Μπορεί η προεκλογική περίοδος να είναι συνήθως το όχημα των υποσχέσεων και των οικονομικών παροχών, αλλά νομίζω ότι ο Γ.Βαρουφάκης το παράκανε. Ούτε λίγο ούτε πολύ μας είπε ότι ανακάλυψε μια κρυμένη πηγή με 500 δις για την ανάκαμψη όχι μόνο της χώρας αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης. Καθότι το κίνημα του οποίου ηγείται είναι πανευρωπαϊκό και ο ίδιος θεωρεί ότι μπορεί να είναι πρωταγωνιστής στην πορεία της αλλαγής της άδικης, καπιταλιστικής, αμήχανης, και νεοφιλελεύθερης Ευρώπης. Όμως ο κ. Βαρουφάκης στη βιασύνη του να καινοτομήσει, ζωγράφησε απλώς μια τρύπα στο νερό. Εξηγούμαι:
Τον Νοέμβριο του 2014, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξήγγειλε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ενίσχυσης των επενδύσεων σε πράσινη ενέργεια, εναλλακτικές μεταφορές, βιώσιμη γεωργία κ.α ύψους 300 περίπου δις Ευρώ, το αποκαλούμενο “Πακέτο Γιούνκερ”. Τα χρήματα αυτά ήταν διαθέσιμα υπό μορφήν δανεισμού με χαμηλό επιτόκιο, μεγάλο χρόνο αποπληρωμής, εγγυήσεις, και κατά περίπτωση με τεχνικές μελέτες, κυρίως για έργα που έχουν χαμηλή προτίμηση στην ελεύθερη αγορά λόγω της καινοτομίας τους και του σχετικά υψηλότερου ρίσκου. Τα επενδυτικά σχήματα μπορούσαν να έχουν διάφορες μορφές (π.χ με συμμετοχή του δημόσιου τομέα, τραπεζών, ιδιωτικών κεφαλαίων κτλ.) αλλά η έγκριση των προτάσεων είχε ως προϋπόθεση την αρτιότητα των σχεδίων, κάτι που έτσι κι αλιώς ήταν το μεγάλο αγκάθι σε αντίστοιχα προγράμματα, μεταξύ των οποίων τα διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών και ενέργειας. Η ωριμότητα δεν ήταν στον ίδιο βαθμό απαιτητή στα έργα των διαρθρωτικών ταμείων, εξ ου και πολλά απ αυτά δεν κατάφεραν να ολοκληρωθούν και επομένως να απορροφήσουν το σύνολο των διαθέσιμων πόρων. Σε αντίστοιχη κατεύθυνση κινήθηκαν προγράμματα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, για παράδειγμα το NER300 με έσοδα από το “εμπόριο εκπομπών” ή το ELENA της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕ) που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και αστικές αναπλάσεις και υποδομές.
Σε ότι αφορά το πακέτο Γιούνκερ, αν και το πλάνο υπερκαλύφθηκε πανευρωπαϊκά, η συγκομιδή ήταν ισχνή για τις πιο καθυστερημένες οικονομίες που είχαν και την μεγαλύτερη ανάγκη λόγω υστέρησης στους στόχους Σύγκλισης. Η Ελλάδα κατάφερε να εντάξει τρία μόνο έργα (ΤΕΡΝΑ, Cosmote, Mani Foods) με έσοδα από το σχετικό ταμείο (Στρατηγικών Επενδύσεων) μόλις 2 δις (Μαϊος 2019). Το μεγάλο πρόβλημα και πάλι ήταν η δυσκολία της ωρίμανσης των έργων, οι γραφειοκρατικές εμπλοκές και το τοξικό κλίμα στους κόλπους της αγοράς: ο διαγωνισμός για την προμήθεια των «έξυπνων μετρητών» του ΔΕΔΔΗΕ, έργο που είχε σε πρώτη φάση χρηματοδοτηθεί από την ΕΤΕ, έχει στην πράξη ακυρωθεί μετά από 10 χρόνια άγονων προκυρήξεων και προσφυγών στο ΣτΕ από τις ίδιες διαγωνιζόμενες εταιρείες. Το συμπέρασμα είναι ότι ενώ χρήματα υπάρχουν, και χρηματοδοτικά εργαλεία επίσης, τα προβλήματα έρχονται από αλλού: από το αδύναμο κράτος, τις ακατάλληλες υπηρεσίες, τη διάβρωση του ιδιωτικού τομέα και την απουσία δομών διακυβέρνησης πολλπαλών επιπέδων.
Ποιο είναι το σχέδιο του Γ.Β; Η ΕΤΕ εκδίδει ένα ετήσιο ομόλογο 500 δις, το οποίο τρέχουν σαν τρελλοί να αγοράσουν επιχειρήσεις με αποθεματικό, ασφαλιστικά ταμεία και τράπεζες (εξ ων και η ΕΚΤ!). Ο λόγος αυτής της ασυγκράτητης προθυμίας είναι η εγγύηση που παρέχει η ΕΤΕ. Τι γίνεται μετά; Η ΕΤΕ διοχετεύει αυτά τα χρήματα στην αγορά και την ανάπτυξη. Πως; Επειδή δεν κάνει η ίδια έργα, καλεί τις τις εταιρείες – μεταξύ αυτών και εκείνες που αγόρασαν τα ομόλογα – να πάρουν δάνεια. Με αυτόν τον τρόπο ο ένας δανείζει τον άλλο και εκ του μηδενός παράγεται αξία. Ένα είδος οικονομικού αεικίνητου. Που αν είχε ανακαλυφθεί νωρίτερα, θα είχαμε αποφύγει πολλά από τα δεινά της δεκαετίας. Ο Γ.Β έχει τη λύση. Κάτι που βεβαίως έχει – έστω και προσωρινή – ανταπόκριση στο εκλογικό σώμα, εξ ου και το 3%. «Καλά τα λέει» ακούς σε διαδρόμους, κουζίνες και σαλόνια. Όπως καλά τα έλεγε και ο τέως υπουργός που – ως εκπρόσωπος κόμματος – υποσχέθηκε ότι το κοινωνικό κράτος θα χρηματοδοτηθεί από τα υπερκέρδη της αξιοποίησης των υδρογονανθράκων του Ιονίου (συνάδελφός του τους έλεγεγε υδατάνθρακες). Και εκείνος ο άλλος που θα πουλούσε ηλιακή ενέργεια στους Γερμανούς (και του οποίου το σχέδιο ψηφίστηκε από του Βουλή).
Για να σοβαρευτούμε: πως μπορεί ένας τ.υπουργός και κοσμοπολίτης οικονομολόγος να μην γνωρίζει ότι η ΕΤΕ έχει, τώρα που μιλάμε, επενδυτικό διαθέσιμε της τάξης των 200δις και ότι το πρόβλημά της δεν είναι η ρευστότητα. Η αποστάσεις μεταξύ Λουξεμβούργου, Βρυξελλών, Στρασβούργου και Λονδίνου είναι της τάξεως μερικών ωρών. Μήπως όμως η υποτίμηση της γνώσης είναι κι αυτή μέρος του πλεονεκτήματος της αριστεράς; Όσο για τη μόχλευση κεφαλαίων και των ιδεών με σοσιαλιστικά χαρακτηριστικά, παραπέμπω στο πολύ πετυχημένο παράδειγμα της δεξιάς Γαλλίας με τα Τοπικά Επενδυτικά Κεφάλαια (https://developpementvs.com/programmes/fonds-local-investissement) συνεταιριστικού χαρακτήρα, και τα αντίστοιχά τους στις μητροπόλεις του νεοφιλελευθερισμού, την Αγγλία, τη Γερμανία και αλλού.