(διδάγματα μιας διαπραγματευτικής πορείας)
Συμμετέχω άμεσα και ενεργά στην “Ευρωπαϊκή ενοποιητική περιπέτεια” από το 1978 όταν μετά από σχετική πρόσκληση του τότε Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Εξωτερικών αείμνηστου πρέσβη Β. Θεοδωρόπουλου εντάχθηκα ως ο πρώτος σύμβουλος( Πρεσβευτής-σύμβουλος) για Ευρωπαϊκά θέματα στις τάξεις του Υπουργείου. Άρχισα δηλαδή την επαγγελματική μου διαδρομή με τη συμμετοχή μου στις διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Ελλάδας στην (τότε) Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Από τότε και για δεκαετίες συμμετείχα σ’ όλες τις μεγάλες διαπραγματεύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) με διάφορες ιδιότητες – από τη διαπραγμάτευση των Μεσογειακών Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων (ΜΟΠ),όλες τις νέες Συνθήκες που διαμόρφωσαν τη σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση (Ενιαία Πράξη, Συνθήκες Μάαστριχτ, Άμστερνταμ, Νίκαιας, Ευρωπαϊκό Σύνταγμα/ Συνθήκη Λισσαβώνας), την ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ, τη διεύρυνση ιδιαίτερα με την Κύπρο. Στην πορεία αυτή γνώρισα και/ή συνεργάστηκα με προσωπικότητες όπως ο Α. Παπανδρέου, Κ. Σημίτης, Θ. Πάγκαλος, Γ. Κρανιδιώτης αλλά και Κ. Μητσοτάκης, Ξ. Ζολώτας και πολλούς άλλους Γνώρισα επίσης κορυφαίες ευρωπαϊκές προσωπικότητες όπως Ζ. Ντελόρ, Φρ. Μιττεράν, Βαλερύ Ζισκάρ Ντ’ Εσταίν, Ρ. Πρόντι, Μ. Θάτσερ, Τ. Μπλαίρ, κ.α.
Από την πολύχρονη αυτή εμπειρία έχω αντλήσει ορισμένα βασικά διδάγματα για την πορεία της Ευρώπης και κάτω από ποιές προϋποθέσεις αλλάζει. Μεταξύ άλλων:
Πρώτον, οι προσωπικότητες που μπορούν να επηρεάσουν και να συμβάλουν στη διαδικασία αλλαγής της Ένωσης είναι αυτές που γνωρίζουν σε βάθος τη λογική αλλά και τις επιμέρους τεχνικές πλευρές, κανόνες, λεπτομέρειες της Ευρωπαϊκής ενοποίησης. Χαρακτηριστική περίπτωση προσωπικότητας που συνδυάζε τα χαρακτηριστικά αυτά υπήρξε λ.χ. ο Ζ. Ντελόρ. Λόγω ακριβώς αυτών των χαρακτηριστικών, ως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για δέκα χρόνια, συνέβαλε όσο κανένας άλλος σ’ αυτό που σήμερα είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση (διαρθρωτική πολιτική, ΟΝΕ, ενιαία αγορά, κ.α.). Και από ελληνικής πλευράς ο Κ. Σημίτης που, παρά τις ανυπέρβλητες δυσκολίες, κατάφερε μεταξύ άλλων να οδηγήσει την μεν Ελλάδα στην ΟΝΕ (ευρωζώνη) τη δε Κύπρο στην ΕΕ ως πλήρες μέλος.
Δεύτερον, όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται αντιμέτωπη με υπαρξιακές προκλήσεις όπως σήμερα μπορεί να τις ξεπεράσει μόνο με μια επιλογή – τη βαθύτερη ενοποίηση. Αυτό έγινε στο μέσο της δεκαετίας του 1980 (Ενιαία Πράξη – εσωτερική αγορά, διαρθρωτική πολιτική, κλπ.), στις αρχές της δεκαετίας του 1990 (Μάαστριχτ, ΟΝΕ, εξωτερική πολιτική) αλλά και αργότερα με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας και τις καινοτομίες που “επέβαλε” η οικονομική κρίση. Αλλά η βαθύτερη ενοποίηση δεν προκύπτει παρά μόνο όταν πληρούνται δύο τουλάχιστον προϋποθέσεις: συγκεκριμένο, καλά επεξεργασμένο σχέδιο και οικοδόμηση του κατάλληλου συνασπισμού πολιτικών δυνάμεων. Χωρίς τις προϋποθέσεις αυτές ελάχιστα μπορούν να γίνουν. Γι’ αυτό και οι Ευρωεκλογές προσλαμβάνουν τώρα κρίσιμη σημασία. Γιατί πρέπει να φέρουν στην Ευρωβουλή τις δυνάμεις που θέλουν τη βαθύτερη ενοποίηση (και όχι τη διάλυση της Ένωσης – εθνολαϊκιστές, ακροδεξιοί,κλπ.), που έχουν τη γνώση, σχέδιο αλλά και τις κατάλληλες πολιτικές συμμαχίες. Και κατά την άποψή μου τα χαρακτηριστικά αυτά συνδυάζει το Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα και στην Ελλάδα το ΚΙΝΑΛ.
Τρίτον, η Ένωση λειτουργεί λίγο πολύ αρμονικά και συνεκτικά όταν επιτυγχάνει πολιτικές και νομοθετικές εκροές που συνδυάζουν τους στόχους της ανταγωνιστικής οικονομίας με την αίσθηση επίτευξης της κοινωνικής δικαιοσύνης, συνοχής, σύγκλισης και αλληλεγγύης. Οι παθογένειες που παρατηρούνται σήμερα στην Ένωση οφείλονται και στην ανατροπή αυτής της ισορροπίας στο σκέλος κυρίως της σύγκλισης/συνοχής. Είναι επομένως σημαντικό να αποκατασταθεί η ισορροπία με την ενίσχυση της κοινωνικής διάστασης της Ένωσης. Και αυτό είναι σαφές ποιές πολιτικές δυνάμεις μπορούν να το πετύχουν..