Πριν από λίγες ημέρες, ο πρόεδρος του Συνασπισμού της Ριζοσπαστικής Αριστεράς Στέφανος Κασσελάκης, δήλωσε κατά την διάρκεια συνομιλίας του με πολίτη στην πόλη της Ηγουμενίτσας, πως ‘υπουργοί σκοτώνουν παιδιά.’
Σε αυτό το πλαίσιο, δύναται να αναφέρουμε πως με αυτή την απαράδεκτη και καταδικαστέα φράση, υπονόησε πως ο πρώην υπουργός Υποδομών της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας Κώστας Καραμανλής,[1] ευθύνεται προσωπικά για το πολύνεκρο σιδηροδρομικό δυστύχημα στην Κοιλάδα των Τεμπών, τον Μάρτιο του 2013, που εν προκειμένω στοίχισε την ζωή σε 57 άτομα.
Δεν μπορούμε όμως να αρκεστούμε σε αυτό το σημείο, καθότι η συγκεκριμένη λεκτική αναφορά Κασσελάκη, εμπεριέχει και άλλες παραμέτρους. Ποιες είναι αυτές οι παράμετροι; Ας το δούμε αναλυτικότερα.
Πρώτον, θα παραπέμψουμε στην ανάλυση του Κωνσταντίνου-Ιάσονα Παπαϊωάννου,[2] λέγοντας πως η δήλωση Κασσελάκη αποπνέει έναν έντονο κυνισμό και διατυπώνεται δίκην «αυταπόδεικτης αλήθειας»: ‘Μα, γιατί εκπλήσσεστε για αυτό που λέω; Είναι η ‘αλήθεια. Υπουργοί της Νέας Δημοκρατίας σκοτώνουν παιδιά’. Δεύτερον, μέσω αυτής της δήλωσης δείχνει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται την πολιτική και τον πολιτικό ανταγωνισμό.
Και πως τον αντιλαμβάνεται; Ως ένα ‘παίγνιο μηδενικού αθροίσματος’, σύμφωνα με την διατύπωση του Παπαϊωάννου, από το οποίο ο μόνο ωφελημένος ‘πρέπει’ να ‘είναι ο ίδιος και το κόμμα του. Κανείς άλλος, πολλώ δε μάλλον οι ‘εχθροί’ του’.
Στο Κασσελακικό σκεπτικό οι υπουργοί της Νέας Δημοκρατίας και ο πρωθυπουργός καθίστανται οι καθαυτό ‘εκπρόσωποι των ελίτ’, που πρέπει να ‘εξοντωθούν πολιτικά’ από τον ΣΥΡΙΖΑ. Πως; Με την ‘βοήθεια του λαού’.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο λαϊκισμός υπεισέρχεται στον πυρήνα της αφήγησης του περί ‘υπουργών που αρέσκονται να δολοφονούν παιδιά.’[3] Μπορούμε να αποκωδικοποιήσουμε και με διαφορετικό τρόπο την συγκεκριμένη δήλωση Κασσελάκη περί ‘υπουργών που σκοτώνουν παιδιά,’ υπογραμμίζοντας πως για τον ίδιο, οι υπουργοί της κυβέρνησης δεν είναι παρά ‘ανθρωποφάγοι, σύγχρονοι ‘Ηρώδηδες που λειτουργούν όπως οι Ισραηλινοί στη Λωρίδα της Γάζας’ (να και το αντι-Εβραϊκό και αντι-Ισραηλινό ‘ίχνος’).
Και, τρίτον, δεν θα διστάσουμε να συνδέσουμε αυτή την δήλωση Κασσελάκη, με τις δηλώσεις που είχε κάνει προ διμήνου, με βάση τις οποίες αμφισβητούσε την ελεύθερη και δίκαιη διεξαγωγή των εκλογών, ζητώντας την έλευση διεθνών παρατηρητών ως εάν η ανεπτυγμένη Τρίτη Ελληνική Δημοκρατία να εμπίπτει στην κατηγορία του ‘ημι-αυταρχικού ή του ανελεύθερου καθεστώτος’.
Φυσικό επακόλουθο εκείνης της θεσμικής απρέπειας, της ιστορικής άγνοιας και της αμφισβήτησης ενός πολύ σημαντικού δημοκρατικού-Μεταπολιτευτικού ‘κεκτημένου’ (διεξαγωγή δίκαιων και ελεύθερων εκλογών), είναι η δήλωση του περί ‘ευθύνης υπουργών για τον θάνατο παιδιών’.
Δήλωση που φανερώνει επίσης απρέπεια, αδυναμία κατανόησης των σύνθετων καθηκόντων που έχει ένας υπουργός σε μία Δυτικού τύπου Φιλελεύθερη Δημοκρατία, ευθεία αμφισβήτηση της πολιτικής τους επάρκειας,[4] και, αδυναμία προσαρμογής στην εγχώρια πολιτική πραγματικότητα. Στην Κασσελακική «λαϊκιστική παράσταση»,[5] (το ύφος του ήσαν πολύ σοβαρά όταν συνομιλούσε με τον πολίτη) κατά την θεώρηση του Moffitt, σημασία δεν έχουν η ύπαρξη γνώσης, ευγένειας και θεσμικής κουλτούρας.
Αλλά, η ‘ισχύς’ που ‘απορρέει από τον ‘λαό’ και από την ταύτιση μαζί του’. ‘Τι να σας κάνω εσάς όταν έχω τον λαό μαζί μου; Όταν μπορώ και πιάνω τον ‘σφυγμό του λαού’; Και το εξόχως ανησυχητικό είναι πως ουκ ολίγοι πολίτες συμφωνούν με αυτή την δήλωση Κασσελάκη.
Με αφορμή το σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών και την διαχείριση του, επιχειρείται η δημιουργία ενός νέου ‘αντι-κοινοβουλευτικού ρεύματος’. Και παράλληλα με αυτό, η διαμόρφωση μίας νέας γενιάς πολιτών που θα αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό την Μεταπολιτευτική Δημοκρατία.
[1] Θεωρητικώ τω τρόπω, θα επισημάνουμε πως από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε τα καθήκοντα του προέδρου του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο Στέφανος Κασσελάκης διατύπωσε μία επιθετική ρητορική κατά του βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας Κώστα Καραμανλή, θέτοντας εκ νέου στο επίκεντρο, τα ερωτήματα που διατύπωναν πολίτες προ των βουλευτικών εκλογών του Μαϊου του 2023: ‘Γιατί ο Κώστας Καραμανλής, ο ‘υπουργός των Τεμπών,’ έθεσε υποψηφιότητα; Γιατί δεν παρενέβη προσωπικά ο πρωθυπουργός και πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας προκειμένου να αποτρέψει μία τέτοια εξέλιξη’; Εμβαθύνοντας περαιτέρω στην ανάλυση μας, θα πούμε πως πριν ακόμη καταστήσει το πολύνεκρο σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών και την διαχείριση του από πλευράς κυβέρνησης ως ‘ακρογωνιαίο λίθο’ της Συριζαϊκής αντιπολιτευτικής στρατηγικής και ρητορικής, έθεσε στο στόχαστρο του τον Κώστα Καραμανλή, επιτιθέμενος (ο Στέφανος Κασσελάκης ‘εξεγείρεται’ με τρόπο θεατρικό, διερωτώμενος πως ‘παραμένει ακόμη βουλευτής ο Καραμανλής’ ), σε αυτόν με τρόπο που θυμίζει τα διάφορα τρολ (και όχι μόνο) του Facebook, τα οποία επιχείρησαν και επιχειρούν ακόμη να αποδομήσουν την προσωπικότητα του μέσω αναρτήσεων και σχολίων στο συγκεκριμένο μέσο κοινωνικής δικτύωσης. Οπότε, η έκφραση που χρησιμοποίησε (ο ίδιος δεν θεωρεί πως δεν ‘πρέπει να απολογηθεί για τίποτε’), δεν θα πρέπει να εκπλήσσει, ειδικά εάν λάβουμε υπόψιν το ‘ιστορικό επιθέσεων’ που έχει εξαπολύσει ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ καθώς και άλλα στελέχη του εθνικολαϊκιστικού κόμματος, εναντίον του Κώστα Καραμανλή, στο εγκάρσιο σημείο όπου ο πρώην υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, δεν είναι παρά ένας ‘δολοφόνος παιδιών.’
[2] Βλέπε σχετικά, Παπαϊωάννου, Κωνσταντίνος-Ιάσων., ‘Μια αρένα θυμωμένων μυαλών;: αποκαλύπτοντας αθέατες σχέσεις: θεωρίες συνωμοσίας, λαϊκισμός και δημοκρατία,’ Διδακτορική Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 2024, Διαθέσιμη στο: An arena of angry minds?: uncovering hidden connections: conspiracy theories, populism and democratic support (didaktorika.gr) Στο Κασσελακικό «θυμωμένο μυαλό» όλοι οι υπουργοί της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας ‘είναι ένοχοι’. Γιατί; Γιατί ‘καλύπτουν τον δολοφόνο ή τον αρχι-δολοφόνο των Τεμπών.’ ‘Το ίδιο πράττει και ο Κυριάκος Μητσοτάκης’. Και σε αυτή την περίπτωση όμως, η εμβάθυνση θα μας βοηθήσει να αντιληφθούμε καλύτερα το σκεπτικό Κασσελάκη. Ο χαρακτηρισμός όλων των υπουργών των κυβερνήσεων της Νέας Δημοκρατίας ως a priori ‘ενόχων,’ αποκαλύπτει πολλά για τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει το πολιτικό ‘παιχνίδι’ και τον πολιτικοϊδεολογικό ανταγωνισμό ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ. Ως προς αυτό λοιπόν, μέσω αυτής της δήλωσης, αποκαλύπτει εναργώς την ροπή του προς τις συνωμοσιολογικές αφηγήσεις και θεωρίες (ας θυμηθούμε την έννοια του ‘’conspiracy mentality’’ των Sutton, et al.,), τις οποίες μάλιστα δεν διστάζει να εγκαταστήσει στο ‘κέντρο’ της πολιτικής ζωής ή αλλιώς, της δημόσιας σφαίρας. ‘Οι υπουργοί της Νέας Δημοκρατίας σκοτώνουν παιδιά. Για ποιον λόγο όμως; Γιατί δεν αποκαλύπτουν τον λόγο; Τι μετέφερε η εμπορική αμαξοστοιχία; Γιατί δεν απαντά σε αυτή την ερώτηση η κυβέρνηση’; Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ σπεύδει με μεγάλη προθυμία να οικειοποιηθεί και να νομιμοποιήσει τέτοιου τύπου συνωμοσιολογικές αφηγήσεις, λειτουργώντας ως ‘αγωγός’ που βοηθά στο να αναδυθούν στην επιφάνεια όλες επικίνδυνες θεωρίες συνωμοσίας που διακινούν διάφοροι ακραίοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο Κασσελάκης ‘προστατεύει’ τους ακραίους που έχουν διατυπώνουν συνήθως αντι-κοινοβουλευτική ρητορική, απευθυνόμενος προς αυτούς και λέγοντας τους εμμέσως πλην σαφώς: ‘Πείτε κι άλλα, σας προσφέρω κάλυψη εγώ.’ Βλέπε σχετικά, Sutton, M. Robbie., ‘Conspiracy Mentality Versus Belief in Conspiracy Theories,’ Open Science in Psychology, 23/02/2024, Άρθρο διαθέσιμο στο: Conspiracy Mentality Versus Belief in Conspiracy Theories: Response to Nera and Some Recommendations for Researchers: Zeitschrift für Psychologie: Vol 232, No 1 (hogrefe.com) Πολλά και εξόχως σημαντικά για την έννοια του ‘’conspiracy mentality,’’ λένε και οι Imhoff et al. Βλέπε και, Imhoff, Roland., et al., ‘Conspiracy mentality and political orientation across 26 countries,’ Nature Human Behaviour, 6, 2022, σελ. 392-403, Διαθέσιμο στο: Conspiracy mentality and political orientation across 26 countries | Nature Human Behaviour
[3] Κινούμενοι θεωρητικά, δεν θα διστάσουμε να κάνουμε χρήση της έννοιας της «κυνικής δυσπιστίας» (cynical mistrust) της Norris, λέγοντας πως ο Στέφανος Κασσελάκης διακατέχεται από «κυνική δυσπιστία» απέναντι σε οποιαδήποτε πρωτοβουλία έχουν αναλάβει ο πρωθυπουργός, οι βουλευτές και υπουργοί της Νέας Δημοκρατίας σχετικά με το δυστύχημα στα Τέμπη και την διαλεύκανση των αιτίων που το προκάλεσαν. Και η «κυνική δυσπιστία» που επιδεικνύει επηρεάζει άμεσα και άλλα στελέχη και βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ. Βλέπε σχετικά, Norris, P., ‘Critical Citizens: Global Support for democratic government,’ New York, Oxford University Press, 1999.
[4] Επίσης, με αυτή του την δήλωση, αμφισβητεί ευθέως την ηθική ακεραιότητα και εντιμότητα των υπουργών της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας, κάτι που έπρατταν την περίοδο της βαθιάς κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής κρίσης, στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, επιτιθέμενα τότε σε μέλη της κυβέρνησης του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος (ΠΑΣΟΚ).
[5] Βλέπε σχετικά, Moffitt, B., ‘The global rise of populism: Performance, political style and representation,’ Stanford University Press, 2016.