Πώς μπορεί η/ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το Ιράν

Θόδωρος Τσίκας/ Μαρωβήτα Νικολαΐδου 06 Νοε 2024

Ο/η τεσσαρακοστός/ή έβδομος/η πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής θα χρειαστεί μια στρατηγική προσέγγιση των ΗΠΑ προς το Ιράν. Η προσέγγιση που θα πρέπει να υιοθετήσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες έναντι του Ιράν θα παραμείνει μία από τις κύριες προκλήσεις εξωτερικής πολιτικής της Ουάσιγκτον για τα επόμενα χρόνια

Η επιθετική πολιτική της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν και οι υποστηριζόμενες από αυτήν ένοπλες ομάδες, γνωστές ως «Άξονας της Αντίστασης», απειλούν την ασφάλεια και σταθερότητα πολλών χωρών συμμάχων των ΗΠΑ, την ελεύθερη ροή ενέργειας και το θαλάσσιο εμπόριο. Την ίδια στιγμή, η πιθανή ανάπτυξη πυρηνικών όπλων από το Ιράν αναδεικνύει την επιτακτική ανάγκη για μια ισχυρή, διαρκή στρατηγική αντίδραση.

Οι προκλήσεις και ο ρόλος της συνεργασίας

Για περισσότερο από μία δεκαετία, η πολιτική των ΗΠΑ προς το Ιράν έχει αλλάξει δραματικά: από την προσέγγιση σχετικά με τα πυρηνικά προγράμματα υπό την προεδρία του Μπαράκ Ομπάμα, σε πλήρη αντιστροφή και εφαρμογή μιας εκστρατείας μέγιστης πίεσης υπό τον Ντόναλντ Τραμπ, έως τις προσπάθειες του Τζο Μπάϊντεν να προσελκύσει το Ιράν πίσω σε μια πυρηνική συμφωνία και να μειώσει τις εντάσεις με την Ισλαμική Δημοκρατία.

Επιπλέον, ξεκινώντας από την κυβέρνηση Ομπάμα, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν δηλώσει την πρόθεσή τους να μειώσουν την αμερικανική παρουσία και τον ρόλο στη Μέση Ανατολή, να τερματίσουν την εμπλοκή των ΗΠΑ σε «ατελείωτους πολέμους» και να στρέψουν πόρους προς την Ασία για να αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη απειλή από την Κίνα.

Αυτές οι ακραίες μετατοπίσεις πολιτικής και η αντίληψη περί αποχώρησης των ΗΠΑ από την περιοχή έχουν προκαλέσει σύγχυση στους συμμάχους στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), στην Ασία και στη Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένου του Ισραήλ, κάνοντάς τους διστακτικούς ως προς τη συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ έχουν ενθαρρύνει αντιπάλους όπως η Κίνα, η Ρωσία και το ίδιο το Ιράν να εκμεταλλευτούν την ασυνέπεια των ΗΠΑ.

Ελλείψει σαφούς στρατηγικής, το Ιράν έχει αξιοποιήσει τις περιόδους αναπροσαρμογής πολιτικής και κομματικών αντιπαραθέσεων για να προωθήσει το πυρηνικό του πρόγραμμα, φτάνοντας πλέον πολύ κοντά στο να διαθέτει αρκετό εμπλουτισμένο ουράνιο για την κατασκευή πυρηνικού όπλου.

Εξίσου ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι το Ιράν έχει σημειώσει αξιοσημείωτη πρόοδο στην ανάπτυξη της ικανότητας και της τεχνολογίας των βαλλιστικών πυραύλων του, των πυραύλων «Κρουζ» για επιθέσεις σε χερσαίους στόχους και των προγραμμάτων μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drones) κατά την ίδια περίοδο. Τα όπλα αυτά ανέρχονται σε χιλιάδες και είναι σε θέση να πλήξουν οποιαδήποτε χώρα της περιοχής.

Η ανάγκη για σταθερή στρατηγική

Η αποσταθεροποιητική επιρροή του Ιράν απαιτεί μια πολυδιάστατη προσέγγιση: οι ΗΠΑ οφείλουν να διατηρήσουν στρατιωτική παρουσία και συνεργασία με περιφερειακούς συμμάχους, ενισχύοντας τη συμμαχία τους με χώρες όπως το Ισραήλ, τα κράτη του Κόλπου και την Ευρώπη.

Η αποτροπή εχθρικών ενεργειών και η προάσπιση των αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή είναι απαραίτητα στοιχεία αυτής της στρατηγικής, ενόψει της ενισχυόμενης συμμαχίας του Ιράν με τη Ρωσία και την Κίνα.

Οι πυλώνες της νέας αμερικανικής πολιτικής

Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να εργαστούν υπομονετικά και με αποφασιστικότητα για να αντιμετωπίσουν τον επεκτατισμό του Ιράν, έως ότου η Ισλαμική Δημοκρατία καταρρεύσει από τις δικές της αντιφάσεις.

Μια τέτοια στρατηγική πρέπει να βασίζεται σε μια ρεαλιστική αξιολόγηση της συνολικής κατάστασης στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της θέσης και της επιρροής των ΗΠΑ, καθώς και των δεσμεύσεων και των προτεραιοτήτων των ΗΠΑ σε άλλα σημεία του κόσμου, ειδικά σε σχέση με την απειλή από την Κίνα.

Αυτή η αξιολόγηση απαιτεί εξισορρόπηση των ήδη περιορισμένων και συμπιεσμένων πόρων των ΗΠΑ, αλλά αντικατοπτρίζει επίσης την κατανόηση ότι η Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένου του Ιράν, είναι κεντρικής σημασίας και άμεσα συνυφασμένη με την ευρύτερη παγκόσμια στρατηγική των ΗΠΑ για τη διασφάλιση σταθερών εφοδιαστικών αλυσίδων, την αποτροπή της διάδοσης όπλων μαζικής καταστροφής και την αντίσταση στις προσπάθειες αντιπάλων να αναδιαμορφώσουν τη διεθνή τάξη.

Μια επιτυχημένη αμερικανική στρατηγική προς το Ιράν θα βασιστεί στους εξής κύριους άξονες:

  1. Συνεργασία με συμμάχους: Η στενή συνεργασία με την περιοχή και τους διεθνείς συμμάχους είναι κρίσιμη για την αποτροπή της ιρανικής επιρροής. Η υποστήριξη σε χώρες όπως το Ισραήλ και οι συμφωνίες με τα κράτη του Κόλπου ενισχύουν την περιφερειακή ασφάλεια.

Αυτό απαιτεί την αναγνώριση ότι η σχέση του Ιράν με τη Ρωσία και την Κίνα έχει εξελιχθεί με τρόπο που καθιστά δύσκολο να πεισθεί μία από τις δύο χώρες να στηρίξει νέους οικονομικούς ή στρατιωτικούς περιορισμούς και κυρώσεις κατά του Ιράν.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει επίσης να ενισχύσουν τη συνεργασία για την ασφάλεια μεταξύ των κρατών του Κόλπου, της Αιγύπτου και της Ιορδανίας μέσω μιας περιφερειακής αρχιτεκτονικής ασφάλειας που θα βασίζεται σε μια ολοκληρωμένη ικανότητα αεροπορικής και πυραυλικής άμυνας. Οι Συμφωνίες του Αβραάμ, που ομαλοποίησαν τις σχέσεις μεταξύ αρκετών αραβικών κρατών και του Ισραήλ, παρέχουν τη βάση για τη μελλοντική ενσωμάτωση του Ισραήλ στο δίκτυο αυτό με ανοιχτό τρόπο.

  1. Απαιτούνται έντονες διπλωματικές επαφές και προγράμματα βοήθειας, τόσο σε περιφερειακό όσο και σε διμερές επίπεδο, για την αντιμετώπιση του καταστροφικού αντίκτυπου που έχει η ανάπτυξη πληρεξουσίων πολιτοφυλακών από το Ιράν σε χώρες όπως ο Λίβανος, το Ιράκ, η Υεμένη και η Συρία. 

  1. Προώθηση ειρήνης στη Γάζα: Η σταθερότητα στη Γάζα απαιτεί μακροχρόνιες λύσεις που θα εγγυώνται την ασφάλεια τόσο για τους Ισραηλινούς όσο και για τους Παλαιστίνιους. Οι ΗΠΑ πρέπει να πιέσουν για μια ανθρωπιστική προσέγγιση στη μεταπολεμική Γάζα, προσφέροντας βοήθεια και υποστήριξη στη διαδικασία ανοικοδόμησης, ενώ θα εξασφαλίσουν ότι η Χαμάς δεν θα μπορεί πλέον να αποτελεί στρατιωτική απειλή.

  1. Διαχείριση του πυρηνικού κινδύνου: Απαιτούνται νέες κυρώσεις αλλά μέσα από μία έξυπνη προσέγγιση, διπλωματικές ενέργειες και δηλωμένη προθυμία των ΗΠΑ να χρησιμοποιήσουν στρατιωτική ισχύ, όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο.

Ο στόχος της πολιτικής των ΗΠΑ θα πρέπει να είναι η πρόκληση της Τεχεράνης να συμμετέχει σε νέες, σοβαρές διαπραγματεύσεις με στόχο την επιβολή περιορισμών στο πυρηνικό της πρόγραμμα, ώστε το Ιράν να απέχει τουλάχιστον μερικούς μήνες από την ικανότητα ταχείας ανάπτυξης πυρηνικού όπλου, ενώ ταυτόχρονα θα αντιμετωπίζεται η κακόβουλη περιφερειακή επιρροή και οι δυνατότητες συμβατικών όπλων του Ιράν.

  1. Ενίσχυση της δύναμης του ιρανικού λαού: Η στήριξη της δυνατότητας των Ιρανών να επιλέξουν το πολιτικό μέλλον τους χωρίς εξωτερική στρατιωτική παρέμβαση, θα δημιουργήσει προοπτικές μακροπρόθεσμων αλλαγών εκ των έσω.

Αναγνωρίζοντας τη συνεχιζόμενη ύπαρξη της ιρανικής αντιπολίτευσης που έδωσε ώθηση στο κίνημα «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» και σε διάφορες οικονομικές και άλλες διαμαρτυρίες — οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να ενισχύσουν τις προσπάθειές τους για να παρέχουν εργαλεία και ευκαιρίες στον ιρανικό λαό, ώστε να καθορίσει το πολιτικό μέλλον της χώρας του.

Πολιτική αποτελεσματικότητα και σταθερότητα

Η ισχυρή και σταθερή πολιτική προσέγγιση προς το Ιράν μπορεί να επαναφέρει την εμπιστοσύνη των συμμάχων και να περιορίσει τις φιλοδοξίες της Τεχεράνης.

Ακολουθώντας μια στρατηγική που βασίζεται στη συνεργασία, τις κυρώσεις και την υποστήριξη δημοκρατικών αλλαγών, οι ΗΠΑ μπορούν να διαμορφώσουν μια πολιτική μακροχρόνιας σταθερότητας για τη Μέση Ανατολή.