Αν και υποτίθεται, ότι η κρίση του πολιτικού συστήματος στην Ελλάδα είναι κοινή πεποίθηση όλων και κυρίως του πολιτικού προσωπικού, η απλή παρατήρηση της τελευταίας προεκλογικής περιόδου δείχνει, ότι τα αντανακλαστικά των κομμάτων δεν λειτουργούν με την ταχύτητα, που επιβάλλει η τραγικά κρίσιμη κατάσταση της χώρας. Δεν διαφαίνεται, ότι οι πολιτικοί σχηματισμοί κινούνται, έστω και υποτυποδώς, με στόχο την υπέρβαση της. Μόνο δύο από τα κόμματα, ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ, φαίνεται, ότι ως ένα βαθμό χαρακτηρίζονται τουλάχιστον από ρεαλισμό στις πολιτικές τους προσεγγίσεις και στις έστω αποσπασματικές προτάσεις τους.

.

.

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ ΚΑΙ ΦΟΒΙΚΑ ΔΙΛΛΗΜΑΤΑ

.

Ο κυρίαρχος πολιτικός λόγος κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου υπερέβη κάθε προσδοκία σε ικανότητα μυθοπλασίας χωρίς την παραμικρή προοπτική, σε φοβικά διλλήματα, λαϊκισμό και ηθικολογία.

.

Η μυθοπλαστική πολιτική λογική διαμόρφωσε πλασματικές πραγματικότητες είτε σε σχέση με τις υπάρχουσες συνθήκες είτε σε σχέση με αυτές του μέλλοντος. Όλα τα κόμματα επένδυσαν πάνω στο πρόβλημα της «λαθρομετανάστευσης», υποσχόμενα μάλιστα άμεση επίλυση του με ταυτόχρονη διασφάλιση του αισθήματος ασφάλειας των πολιτών. Βεβαίως ουδείς ανέλυσε τα αίτια του φαινομένου της μετακίνησης πληθυσμών προς τις ανευτυγμένες χώρες από τις χώρες του τρίτου κόσμου, και την ανάγκη αντιμετώπισης του σε πλανητικό επίπεδο. Και αυτό παίρνει χρόνο, διότι οι συνθήκες δεν είναι ακόμη ώριμες για λήψη και υλοποίηση αποφάσεων, οι οποίες προϋποθέτουν παγκόσμια διακυβέρνηση. Ούτε το G7 ή 8 ούτε και το G20 ασχολείται σοβαρά με το μεγάλο αυτό πρόβλημα, ενώ ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών περιορίζεται σε εκκλήσεις και αποφάσεις χωρίς πρακτικό αποτέλεσμα.

.

Η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος σε εθνικό επίπεδο είναι δύσκολη και παίρνει χρόνο, ιδιαιτέρως μάλιστα όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση καλύπτει το πρόβλημα κάτω από το χαλί των χωρών του Ευρωπαϊκού Νότου.

.

Πέρα από αυτό όμως η ασφάλεια δεν αποκαθίσταται μόνο με την επίλυση του προβλήματος της λαθρομετανάστευσης. Η εξαθλίωση της κοινωνίας οδηγεί στην ανάπτυξη της παραβατικής συμπεριφοράς. Αυτό δε συνεπικουρείται και από την κατάρρευση των κοινωνικών αξιών, η οποία συντελείται στο πλαίσιο του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού σε συνδυασμό με την ταχύτητα της παγκοσμιοποίησης, την οποία η ελληνική κοινωνία δεν μπορεί να ακολουθήσει, διότι η κοινωνική της οργάνωση δεν έχει δυναμικές δομές. Το ίδιο ισχύει για το οικονομικό σύστημα. Και αυτό δεν είναι παραγωγικό, ενώ δεν έχει προοπτική.

.

Γι’αυτό η μυθοπλασία συνοδεύεται και με τα φοβικά προεκλογικά διλλήματα, ανάλογα με το κόμμα που τα διακινεί. Στερούνται δε φαντασίας, διότι ουσιαστικά χρησιμοποιούν τις ίδιες εκφράσεις με αντεστραμένο αποδέκτη. Πάντα βέβαια ο αντίπαλος θα φέρει την κατασροφή.

.

Και για να φαίνεται δε το κάθε κόμμα αξιόπιστο, προσδίδει στον «πολιτικό του λόγο» έντονη χροιά ηθικολογίας και λαϊκισμού. Κάθε κόμμα έχει ηθικές αξίες, ενώ ο αντίπαλος στερείται. Γιά να ολοκληρωθεί δε η χειραγώγιση των μαζών, συμπληρώνεται το πάζλ με τον ισχυρισμό, ότι αυτό και μόνο αυτό αγωνίζεται για το λαό.

.

.

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

.

Σε ό,τι αφορά την ταχύτητα του πολιτικού χρόνου στην Ελλάδα σε σύγκριση με την Ευρωπαϊκή Ένωση, τόσο ως ενιαίο μόρφωμα όσο και με τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, υπάρχει σε μεγάλο βαθμό αναντιστοιχία. Το πολιτικό σύστημα στην χώρα μας κινείται με πολύ αργούς ρυθμούς. Αυτό οφείλεται στην αδυναμία του να σχεδιάσει μακροπρόθεσμα σε βάθος εικοσαετίας, διότι δεν διαθέτει στις δομές του τεχνοκρατικούς μηχανισμούς κατάλληλους για αυτή τη λειτουργία. Ούτε και τα υπόλοιπα κοινωνικά συστήματα δραστηριοποιούνται βασιζόμενα σε μια ανάλυση της εθνικής, ευρωπαϊκής και παγκόσμιας πραγματικότητας στον τομέα τους. Θα μπορούσε κάποιος με σκωπτική διάθεση να ισχυρισθεί, ότι πορεύεται το πολιτικό σύστημα και η χώρα με «βάρκα την ελπίδα». Αυτή η έλλειψη μακροπρόθεσμου σχεδιασμού, επιβραδύνει τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων στο σωστό χρόνο.

.

Υπάρχει βεβαίως και ένας άλλος λόγος. Η λογική του πολιτικού κόστους, η οποία λειτουργεί παραλυτικά σε σχέση με την λήψη αναγκαίων μεν, αλλά σκληρών για ορισμένες κοινωνικές ομάδες αποφάσεων, οι οποίες συνήθως είναι «βολεμένες». Το αποτέλεσμα βεβαίως είναι η ακινησία και η κυριαρχία της πελατειακής λογικής και του συντεχνιασμού.

.

Οι διαρθρωτικές αλλαγές, οι οποίες πρέπει να γίνουν τώρα μαζεμένες, είναι αποτέλεσμα της πολύ αργής ταχύτητας του πολιτικού χρόνου στην Ελλάδα. Αυτό δεν χαρακτηρίζει μόνο τα κόμματα, τα οποία διαχειρίσθηκαν κυβερνητική εξουσία. Το ίδιο ισχύει και για τα κόμματα, τα οποία κινήθηκαν στο χώρο της αντιπολίτευσης. Λειτουργούσαν και αυτά επιβραδυντικά και ανασταλτικά με στόχο να έχουν πολιτικό όφελος, οπότε από μιά άλλη αφετηρία συνέβαλαν στην ευδοκίμηση του συντεχνιακού συνδικαλισμού.

.

Σε όλες αυτές τις παραμέτρους, οι οποίες συμβάλλουν στην αργή ταχύτητα του πολιτικού χρόνου στην Ελλάδα, πρέπει να προστεθεί και άλλη μία. Αυτή έχει να κάνει με την ταχύτητα του χρόνου στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το ευρωπαϊκό σύστημα είναι σύνθετο και αργό σε σχέση με την επίλυση των προβλημάτων, τα οποία αντιμετωπίζει, στο σωστό χρόνο. Σε αυτό συμβάλλει και το έλλειμα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, σε ό,τι αφορά την οικονομική διακυβέρνηση και την πολιτική ενοποίηση.

.

Τέλος στην Ελλάδα γενικότερα η πυκνότητα του χρόνου έχει πολύ χαμηλό δείκτη σε όλους τους τομείς δραστηριοποίησης, διότι δεν είναι παραγωγική αλλά καταναλωτική κοινωνία. Από την οικονομία μέχρι τον πολιτισμό καταναλώνουμε μόνο. Είναι χαρακτηριστικό, ότι εισάγουμε πλέον τα πιο πολλά αγροτικά προϊόντα. Αυτό δεν σημαίνει, ότι δεν έχουμε ευημερούντες αγρότες, οι οποίοι μάλιστα διαθέτουν και αδήλωτες πισίνες. Ας είναι καλά οι ευρωπαϊκές επιδοτήσεις. Αντί για επενδύσεις πήγαν και αυτές σε καταναλωτικές δραστηριότητες.

.

.

Ο ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

.

Ο προγραμματικός λόγος των κομμάτων, είτε διεκδικούν την διαχείριση της κυβερνητικής εξουσίας είτε όχι, στερείται μοντέλου κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης στο πλαίσιο της Ενωμένης Ευρώπης και ειδικότερα της Ευρωζώνης και ταυτοχρόνως της ανάγκης για βιώσιμη και αυτάρκη ανάπτυξη, η οποία βεβαίως θα εγγυάται και την αειφορία. Αυτό οφείλεται στην ανυπαρξία μακροπόθεσμης εθνικής στρατηγικής για την πορεία της χώρας προς το μέλλον στο πλαίσιο πάντα της Ενωμένης Ευρώπης. Γι΄αυτό και η χρήση του όρου «διαχείριση κυβερνητικής εξουσίας» και όχι διακυβέρνησης. Σε συνάρτηση με αυτό το δεδομένο είναι και η έλλειψη σοβαρών επιστημονικών μηχανισμών για την συστηματική παρακολούθηση και ανάλυση της δυναμικής των κοινωνικών συστημάτων και την σχεδίαση πολιτικών, οι οποίες θα πραγματώνουν την εθνική στρατηγική.

.

Περιττό να αναζητήσει κάποιος ίχνη, έστω, διαλόγου στο πλαίσιο του πολιτικού συστήματος, ώστε να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για συγκλίσεις και συναινέσεις. Αυτές οι έννοιες είναι απαγορευμένες.

.

Η Δημοκρατία μας λειτουργεί μόνο με αυτοδυναμίες. Η κυβερνησιμότητα του τόπου προϋποθέτει την χρησιμοποίηση διαφόρων τεχνικών διαμόρφωσης πλειοψηφιών, όπως το δώρο των εδρών στο πρώτο κόμμα. Οι αλλεπάλληλες προσφυγές στην κάλπη, 6 Μαϊου και 17 Ιουνίου 2012, παρά τις αρνητικές επιπτώσεις στην οικτρή κατάσταση της χώρας, δείχνουν την ποιότητα του πολιτικού συστήματος.

.

Σε σχέση δε με τον όποιο προγραμματικό λόγο εκφέρεται ανά τομέα κυβερνητικής δρατηριότητας, πρέπει να επισημανθεί, ότι δεν συνδέονται λειτουργικά μεταξύ τους, ούτε και εξειδικεύονται πολιτικές σύμφωνα με τις ανάγκες ανάπτυξης και βελτίωσης της ποιότητας ζωής των τοπικών κοινωνιών.

.

Για παράδειγμα δεν συνδέεται ο σχεδιασμός για την απασχόληση των νέων μιας περιοχής (Θεσσαλίας ή όποιας άλλης) με την παρεχόμενη επαγγελματική εκπαίδευση και τα τοπικά οικονομικά χαρακτηριστικά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της τάσης φυγής των νέων προς άλλες περιοχές της χώρας ή το εξωτερικό.

.

Παραλλήλως οι επιχειρήσεις της περιοχής δεν τροφοδοτούνται με ειδικευμένο προσωπικό. Το κακό είναι, ότι αν και η Ελλάδα ανήκει στην Ενωμένη Ευρώπη και μάλιστα στην Ευρωζώνη, δεν παραδειγματίζεται από τις καλές πρακτικές άλλων χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε να επωφεληθεί και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για δρομολόγηση της ανάπτυξης σύμφωνα με τα πλεονεκτήματα και τις δυνατότητες της κάθε περιοχής.

.

Θα μπορούσε η όποια κυβέρνηση να ενημερωθεί για το δυαδικό σύστημα επαγγελματικής εκπαίδευσης, το οποίο ακολουθείται σε ορισμένες χώρες του πυρήνα της Ευρωζώνης. Σύμφωνα με αυτό το σύστημα η επαγγελματική εκπαίδευση μιας περιοχής είναι προσαρμοσμένη στις ανάγκες της τοπικής οικονομίας, ενώ οι επιχειρήσεις της περιοχής απασχολούν ως μαθητευόμενους τους σπουδαστές με αμοιβή και μετά την αποφοίτηση τους καταλαμβάνουν κανονικά μια θέση εργασίας σε αυτές. Με αυτή την έννοια οι επιχειρήσεις επωφελούνται οι ίδιες με την απασχόληση ειδικευμένου προσωπικού, όμως ταυτοχρόνως συμμετέχουν στην χρηματοδότηση της εκπαίδευσης. Χωρίς μοντέλο κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης η υλοποίηση αυτής της πολιτικής είναι ανέφικτη.

.

Στην Ελλάδα ο προγραμματικός πολιτικός λόγος είναι γενικόλογος και απλουστευτικός, χωρίς να ερμηνεύει την πραγματικότητα με ρεαλισμό και να καλεί την κοινωνία να βγεί από το λήθαργο και την ακινησία και να συμβάλλει ενεργά σε βαθιές τομές και ανατροπές κατεστημένων λογικών και κοινωνικών στάσεων. Γι΄αυτό δεν είναι δυνατή η καταπολέμηση της διαφθοράς, της πελατειακής λογικής και της συντεχνιακής πρακτικής.

.

Εάν το πολιτικό σύστημα πράγματι επιθυμεί να προωθήσει τις αναγκαίες διαρθρωτικές αλλαγές, οι οποίες θα βγάλουν τη χώρα από το τέλμα, τότε θα πρέπει από το ένα μέρος να αλλάξει ριζικά η επικοινωνιακή πρακτική των κομμάτων και να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την γρήγορη ανάπτυξη του κινήματος της κοινωνίας πολιτών, το οποίο θα κινήσει τις διαδικασίες ενεργοποίησης της κοινωνίας για αλλαγές και ανατροπές.

.

Πρέπει επιτέλους να σταματήσει να βασίζεται η πολιτική επικοινωνία στην κινητοποίηση του θυμικού του εκλογικού σώματος, ώστε να είναι εύκολη η χειραγώγηση του. Είναι επιτακτική ανάγκη να κυριαρχεί στην πολιτική επικοινωνία ο ορθολογισμός και ο ρεαλισμός. Σταδιακά αλλά σε σύντομο χρονικό διάστημα πρέπει να αποκτηθούν χαρακτηριτικά κοινωνίας της γνώσης. Ειδάλλως οι όποιες υποσχέσεις και ονειροφαντασίες για έξοδο της χώρας από την κρίση και μετάβαση στην εποχή της ευημερίας είναι όνειρο απατηλό.

.

.

Η ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΣ ΤΗΣ ΒΙΑΣ

.

Παράλληλα με την αναζήτηση της ευημερίας η ελληνική κοινωνία προσπαθεί εναγωνίως να ερμηνεύσει τα φαινόμενα βίαιης συμπεριφοράς στο χώρο της πολιτικής. Το ίδιο το πολιτικό σύστημα αρκείται σε καταδίκη του φαινομένου, επισημαίνει την ιδεολογική αφετηρία αυτής της συμπεριφοράς και προσπαθεί να αποκομίσει οφέλη. Είναι εμφανές, ότι παραμένει στην επιφάνεια και δεν αναζητά τα βαθύτερα και πραγματικά αίτια της γενικευμένης έξαρσης της βίας. Αν ανακαλέσουμε στη μνήμη την διαδρομή αυτού του φαινομένου και δεν περιορισθούμε μόνο στην βίαιη συμπεριφορά ακροδεξιού βουλευτή σε βάρος συναδέλφων του από το χώρο της αριστεράς κατά τη διάρκεια τηλεοπτικής εκπομπής, θα κάνουμε πολύ ενδιαφέρουσες διαπιστώσεις. Αυτή η μορφή αντιπαράθεσης, ανεξαρτήτως της έντασης της και της ιδιότητας των ασκούντων την βία, έχει να επιδείξει παραδείγματα και από άλλους πολιτικούς χώρους. Η παρεμπόδιση της επικοινωνίας βουλευτών με τους πολίτες από μέλη ή εκλογικούς πελάτες άλλων κομμάτων με προπηλακισμούς ή ρίξη αυγών και γιαουρτιών αντί να κάνουν διάλογο και να εκφράσουν τη γνώμη τους, είναι επίσης βίαιη συμπεριφορά.

.

Το ίδιο ισχύει και για το φαινόμενο «δεν πληρώνω» και την καταστροφή εκδοτηρίων εισιτηρίων στο μετρό. Ή μήπως τα επεισόδια με πρωταγωνιστές κουκουλοφόρους στις διαδηλώσεις δεν αποτελούν έκφραση βίας?

.

Κοινός τόπος όλων αυτών των πρακτικών είναι η αναίρεση των κανόνων, οι οποίοι έστω και αδίκως ισχούν, χωρίς την ύπαρξη διαλόγου και λήψης συναινετικών αποφάσεων στους θεσμούς της δημοκρατίας. Αντί γι΄αυτό είχαμε το κάλεσμα σε ανυπακοή. Αυτά όμως σε συνθήκες κρίσης έχουν παρενέργειες.

.

Το περίεργο μόνο είναι, ότι οι κομματικοί σχηματισμοί στη μεγάλη τους πλειοψηφία επιδιώκουν μόνο να αποκομίσουν πολιτικό όφελος. Με αυτό τον τρόπο όμως συμβάλλουν και αυτοί στην βύθιση της ελληνικής κοινωνίας στην παρακμή της πλήρους κατάπτωσης των όποιων αξιών επιπλέουν στα λιμνάζοντα ύδατα του νεοφιλελευθερισμού και της κοινωνίας του θεάματος και του καταναλωτισμού. Εκείνοι μάλιστα που φωνάζουν περισσότερο, έχουν σημαντική συμμετοχή στην αναπαραγωγή της νεοφιλελεύθερης λογικής του δίκαιου του ισχυρότερου, είτε είναι πιο σωματώδης, είτε είναι πιο πολυάριθμος, είτε είναι πιο βίαιος. Με αυτό τον τρόπο όμως δεν συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της κατάρρευσης των αξιών. Αποτελούν πολύ αρνητικά πρότυπα. Δεν επιθυμούν την συγκρότηση των κοινωνιών από πολίτες. Είναι καλύτεροι οι χειροκροτητές και οι βίαιοι τύποι, διότι εκφράζουν τη «λαϊκή οργή» και μπορούν να ελέγχονται ανά πάσα στιγμή. Έτσι κι αλλιώς λειτουργούν ως μάζα. Και οι μάζες κινούνται με βάση το θυμικό, οπότε είναι εύκολο πολιτικά να κάνουν επικίνδυνες επιλογές, οι οποίες διευκολύνουν την εκτροπή. Η ελληνική κοινωνία έχει οδηγηθεί με ευθύνη όλων στην κατάρρευση των αξιών, οι οποίες διασφάλιζαν τη συνοχή της. Απλά η ευθύνη δεν βαρύνει όλους στον ίδιο βαθμό. Ούτε το πολιτικό σύστημα είναι ο μόνος υπεύθυνος. Όλα τα κοινωνικά συστήματα έχουν συμβάλλει στην απαξίωση των πάντων. Καιρός για λίγη αυτοκριτική. Ειδάλλως η κατάσταση δεν θα ελέγχεται μετά από ένα όριο.

.

.

ΣΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ

.

΄Οσο προχωρούμε προς το μέλλον η πραγματικότητα όχι μόνο σε εθνικό ή ευρωπαϊκό αλλά σε πλανητικό επίπεδο θα γίνεται πιο σύνθετη και πολύ πιο δύσκολη. Οι φυσικοί πόροι και ιδίως σε σχέση με την ενέργεια εξαντλούνται, ενώ η κλιματική αλλαγή και η συνακόλουθη υπερθέρμανση του πλανήτη θα έχουν γενικότερες επιπτώσεις στον τρόπο ζωής και κοινωνικής οργάνωσης της ανθρωπότητας συνολικά και των επιμέρους κοινωνικών μορφωμάτων ειδικότερα.

.

Καλό θα είναι, θα έλεγα μάλιστα αναγκαίο, να αναλογισθεί και να συνειδητοποιήσει τις ευθύνες του το πολιτικό σύστημα και το πολιτικό προσωπικό και να κάνουν πολλά και μεγάλα βήματα προς τα εμπρός, ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις του μέλλοντος. Αυτό σημαίνει, ότι δεν είναι δυνατόν να επιλέγονται για παράδειγμα τα πολιτικά πρόσωπα τόσο από τα κόμματα όσο και από την κοινωνία με βάση την αναγνωρισιμότητα, ώστε να διεκδικήσουν βουλευτική έδρα και κατ΄επέκταση να κυβερνήσουν. Αυτή η λογική δεν μπορεί να συνεχισθεί. Είναι καταστροφική. Θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν όλοι, ότι οι μελλοντικές κοινωνίες δεν μπορούν παρά να αποτελούνται από πραγματικούς και επί της ουσίας πολίτες και όχι καταναλωτές πολιτικής. Η ιδιότητα του πολίτη έχει πολλές ευθύνες. Δεν συμβαδίζει με τη διαφθορά ή την πελατειακή και συντεχνιακή λογική. Έχει την δυνατότητα και ικανότητα της ενσυναίσθησης, δηλαδή της αναγνώρισης και κατανόησης της θέσης και της κατάστασης του άλλου. Μπορεί να συνειδητοποιεί τις αρνητικές επιπτώσεις της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής σε εκείνους που λειτουργούν σεβόμενοι το πλαίσιο των ισχυουσών ρυθμίσεων σε μια ευνομούμενη πολιτεία. Αξίζει τον κόπο να είμαστε πολίτες.

.

Το πολιτικό σύστημα δε οφείλει να αφήνει ελεύθερο χώρο για την κοινωνία πολιτών, η οποία έχει να παίξει πολύ σημαντικό ρόλο, απαλλαγμένη από τη μέγγενη του άκρατου κομματισμού και του ρόλου του μέσου για απόκτηση πολιτικής επιρροής.

.

Εάν το πολιτικό σύστημα και η κοινωνία δεν συνειδητοποιήσουν την αδήριτη ανάγκη όλων αυτών των ανατροπών θα καταρρεύσει και η Δημοκρατία. Τέλος πρέπει να αναπτυχθεί τόσο στο εσωτερικό των κομμάτων όσο και στο χώρο της διανόησης και της κοινωνίας πολιτών ουσιαστικός διάλογος με επιστημονική τεκμηρίωση για το μελλοντικό μοντέλο κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης, το οποίο εγγυάται την ευημερία της ελληνικής κοινωνίας στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η χώρα χρειάζεται προοπτική.

.

Ο Χρίστος Αλεξόπουλος είναι ερευνητής Κοινωνιολόγος