να ευτελίζουμε τα πάντα.
Καταρχήν μια απαραίτητη διευκρίνιση. Οι δυο πόλοι –σοσιαλδημοκρατία και χριστιανοδημοκρατία/κεντροδεξιά- των μεταπολεμικών ευρωπαϊκών πολιτικών συστημάτων δεν διαφοροποιούνταν πάνω στον άξονα «πρόοδος- συντήρηση», αλλά πάνω στο με ποιο συγκεκριμένο τρόπο διακυβέρνησης επιτυγχάνεται καλύτερα η πρόοδος. Και οι δύο πόλοι είχαν έναν στόχο: την πρόοδο των κοινωνιών και των ατόμων, όπως ο καθένας «διάβαζε» αυτή την πρόοδο. Δεν συγκρούονταν στο πεδίο πρόοδος ή συντήρηση, αλλά στο πεδίο δύο διαφορετικών αντιλήψεων για το τι είναι πρόοδος και πώς αυτή επιτυγχάνεται. Με τη παραγωγή και το κράτος πρόνοιας ως βάση για την αναδιανομή ο σοσιαλδημοκρατικός πόλος, με τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες και τη μείωση των κρατικών δαπανών ως βάση για τη μεγέθυνση της πίτας ο κεντροδεξιός. Αλλά και οι δύο δεν αμφισβητούσαν τις αρχές και τις αξίες της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Υπό μόνο αυτή την έννοια – της προτεραιότητας της δημοκρατίας – αυτοί οι δύο πόλοι δεν ήταν ο ένας στρατηγικός αντίπαλος του άλλου, αλλά δυο πολιτικο-ιδεολογικοί αντίπαλοι που αντιλαμβάνονταν με διαφορετικό τρόπο τα μέσα για την πρόοδο των κοινωνιών. Στρατηγικός και υπαρξιακός αντίπαλος της σοσιαλδημοκρατιας ήταν και είναι μόνο οι εχθροί της δημοκρατίας. Έτσι η σοσιαλδημοκρατία από τη δεκαετία του 1980 και μετά άρχισε να καταθέτει στο δημόσιο διάλογο τον όρο «προοδευτική διακυβέρνηση» ως τη δική της απάντηση για το πώς μπορεί να συνεχιστεί η πρόοδος στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης. Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια αμφισβητείται από παντού η έννοια της προόδου, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα.
Ο όρος προοδευτική διακυβέρνηση επομένως δεν είναι ανακάλυψη ούτε του ΣΥΡΙΖΑ και του κ. Τσίπρα ούτε και του Γιώργου Παπανδρέου. Είναι μια συζήτηση που ξεκίνησε πριν σαράντα χρόνια και η οποία αφορούσε την αναζήτηση τρόπων απάντησης στη θεωρία της ατομικής διάχυσης του πλούτου (trickle down effect) ως καλύτερου μέσου για την επίτευξη της προόδου όλων κατά τη φάση της παγκοσμιοποίησης. Πρακτικά πολιτικά αυτό οδήγησε στη διαμόρφωση συμμαχικών κυβερνήσεων, όπου το κυρίαρχο στοιχείο ήταν τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα και το συμπληρωματικό κόμματα της ευρωπαϊκής ριζοσπαστικής Αριστεράς. Ριζοσπαστικά κόμματα που υπέβαλλαν σε κριτική πτυχές της φιλελεύθερης δημοκρατίας, αλλά σε καμία περίπτωση δεν διεκδικούσαν την κατοχή των «αρμών» της.
Τι απ’ όλα αυτά συμβαίνει στην ελληνική περίπτωση; Απολύτως τίποτα. Προοδευτική διακυβέρνηση δεν μπορεί να γίνει με ένα κόμμα (ΣΥΡΙΖΑ) που δεν έχει τίποτα απ’ όλα αυτά. Ένα κόμμα που ανήλθε στην εξουσία χρησιμοποιώντας τις πιο άθλιες λαϊκίστικες πρακτικές ηθικής εξόντωσης των αντιπάλων του, συνεργάστηκε με ότι πιο εξαθλιωμένο ακροδεξιό κομμάτι είχε ο τόπος, ένα κόμμα που πιστεύει πως η εξουσία είναι ένα «πράγμα» που είτε το κατέχεις είτε πρέπει να το αποκτήσεις, ένα κόμμα που δεν σεβάστηκε τη διάκριση των εξουσιών ή που πιο ορθά ούτε καν την καταλαβαίνει, ένα κόμμα που ακόμη και τώρα παίζει το κρυφτούλι με τους αντιεμβολιαστές ως αμφισβητίες του κατεστημένου. Ένα κόμμα που παριστάνει την Αριστερά για να είναι όλο και πιο λίγο και Αριστερά και Κεντροαριστερά. Έχει δίκιο ο Λοβέρδος που καθαρά αποκλείει τη συνεργασία με αυτό το κόμμα, όχι επειδή είναι εναντίον της προοδευτικής διακυβέρνησης, αλλά επειδή στα καθ’ ημάς ο ένας πόλος, ο ΣΥΡΙΖΑ, δεν είναι προοδευτικός. Ή έστω δεν έχει δώσει καθόλου σοβαρά και πάγια δείγματα προοδευτικότητας. Η στάση του Λοβέρδου σε αντίθεση με το κρυφτούλι των αντιπάλων του- συμπεριλαμβανόμενου του Γιώργου Παπανδρέου - προστατεύει τόσο τη δημοκρατία όσο και τη σοσιαλδημοκρατία. Ο σημερινός ΣΥΡΙΖΑ έχει δώσει δείγματα φόβου απέναντι στη δημοκρατία. Και τι προοδευτική διακυβέρνηση να κάνει κάποιος με κάποιον που φοβάται τη δημοκρατία; Από το πρωτείο της δημοκρατίας στο φόβο από τη δημοκρατία η απόσταση είναι όση από την προοδευτική διακυβέρνηση στον ευτελισμό της. Βεβαίως στον ΣΥΡΙΖΑ- Προοδευτική Συμμαχία (ειδικά στο δεύτερο μέρος του ονόματος) υπάρχουν δυνάμεις που θα μπορούσαν να είναι εταίροι μιας τέτοιας διακυβέρνησης, αλλά σήμερα δεν είναι αυτές που δίνουν τον τόνο. Η υποκατάσταση της σοβαρής συζήτησης για το τι να είναι προοδευτική διακυβέρνηση από τη συζήτηση για το πώς ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ μπορούν να συγκυβερνήσουν, βλάπτει σοβαρά τη δημοκρατία, τη σοσιαλδημοκρατία αλλά και την προοδευτική διακυβέρνηση.
Βεβαίως είναι άλλης τάξης το ζήτημα πώς το φυσιολογικό στα φιλελεύθερα πολιτικά συστήματα είναι η συνεργασία της σοσιαλδημοκρατίας με αριστερά και πράσινα κόμματα και λιγότερο με την Κεντροδεξιά. Αυτό όμως προϋποθέτει ριζική ανατροπή των σημερινών συσχετισμών. Να το ευχόμαστε μόνο ή και να συμβάλλουμε σ’ αυτό;