ΤΟ ΒΗΜΑ
“..Αμέσως καταλάβαμε τι πήγαινε να πει
και του ‘παμε να φύγει μουδιασμένα
αφού δεν είχε νέα ευχάριστα να πει
καλύτερα να μην μας πει κανένα..”
«Άγγελος Εξάγγελος» Διονύσης Σαββόπουλος
Στις αρχές κάθε χρονιάς στο Νταβός παρουσιάζεται μια μεγάλη έρευνα της Price Water House. Στην έρευνα απαντούν μερικές εκατοντάδες υψηλόβαθμων στελεχών μεγάλων εταιρειών γεωγραφικά και κλαδικά σταθμισμένων. Μια από τις ερωτήσεις αφορά τους κινδύνους που προβλέπουν για την παγκόσμια οικονομία. Το 2019, οι πέντε κίνδυνοι για την παγκόσμια οικονομία με σειρά επιλογής ήταν η πιθανή αύξηση του κρατικού παρεμβατισμού, η γεωπολιτική αστάθεια, ο εμπορικός πόλεμος, η επάρκεια στις δεξιότητες των εργαζομένων, και η κυβερνοασφάλεια. Αν προσθέσουμε και την σημαντική απαισιοδοξία σχετικά με την παγκόσμια ανάπτυξη, αλλά και την μικρή εμπιστοσύνη σχετικά με την εταιρική ανάπτυξη και συνεπώς των επενδύσεων και της απασχόλησης, μπορούμε να πούμε ότι ήταν σε γενικές γραμμές απαισιόδοξη. Επιπλέον πολλές από τις φοβίες εξελίχθηκαν σε συγκεκριμένες οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις, ενώ η σειρά κατάταξης έχει αλλάξει από την πραγματικότητα που ζούμε αυτήν την χρονιά που ενσαρκώνεται με ταχύτατους ρυθμούς.
Φυσικά η Ένωση δεν είναι μόνο οι επιχειρήσεις της. Είναι κάτι πολύ πιο σημαντικό. Οι αξίες της. Και με βάση αυτές τις δυο παραμέτρους, θα προσπαθήσουμε να περιγράψουμε περιληπτικά τα μεγάλα θέματα που έχει να αντιμετωπίσει η η Επιτροπή της κ. φον ντερ Λάιεν.
1. Η κλιματική αλλαγή. Είναι δεδομένο ότι οι καταστροφικές επιπτώσεις από την αναμενόμενη κλιματική αλλαγή έχουν εμφανιστεί πολύ νωρίτερα από ότι υπολόγισαν ένα ή δυο χρόνια πριν. Και είναι πλέον στην πρώτη θέση των κινδύνων που συνεπάγεται, μεταξύ των οποίων και η μετανάστευση. Οι αντιστάσεις των επιχειρήσεων κάθε μεγέθους αλλά και της κοινωνίας εκδηλώνονται ακόμη και με βίαιο τρόπο-πράσινα γιλέκα, ταχύτητα στους αυτοκινητοδρόμους- . Παράλληλα ένα ρεύμα αντίθετο κυρίως από νέους εξελίσσεται ακόμη και συγκρουσιακά μεταξύ γενεών, αλλά και εκλογικά αυξάνοντας την πολιτική αστάθεια. Θα έλεγε κανείς, ότι η κλιματική αλλαγή και οι ανατρεπτικές αλλαγές που συνεπάγονται τα μέτρα που απαιτούνται είναι το πρώτο σε σημασία πρόβλημα.
2. Ανάπτυξη. Όλες οι προβλέψεις των διεθνών οργανισμών και των ερευνητών δείχνουν ότι η παγκόσμια ύφεση είναι προ των πυλών. Η Ένωση δυστυχώς δείχνει ακόμη ανέτοιμη να προχωρήσει σε μια σειρά αποφάσεις που εκκρεμούν. Με πρώτη την αδυναμία συμφωνίας κατάρτισης του κοινοτικού προϋπολογισμού για την μετά το Brexit επταετία. Ακολουθεί η ολοκλήρωση της συμφωνίας για την Τραπεζική Ένωση (κοινοτική αποζημίωση σε περίπτωση πτώχευσης, ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης ως τελευταίου δανειστή, η ανωμαλία και οι αντιδράσεις από την απόφαση Ντράγκι για αρνητικά επιτόκια, η σταδιακή επιβολή του Ευρώ ως νομίσματος συναλλαγής για την αγορά ενέργειας, και βέβαια ο εμπορικός πόλεμος που συνεχίζει και εντείνεται από πλευράς ΗΠΑ.
3. Γεωπολιτική αστάθεια. Η αύξηση των δαπανών σε εξοπλισμούς. Αλλά και πόλεμοι έχουν αυξηθεί σημαντικά, σε βαθμό που κάποιοι να συγκρίνουν την εποχή που ζούμε με την εποχή των πολέμων των Ελληνιστικών Βασιλέων (καθηγητής και ερευνητής της εποχής στο Princeton Άγγελος Χανιώτης). Ας υπογραμμίσουμε δυο χαρακτηριστικά της αστάθειας. Τα αυταρχικά καθεστώτα εντείνουν τις ηγεμονικές πιέσεις σε επίπεδο περιφερειακό- Τουρκία, Ρωσία, Κίνα- αξιοποιώντας την ανερμάτιστη εξωτερική πολιτική απομονωτισμού του κ. Τραμπ. Παράλληλα τον τελευταίο μήνα σε πολλές γωνιές της γης (Εκουαδόρ, Χιλή, Λίβανο κ.α.) ξεσπούν ανεξέλεγκτες καταστάσεις για ασήμαντη αφορμή. Π.χ. αύξηση τιμών πετρελαίου ή εισιτηρίων του μετρό ή φορολόγηση του WhatsApp! Προφανώς τα αίτια είναι βαθύτερα και ανάγονται στην περιθωριοποίηση μεγάλων κοινωνικών στρωμάτων( π.χ. 37% ανεργία των νέων κάτω των 35 ετών στον Λίβανο).
4. Πολιτική αστάθεια στην Ε.Ε. Η αστάθεια της λαϊκιστικής εκδοχή της περασμένης τετραετίας έχει περιοριστεί σημαντικά στην Ήπειρό μας. Οι διαλυτικές δυνάμεις-Λεπέν, Σαλβίνη, Στράχε, Μιχαλολιάκου κ.α. – με τις φιλορωσικές απόψεις περί Ευρώπης των Εθνών και ο απομονωτισμός της Αμερικής και κατά συνέπεια της διάλυσης της Ένωσης, δείχνουν να απορρίπτονται από τους λαούς. Το χάος του Brexit και οι ‘’συναλλαγές’’ των που αποκαλύπτονται είναι βασικοί λόγοι. Όμως, τα βαθύτερα αίτια των λαϊκιστικών εκρήξεων δεν έχουν εξαλειφθεί. Στο τελευταίο του κείμενο στους Financial Times ο πρύτανης των αναλυτών της παγκοσμιοποίησης Martin Wolf γράφει: ‘’ Καθώς κάποιες από τις δυτικές οικονομίες έχουν γίνει περισσότερο «λατινοαμερικανικές» στην διανομή των εισοδημάτων, οι πολιτικές τους επίσης γίνονται πιο λατινοαμερικανικές..’’ Συνεπώς τίποτε δεν αποκλείει φαινόμενα Εκουαδόρ να επαναληφθούν και στον νότο της Ένωσης. Ο ρόλος της Ένωσης είναι καθοριστικός στο να λάβει συντονισμένα μέτρα φορολογικά ή άλλα, ώστε να σταματήσει το φαινόμενο συσσώρευσης πλούτου σε όλο και λιγότερους.
5. Ψηφιακή ανατροπή. Η Ένωση βρίσκεται πίσω στα θέματα που αφορούν τις νέες τεχνολογίες και τις συνέπειές τους στην αγορά εργασίας. Παρά την ομαλή εξέλιξη της ‘’Ψηφιακής Ενιαίας Αγοράς’’ (DSM) και τις παγκόσμια πρωτοπόρες κανονιστικές ρυθμίσεις της, στην έρευνα και στις εφαρμογές κυριαρχούν απόλυτα οι ΗΠΑ και η ΚΙΝΑ. Στον κρίσιμο μετασχηματισμό δικτύων σε 5G, οι επιλογές είναι Αμερική ή Κίνα. Εμείς δεν προσφέρουμε τρίτη επιλογή. Ετησίως η Ε.Ε. δαπανά 500 Ε για την έρευνα και η Κίνα 2 δις!. Και συνεπώς οφείλουμε να συμμαχήσουμε με μια από τις δυο ψηφιακές υπερδυνάμεις (καθ. Γ. Μητακίδης, πρόεδρος του ‘’Ευρωπαϊκού Φόρουμ για τον Ψηφιακό Διαφωτισμό’’). Στο μεταξύ μια νέα απειλή για τις οικονομίες μας και τις τράπεζες μας προβάλει στον ορίζοντα. Σε μια εποχή που η αστάθεια και οι κίνδυνοι αυξάνουν, μεγάλα επενδυτικά σχήματα προτιμούν να ασφαλίσουν τα χρήματά τους ακόμη και με αρνητικά επιτόκια, παρά να εκτεθούν στην φουρτούνα. Με συνέπεια τα μόνα-τεράστια- διαθέσιμα κεφάλαια βρίσκονται στα χέρια των μεγάλων της πληροφορικής. Κάποια από τα οποία απειλούν με την έκδοση δικών της τους κρυπτονομισμάτων ή με την υποκατάσταση των τραπεζών στην κύρια εργασία τους. Την δανειοδότηση.
Πώς βλέπει η Ευρώπη σήμερα την κατάσταση και πώς μπορεί να την αντιμετωπίσει. Την απάντηση μας δίνει ο Μαργαρίτης Σχοινάς σε πρόσφατη ομιλία του στην Θεσσαλονίκη.
‘’ «Η Ευρώπη σήμερα αποτελεί μια άγκυρα σταθερότητας σ΄ έναν ανασφαλή κόσμο»
«Είμαστε μάρτυρες μιας νέας γεωπολιτικής, γεωοικονομικής και γεωτεχνολογικής τάξης, με βαθιές επιπτώσεις στην Ευρώπη, τόσο για τη θέση της στον κόσμο, όσο και κυρίως για την ικανότητα διακυβέρνησης.. «καμία χώρα από μόνη της -μικρή ή μεγάλη, βόρεια ή νότια, πλούσια ή φτωχή- δεν μπορεί να αντιμετωπίσει σήμερα το βάθος και το εύρος των σύγχρονων πολυκρίσεων».