Ωρίμασε πολιτικά η Ελλάδα; Την ημέρα της εκλογής του Κ. Μητσοτάκη και της Νέας Δημοκρατίας (ΝΔ) σε νέα κυβέρνηση της χώρας με το υψηλό ποσοστό του 39,85% των ψήφων, ο Economist κυκλοφορούσε με ένα κόκκινο εξώφυλλο και με τον χαρακτηριστικό τίτλο “Η παγκόσμια κρίση του συντηρητισμού” (“The global crisis of conservatism”, The Economist, 6 Iουλίου 2019). Στο σχετικό άρθρο-ανάλυση τόνιζε εμφατικά ότι, αντίθετα με ό,τι ισχυρίζεται ο Βλ. Πούτιν, ότι δηλαδή η ιδέα του φιλελευθερισμού (liberalism) είναι ξεπερασμένη και σε κρίση, η πραγματική ιδέα που όντως βρίσκεται σε κρίση και υπό την απειλή εξαφάνισης είναι αυτή του συντηρητισμού. Βεβαίως τονίζει σε δύο χώρες, τις Ην. Πολιτείες (ΗΠΑ) και τη Βρετανία, συντηρητικοί δεξιοί είναι στην εξουσία αλλά βρίσκονται στην εξουσία γιατί εγκατέλειψαν όλες σχεδόν τις αξίες τους που θα τους προσδιόριζαν ως συντηρητικούς. Παράλληλα σε χώρες όπως Γαλλία και Ιταλία τα παραδοσιακά συντηρητικά κόμματα τείνουν σχεδόν να εξαφανισθούν από το πολιτικό προσκήνιο ενώ σε κάποιες άλλες όπως τη Γερμανία και Ισπανία απειλούνται με βαθειά συρρίκνωση. Από την άλλη, στην Ουγγαρία η πολιτική Δεξιά προσχώρησε πλήρως στον πρωτόγονο λαϊκισμό και αυταρχισμό χωρίς κάν να δοκιμάσει να εφαρμόσει τις αξίες του πολιτικού συντηρητισμού.
Και ποιές είναι οι αξίες αυτές; Σύμφωνα με τον Economist, ορισμένες από τις αξίες είναι: η αποδοχή δέσμης φιλελεύθερων αξιών (ανεκτικότητας, ατομικών δικαιωμάτων, κράτους δικαίου, κ.α.), ο πραγματισμός και όχι ο τυφλός δογματισμός, η προσήλωση στην προσωπική ακεραιότητα (στον χαρακτήρα) των κυβερνώντων και αμφισβήτηση όλων των μορφών των δήθεν χαρισματικών ηγετών. Αλλά αυτό που παρατηρείται είναι ότι οι μεν ΗΠΑ έχουν ως πρόεδρο τον Ντ. Τραμπ, ο χαρακτήρας και ακεραιότητα του οποίου αμφισβητούνται από πολλές πλευρές, το δε Ην. Βασίλειο ετοιμάζεται να αναδείξει ως πρωθυπουργό τον Μπόρις Τζόνσον που το σύνολο του σοβαρού τύπου περιγράφει ως “κλόουν” με αμφίβολο χαρακτήρα και ακεραιότητα. Και ενώ αυτά συμβαίνουν στις χώρες της Ευρώπης και επέκεινα που πιστοποιούν τη βαθειά κρίση του συντηρητισμού, έρχεται η εκλογή Μητσοτάκη/ ΝΔ στην Ελλάδα και στέλνει ένα εντελώς διαφορετικό μήνυμα: ότι ο συντηρητισμός με λίγο-πολύ ισχυρές τις κεντρικές αξίες που τον ορίζουν, όχι μόνο δεν βρίσκεται σε κρίση αλλά μπορεί να κερδίζει μεγάλες πλειοψηφίες, τις μεγαλύτερες οπωσδήποτε στην Ευρώπη. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως ένα δείγμα πολιτικής ωρίμανσης που φέρνει την Ελλάδα σε ξεχωριστή, πρωτοποριακή θέση στον Ευρωπαϊκό χώρο. Και που μπορεί να προσφέρει ένα μάθημα για το πώς μπορεί ο συντηρητισμός να ξεπεράσει την κρίση του. Είναι εμφανές από την άποψη αυτή και όχι μόνο ότι η Ελλάδα κινείται σε κάπως διαφορετική πολιτική τροχιά τάσεων από την υπόλοιπη Ευρώπη. Και τούτο καθώς αντίθετα με την Ελλάδα, στην Ευρώπη μεταξύ άλλων παρατηρείται :
- συρρίκνωση των συντηρητικών κομμάτων ή ολική εξαφάνιση τους όπως ήδη αναφέραμε
- κατακερματισμός του κομματικού συστήματος, ενώ στην Ελλάδα έχουμε σχεδόν αναβίωση του δικομματισμού καθώς τα δύο πρώτα κόμματα συγκεντρώνουν πάνω από το 70% του συνόλου των ψήφων (το εκλογικό σύστημα εν μέρει ερμηνεύει την τάση αυτή). Τα δύο πρώτα κόμματα, ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ είναι αυτή τη στιγμή τα ισχυρότερα στις συγγενικές ή παρεμφερείς πολιτικές τους οικογένειες στην Ευρώπαική Ένωση (ΕΕ).
Στην υπόλοιπη Ευρώπη βέβαια οι τελευταίες εκλογές “έστειλαν” στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο) σοσιαλδημοκράτες πρωθυπουργούς και κυβερνήσεις (Σουηδία, Φινλανδία, Δανία, Ισπανία) ενώ η Ελλάδα “στέλνει” ένα συντηρητικό με την κλασσική έννοια του όρου a la Economist.
Έτσι η Ελλάδα εμφανίζεται να βρίσκεται σε μια οιονεί ευρωπαϊκή απόκλιση αλλά και πρωτοπορία στη λογική που ειχε περιγράψει παλαιότερα ο M. Mazower. Και από πολλές απόψεις σε ένα προηγμένο καθεστώς πολιτικής ωρίμανσης. Έφερε το ΣΥΡΙΖΑ της αμφίβολης πολιτικής ταυτότητας ( λαικισμόυ, νεοαριστερισμου ?? στην αντιπολίτευση έστω και με ισχυρή πολιτική παρουσία αλλά έβγαλε και τη Χρυσή Αυγή από το Κοινοβούλιο. Αλλά να σημειώσουμε ότι σε σχέση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες όπως π.χ. το Ην. Βασίλειο, οι ελληνικές πολιτικές δυνάμεις εμφανίσθηκαν πολύ πιο ώριμες στο χειρισμό ακραίων μορφών κινδύνου για τη χώρα. Μετά το δημοψήφισμα-φιάσκο του 2015, π.χ. μπόρεσαν να καθίσουν γύρω από ένα τραπέζι και να συνεννοηθούν για να αποτρέψουν το Grexit Αυτό δηλαδή που δεν μπορούν να κάνουν οι δυνάμεις στο Η.Β. για το Brexit! (το γεγονός βέβαια ότι ο αρχιτέκτονας-δημιουργός του κινδύνου Grexit επανέρχεται στη Βουλή δεν μπορεί να ερμηνευθεί ως δείγμα ωριμότητας).
Ωστόσο οι μεγάλες πρόκλησεις βρίσκονται μπροστά. Η ΝΔ ως κυβέρνηση θα πρέπει να πετύχει σε δύο άξονες για να επιστρέψει η Ελλάδα στην πλήρη κανονικότητα (αν και δεν είναι πλέον πλήρως σαφές τι σημαίνει ο όρος αυτός ): πρώτον , στον άξονα των πολιτικών και στρατηγικής για ανασύνταξη/ εκσυγχρονισμό της χώρας και της ολικής εξόδου από την κρίση και δεύτερον, στον άξονα του ήθους, αισθητικής, χαρακτήρα και κουλτούρας που οφείλει να διαχέει μια κυβέρνηση δημοκρατικής Ευρωπαϊκής χώρας.Τα πρώτα δείγματα είναι ενθαρρυντικά. Για το ΣΥΡΙΖΑ το μείζον ζητούμενο θα είναι ο προσδιορισμός, αποσαφήνιση της ταυτότητάς του και εάν θα μπορέσει τώρα στην αντιπολίτευση να την εννοιολογήσει.
(Για το ΚΙΝΑΛ οι προκλήσεις είναι επίσης τεράστιες αλλά γι’ αυτές θα επανέλθουμε).
Αλλά πάνω απ’όλα , ως δείγμα υψηλής πολιτικής ωρίμότητας μπορεί και πρέπει να θεωρηθεί το γεγονός ότι οι εκλογές και η ομαλή εναλλαγή στη εξουσία επιβεβαίωσαν ότι το δημοκρατικό σύστημα της μεταπολίτευσης – παρά την κρίση, τη λαϊκιστική επίθεση, τους πολιτικούς αυτοσχεδιασμούς και τυχοδιωκτισμούς – όχι μόνο άντεξε αλλά επιστρέφει τη χώρα σε μια κανονικότητα και μια προοπτική. Two Cheers for Democracy (E.M. Forster) λοιπόν.