—του Γιώργου Τσακνιά—
Η χθεσινή ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης του Καναδά και η επιλογή τουπρωθυπουργού Ζαστίν Τριντό να διορίσει 15 γυναίκες και 15 άντρες στο υπουργικό του συμβούλιο πυροδότησε τη συζήτηση περί «ποσόστωσης» και «αξιοκρατίας». Προφανώς το θέμα είναι όντως ποιος είναι ικανός και ποιος όχι για μια κυβερνητική ή για μια επαγγελματική θέση, ανεξαρτήτως φύλου, χρώματος κ.ο.κ. Και εκεί είναι που αρχίζει να έχει ενδιαφέρον η συζήτηση· γιατί, κατά τη γνώμη μου, το δίπολο «ποσόστωση vs αξιοκρατία» είναι ψευδεπίγραφο, υποκριτικό και στην καλύτερη περίπτωση αφελές — στη χειρότερη εκ του πονηρού.
Ας πούμε ότι είμαστε μια παρέα 10 ατόμων: 5 άντρες και 5 γυναίκες. Πόσο πιθανό είναι να έχουμε 5 ικανούς άντρες και 5 άχρηστες γυναίκες; Μαθηματικά —πριν αξιολογήσουμε τα άτομα ένα ένα— δεν είναι το πιο πιθανό αλλά δεν είναι και αδιανόητο: μπορεί πράγματι να συμβεί. Και το αντίστροφο, βέβαια, για να μην ξεχνιόμαστε. (Δεν έχω δει πάντως και πολλά υπουργικά συμβούλια ή πολλά Δ.Σ. πολυεθνικών με γυναικεία πλειοψηφία.) Εξίσου απίθανο είναι στα 10 άτομα οι ικανότητες να έχουν μοιραστεί με απόλυτη ακρίβεια μισές μισές.
Ας πάρουμε τώρα μια χώρα με πληθυσμό 35 εκατομμύρια (Καναδάς): 51,5% γυναίκες και 48,5% άντρες. Πόσο πιθανό είναι οι άντρες να είναι απόλυτα ή συντριπτικά ικανότεροι από τις γυναίκες; Για εμένα η απάντηση είναι προφανής και μονολεκτική. Δεν τη δίνω τώρα, θα επανέλθω αργότερα. Για όποιον κομπιάζει και ψάχνει πώς ακριβώς θα διατυπώσει μια περίπλοκη απάντηση, ίσως έχουν νόημα οι παρακάτω σκέψεις περί ποσόστωσης.
Το νόημα της ποσόστωσης είναι να επιβάλει (ναι, ναι, να επιβάλει) στη —συντηρητική και εξ ορισμού αναπαράγουσα τα στερεότυπα που την τρέφουν— κοινωνία τις βασικές αρχές που (πρέπει να) πηγαίνουν πακέτο με την αστική δημοκρατία, αρχές οι οποίες αφορούν ανθρώπινα και ατομικά δικαιώματα και α) επικαιροποιούνται και προσαρμόζονται στις εξελισσόμενες συνθήκες και β) δεν υπάγονται στην αρχή της πλειοψηφίας (ιδίως της σχετικής), αντίθετα βρίσκονται αξιωματικά στον πυρήνα της αστικής δημοκρατίας.
Ενίοτε η ποσόστωση είναι εργαλείο που όχι απλώς επιβάλλει, αλλά επιβάλλει μεκαταστολή (άλλη μια λέξη-ταμπού). Ας πάρουμε ένα παράδειγμα σε εντελώς διαφορετικά συμφραζόμενα (που δεν αφορούν δηλαδή το φύλο), πάντοτε όμως στη λογική της επιβολής βασικών αρχών — ανθρωπίνων δικαιωμάτων, εν προκειμένω: εάν στα πανεπιστήμια των νοτίων πολιτειών των ΗΠΑ δεν είχε επιβληθεί η ποσόστωση λευκών / μαύρων και αν δεν είχαν περιφρουρηθεί οι πρώτοι μαύροι φοιτητές τη δεκαετία του 1960 από αστυνομικούς (δηλαδή από μπάτσους), ακόμα δεν θα υπήρχαν σε αυτά τα πανεπιστήμια μαύροι φοιτητές. Και το «ακόμα» δεν είναι σχήμα λόγου…
Διαβάστε τη συνέχεια στο dim/art