Η συστηματική παρατήρηση και ανάλυση των δεδομένων της πραγματικότητας σε παγκόσμιο επίπεδο οδηγεί σε διαπιστώσεις και συμπεράσματα, τα οποία οριοθετούν μια πολύ ρευστή κατάσταση και δρομολογούν ανησυχίες για το μέλλον.
Από το ένα μέρος καταγράφονται εξελίξεις τόσο στις μεμονωμένες κοινωνίες όσο και στο υπερεθνικό πεδίο, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό δεν προοιωνίζονται ομαλότητα ή τουλάχιστον δείχνουν αναντιστοιχία μεταξύ του κοινωνικού συμφέροντος και του πολιτικού πραγματισμού.
Από το άλλο διαπιστώνεται, ότι ο ανθρώπινος παράγων, ως αποδέκτης των πολιτικών επιλογών, υποκαθίσταται από το μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης, ενώ ο πολίτης μετατρέπεται σε εργαλείο για την αποδοτική λειτουργία των διαφόρων κοινωνικών συστημάτων.
Η δυναμική, που αναπτύσσεται τόσο σε εθνικό όσο και σε υπερεθνικό επίπεδο, πιστοποιεί και εμπειρικά αυτές τις εξελίξεις, οι οποίες σε βάθος χρόνου θα δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για την πραγματοποίηση αλλαγών με επιπτώσεις στις κοινωνικές και διεθνείς ισορροπίες.
Τέλος κοινό σημείο αναφοράς όλων των παραμέτρων, οι οποίες διαμορφώνουν την σύγχρονη ρευστή και με υψηλό βαθμό διακινδύνευσης πραγματικότητα, είναι η απουσία κοινωνικών αξιών, παράγωγων των διεργασιών στις τοπικές κοινωνίες και η υποκατάσταση τους από την κουλτούρα της κατανάλωσης και του θεάματος στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και της αξιοποίησης της ψηφιακής τεχνολογίας στον τομέα των επικοινωνιών.
Η πραγματικότητα ήδη πιστοποιεί με τις συνθήκες, που καταγράφονται και εμπειρικά, την προοπτική των ασύμμετρων (με ανατρεπτικό φορτίο) εξελίξεων, οι οποίες δρομολογούνται από την αδιέξοδη οπτική του πολιτικού πραγματισμού.
Πολύ ενδιαφέρον για την κατάσταση στην Ελλάδα έχει η έρευνα, που έγινε από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου υπό την διεύθυνση και επιμέλεια του καθηγητή Σωτήρη Χτούρη «Οι νέοι στην Ελλάδα σήμερα» (2017, εκδόσεις Επίκεντρο).
Σύμφωνα με τις εμπειρικές καταγραφές της έρευνας οι νέοι δεν εμπιστεύονται τους θεσμούς, έχουν αρνητική γνώμη για την Βουλή, την εκπαίδευση και την δικαιοσύνη, ενώ διαπιστώνεται γενικευμένη ανασφάλεια και αίσθημα ακύρωσης κάθε προσπάθειας τους. Επίσης θεωρούν, ότι διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο να ζήσουν σε συνθήκες φτώχειας. Εμπιστεύονται μόνο την οικογένεια, ενώ ένα σημαντικό τμήμα της νέας γενιάς δεν αξιολογεί θετικά τον τρόπο πραγμάτωσης της δημοκρατίας.
Όταν βέβαια ο καλοπροαίρετος απλός πολίτης συνδέσει τα ευρήματα της έρευνας με την εικόνα, που παρουσιάζουν το πολιτικό σύστημα και η δημοκρατική λειτουργία, δεν έχει πολλά περιθώρια να διαφωνήσει με τις επισημάνσεις των νέων. Το πολύ απογοητευτικό είναι, ότι το πολιτικό προσωπικό και τα κόμματα δεν δείχνουν να αντιλαμβάνονται την ευθύνη τους και τον κίνδυνο ασύμμετρων εξελίξεων.
Φαίνεται όμως, ότι ο εκφυλισμός της πολιτικής σε συστημικό πραγματισμό και η πρακτική της εργαλειοποίησης της ανθρώπινης οντότητας στο βωμό της αναπαραγωγής ενός συγκεκριμένου μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης, το οποίο δεν βασίζεται στην κοινωνική δικαιοσύνη και στην ευημερία του συνόλου των πολιτών, δεν περιορίζεται μόνο στην Ελλάδα.
Τα αποτελέσματα των εκλογών στη Γαλλία (α΄ γύρος, 11.6.2017) κρούουν εμφατικά τον «κώδωνα του κινδύνου». Η αποχή κατέγραψε ποσοστό 51%, αλλά τόσο ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας όσο και το νεοϊδρυθέν κόμμα του La Republique en Marche πανηγυρίζουν για το υψηλότερο ποσοστό, που κατέγραψε το κόμμα (32,2% του 49% των πολιτών, που ψήφισαν). Στον β΄ γύρο η αποχή προσέγγισε το 57%.
Δεν συνειδητοποιούν, μαζί με τα υπόλοιπα κόμματα, ότι αποτελούν κοινωνική μειοψηφία, ενώ τίθεται θέμα συρρίκνωσης της δημοκρατικής λειτουργίας και μη εκπροσώπησης της κοινωνικής πλειοψηφίας τόσο στη Βουλή όσο και στο επίπεδο διακυβέρνησης.
Στο ίδιο μήκος κύματος «αγνόησης» της πραγματικότητας κινούνται κυβερνήσεις, οι οποίες δεν συνειδητοποιούν τον βαθμό διακινδύνευσης, τον οποίο δρομολογούν σε σχέση με την κοινή πορεία της παγκόσμιας κοινότητας προς το μέλλον.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αλλαγή στάσης της νέας ηγεσίας των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής σε σχέση με την συμφωνία για το κλίμα, που υπεγράφη στο Παρίσι και η πρόθεση του αμερικανού προέδρου Donald Trump να αποχωρήσει και να επαναδιαπραγματευθεί την συμμετοχή της χώρας του, ώστε να συνεχισθεί η ίδια ρυπογόνα ενεργειακή πολιτική σε βάρος της βιωσιμότητας του πλανήτη.
Ο Reimund Schwarze, ειδικός σε θέματα κλίματος στο ερευνητικό κέντρο Helmholtz Zentrum fuer Umweltforschung (UFZ), επισημαίνει, ότι «ακόμη και στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν φωνές, που ασκούν κριτική στη Συμφωνία για το Κλίμα, όπως είναι η Πολωνία και η Ουγγαρία». Επίσης η Ρωσία υπέγραψε την συμφωνία, όμως ακόμη δεν επικυρώθηκε από το κοινοβούλιο.
Βέβαια δεν έχει νόημα να συζητηθεί η θέση (επιδοκιμάζει την στάση του Trump), που εξέφρασε το συνδικαλιστικό όργανο των εργαζομένων στη ΔΕΗ στην Ελλάδα, διότι θα πρέπει να ανησυχούν οι πολίτες για την αδυναμία συνδικαλιστικών φορέων να εκφράζουν το κοινωνικό συμφέρον λόγω άγνοιας και ανεπάρκειας. Κρίμα, διότι επιβεβαιώνεται, ότι ο συνδικαλισμός στην Ελλάδα είναι προέκταση του κομματισμού και της λογικής του.
Σε τέτοιες θέσεις δεν είναι δυνατόν να υπάρξει κατανόηση και ανοχή, όταν η χώρα θα μπορούσε να στηριχθεί στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας με βάση το υψηλό ηλιακό και αιολικό δυναμικό, που διαθέτει και την ανταγωνιστικότητα των σύγχρονων συγκεντρωτικών ηλιοθερμικών τεχνολογιών για παράδειγμα. Θα μπορούσαν να καλυφθούν με καθαρή ενέργεια οι ανάγκες της χώρας και να γίνει και εξαγωγή.
Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες η ανευθυνότητα των κυβερνήσεων και των ελίτ του πολιτικού και του οικονομικού συστήματος είναι ακόμη μεγαλύτερη, διότι στηρίζουν την ενεργειακή τους επάρκεια σε πυρηνικούς αντιδραστήρες (Βέλγιο και άλλες χώρες).
Εύλογα αναρωτιέται κάποιος, αν υπάρχει πλέον ένα σύστημα κοινωνικών αξιών με βάση τον ανθρωπισμό και μάλιστα τον κοινωνικό ή αν ο λειτουργικός πραγματισμός σε σχέση με τα διάφορα κοινωνικά συστήματα αποτελεί το μόνο σημείο αναφοράς της πολιτικής.
Πως αλλιώς να ερμηνευθούν φαινόμενα, όπως αυτό των άθλιων συνθηκών διαβίωσης παιδιών σε όλο τον κόσμο και ιδιαιτέρως στο φτωχό Νότο, όταν οι διάφορες κυβερνήσεις των πλούσιων χωρών θριαμβολογούν για τον ρυθμό της οικονομικής τους ανάπτυξης.
Κάνοντας αρχή με τον ανεπτυγμένο ευρωπαϊκό Βορρά και πιο συγκεκριμένα με την Γερμανία επισημαίνεται, ότι το 2016 ζούσαν στο Βερολίνο πάνω από 170.000 παιδιά και νέοι σε συνθήκες φτώχειας (77.500 σε μονογονεακές οικογένειες). Σε όλη την Γερμανία 1,7 εκατομ. παιδιά κάτω από 15 ετών ζούσαν από το επίδομα ανεργίας Hartz IV, δηλαδή 100.000 περισσότερα από την προηγούμενη χρονιά.
Σύμφωνα με μια έρευνα της οργάνωσης για τα δικαιώματα των παιδιών Save the Children 700 εκατομ. κορίτσια και αγόρια σε 172 χώρες, στις οποίες έγινε η έρευνα, ζουν σε προβληματικές συνθήκες. Τα μεγαλύτερα προβλήματα εντοπίζονται στην Δυτική και Κεντρική Αφρική. Οι καλύτερες συνθήκες για την παιδική ηλικία είναι στη Νορβηγία και στη Σλοβενία, ενώ ακολουθούν Φινλανδία, Ολλανδία και Σουηδία.
Το ? όλων των παιδιών κάτω των 5 ετών έχουν προβλήματα ανάπτυξης λόγω υποσιτισμού. Επίσης 168 εκατομ. παιδιά σε παγκόσμιο επίπεδο πρέπει να εργάζονται και από αυτά τα 85 εκατομ. σε επικίνδυνες συνθήκες.
Το πώς αντιδρούν οι περισσότερες χώρες του ανεπτυγμένου Βορρά στα πλανητικής εμβέλειας προβλήματα, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις προκάλεσαν οι ίδιες με την άγρια εκμετάλλευση των χωρών του Νότου, δείχνει μια δήλωση της βρετανίδας πρωθυπουργού Theresa May στο πλαίσιο των πρόσφατων εκλογών, ότι θα συρρικνώσει μέχρι και τα ανθρώπινα δικαιώματα για να αντιμετωπίσει την τρομοκρατία και τις ασύμμετρες απειλές.
Ακόμη και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στην οποία θα έπρεπε να κυριαρχεί το ευρωπαϊκό κοινωνικό συμφέρον, η πολιτική αδυνατεί να υπερβεί την λογική του λειτουργικού πραγματισμού σε σχέση με τα διάφορα κοινωνικά συστήματα, ο οποίος επικοινωνιακά έχει εθνικό προσανατολισμό.
Γι’ αυτό και αδυνατεί να αντιμετωπίσει τις ασύμμετρες εξελίξεις, που προκαλούνται από την μαζική μετακίνηση πληθυσμών και το ένα κράτος-μέλος προσπαθεί να «φορτώσει» τις επιπτώσεις στο άλλο.
Τρανταχτό παράδειγμα είναι το πρόγραμμα μετεγκατάστασης προσφύγων από την Ιταλία και την Ελλάδα στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, το οποίο θα έπρεπε να ολοκληρωθεί τον Σεπτέμβριο του 2017. Από τους 63.302 πρόσφυγες, που προβλεπόταν να έχουν μετεγκατασταθεί από την Ελλάδα, μόνο 13.825 έχουν μεταφερθεί σε άλλα κράτη-μέλη.
Με αυτά τα δεδομένα της πραγματικότητας τίθενται μερικά βασικά ερωτήματα για την προοπτική της παγκόσμιας κοινότητας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα οποία πρέπει να απαντηθούν, χωρίς να χάνεται πολύτιμος χρόνος.
Το πολιτικό σύστημα, κόμματα και πολιτικό προσωπικό, αλλά και οι δομές της κοινωνίας πολιτών οφείλουν να αναζητήσουν απάντηση στο ερώτημα, πως λειτουργεί η πολιτική σε σχέση με την αναζήτηση νοήματος από τον σύγχρονο άνθρωπο για την ζωή του.
Είναι απάντηση τελικά η εργαλειοποίηση του με στόχο την λειτουργικότητα και οικονομική απόδοση των διαφόρων κοινωνικών συστημάτων και ιδιαιτέρως του οικονομικού προς όφελος ολιγομελών ελίτ;
Τελικά είναι το άτομο αυτόνομη οντότητα με κοινωνική συνείδηση, το οποίο έχει δικαιώματα, με πιο σημαντικό την συμμετοχή του στη λήψη αποφάσεων για το μέλλον του στο πλαίσιο δημοκρατικών διαδικασιών; Αν ναι, ποιες προϋποθέσεις πρέπει να πληρούνται, ώστε η πραγμάτωση της ουσιαστικής δημοκρατίας να καταστεί εφικτή;
Τέλος εξετάζουν οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ, αν με τον πολιτικό πραγματισμό μπορούν να ελέγχουν σε βάθος χρόνου τις ασύμμετρες εξελίξεις, οι οποίες έχουν ήδη δρομολογηθεί και δεν εξαντλούνται στο υπερεθνικό επίπεδο (μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών, περιφερειακές συγκρούσεις, τρομοκρατικές απειλές κ.λ.π.), αλλά άπτονται και των εσωτερικών ισορροπιών στις τοπικές κοινωνίες (φτωχοποίηση, αποδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής, αύξηση της εγκληματικότητας, ανάπτυξη του ρατσισμού και της ξενοφοβίας κ.λ.π.);