Ασαφής παραμένει η κατάσταση στην Πορτογαλία ακόμα και μετά την διεξαγωγή των βουλευτικών εκλογών της 10/3/24. Μέχρι στιγμής γνωρίζουμε πως κατανέμονται οι 226 από τις 230 έδρες του Κοινοβουλίου. Για τις υπόλοιπες τέσσερις θα έχουμε γνώση τις προσεχείς ημέρες, αφού αφορούν κατοίκους εξωτερικού. Συνεπώς ακόμα δεν γνωρίζουμε την ακριβή σύνθεση της Βουλής. Τα αποτελέσματα έχουν ως εξής (εντός παρενθέσεως οι έδρες που έλαβε κάθε κόμμα):
1)PSD. 29,5(79)
2)PS. 28,7(77)
3)CHEGA. 18,1(48)
4)IL. 5,1(8)
5)BE. 4,5(5)
6)CDU. 3,3(4)
7)LIVRE. 3,3(4)
8)PAN. 1,9(1)
9)ΛΟΙΠΑ. 5,6
Για διευκόλυνση του αναγνώστη παραθέτουμε και τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών 2022:
1)PS. 41,4(120)
2)PSD-CDS/PP 30,7(77)
3)CHEGA. 7,2(12)
4)IL. 5(8)
5)BE. 4,4(5)
6)CDU. 4,3(6)
7)PAN. 1,6(1)
8)LIVRE. 1,3(1)
9)ΛΟΙΠΑ. 4,1
Ο δικομματισμός υπέστη βαρύτατη ήττα καθώς συγκέντρωσε ποσοστό κάτω του 60 συγκριτικά με το 2022(-13,9). Πρόκειται περί ραγδαίας πτώσης, η οποία έλαβε χώρα μέσα σε δύο μόλις έτη από την τελευταία διεξαγωγή βουλευτικών εκλογών. Πιο συγκεκριμένα: Η συντηρητική AD χάνει 1,2 συγκριτικά με το 2022. Ενώ η πτώση της είναι πολύ μικρή, παρά ταύτα, πολιτικά, η ήττα της είναι τεράστιων διαστάσεων, αφού όχι μόνο δεν εισπράττει από την πτώση του PS,αλλά σημειώνει έστω και μικρές απώλειες. Το συμπέρασμα βγαίνει αβίαστα: Η AD είναι ανίκανη να αποτελέσει την εναλλακτική κυβερνητική λύση απέναντι στο PS. Έτσι λοιπόν δεν μπορεί να κυβερνήσει την Πορτογαλία. Αυτό ακριβώς αποτελεί και την μεγαλύτερη ήττα για αυτήν. Το πρόβλημα είναι ότι δεν μπορεί να πείσει τους μαζικά αποχωρήσαντες ψηφοφόρους του PS (το μόνο θετικό για την AD είναι η κατάληψη της πρώτης θέσης, για πρώτη φορά από το 2015). Είναι μια από τις ελάχιστες φορές στην πορτογαλική εκλογική ιστορία, που οι ψηφοφόροι που εγκαταλείπουν τον ένα πυλώνα του δικομματισμού δεν απορροφώνται από τον άλλο. Ως συνέπεια, καταγράφεται η μεγάλη πτώση του. Ο πορτογαλικός δικομματισμός μεταξύ PS και PSD (το οποίο αποτελεί και το μεγαλύτερο κόμμα του συνασπισμού AD) ο οποίος συγκροτήθηκε μετά την Επανάσταση των Γαρυφάλλων, ήταν ένας από τους παράγοντες που σταθεροποίησαν τη νεαρή πορτογαλική δημοκρατία στα πρώτα δύσκολα μεταδικτατορικά χρόνια της δεκαετίας του 70. Δυο ήταν οι προσωπικότητες οι όποιες συνέβαλαν τα μέγιστα στην στερέωση της πορτογαλικής δημοκρατίας μεταδικτατορικά:
Ο Μάριο Σοάρες, ο μεγάλος ηγέτης του Σοσιαλιστικού Κόμματος, αρκετές φορές πρωθυπουργός και μετέπειτα Πρόεδρος της Δημοκρατίας, με τις πολύ συνετές κινήσεις του συγκράτησε την Αριστερά από ανούσιους μαξιμαλισμούς και ανεδαφικές προτάσεις, συμβάλλοντας με εποικοδομητικό τρόπο στην αποκατάσταση της δημοκρατίας. Επέδειξε πολύ μεγάλη ωριμότητα, έχοντας πλήρη αντίληψη των κρίσιμων περιστάσεων που πέρναγε η χώρα τα πρώτα κρίσιμα μεταδικτατορικά χρόνια. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι η Πορτογαλία απέφυγε τον εμφύλιο πόλεμο ακριβώς λόγω της παρουσίας του Σοάρες στα πολιτικά πράγματα της χώρας. Πρέπει να σημειώσουμε ότι η συμβολή του Σοάρες στην οικοδόμηση της μακροβιότερης περιόδου δημοκρατίας στην Πορτογαλία εξελίσσεται καθόν χρόνο, η επιρροή του ΚΚ Πορτογαλίας κινείται σε πολύ υψηλά επίπεδα, ιδιαίτερα τα πρώτα μεταδικτατορικά χρόνια, με αποτέλεσμα να υπάρχει στους κόλπους της πορτογαλικής αριστεράς ένας άτυπος εμφύλιος πόλεμος. Η επιμονή του Σοάρες στην οικοδόμηση μιας δημοκρατίας δυτικού τύπου, σε σύνδεση με την Ενωμένη Ευρώπη, στερέωσε για τα καλά τη νεαρή πορτογαλική δημοκρατία. Ήταν όμως και μια νίκη των αριστερών μεταρρυθμιστικών δυνάμεων στον άτυπο αριστερό εμφύλιο πόλεμο (μεταξύ Σοσιαλιστών και Κομμουνιστών) που διεξαγόταν παράλληλα την ίδια περίοδο στην χώρα. Το γεγονός και μόνο ότι η Πορτογαλία δεν γλίστρησε προς τον κομμουνισμό και την ανοιχτή εμφύλια σύρραξη, το οφείλει κυρίως στον Σοάρες και το PS. Μια μακρά περίοδος διαρκούς αστάθειας, ρευστότητας και αβεβαιότητας ακολούθησε την Επανάσταση των Γαρυφάλλων (Απρίλιος 1974-Τέλη 1975) στιγματιζόμενη από αλλεπάλληλα κυβερνητικά σχήματα και στρατιωτικά κινήματα, η οποία εμπόδιζε την ομαλή μετάβαση της χώρας, από την δικτατορία στην φιλελεύθερη αστική δημοκρατία. Τελικά αυτό επιτεύχθηκε από τον πρώτο εκλεγμένο πρωθυπουργό, τον Μάριο Σοάρες. Σύμμαχοι του Σοάρες σ’ αυτόν τον αγώνα ήταν οι Πορτογάλοι Σοσιαλδημοκράτες (PSD), το κόμμα του συντηρητικού χώρου, υπό τον Φρανσίσκο Σα Καρνέιρο (μετέπειτα πρωθυπουργό, ο οποίος βρήκε τραγικό θάνατο σε αεροπορικό δυστύχημα, όντας εν ενεργεία πρωθυπουργός). Όπως ο Σοάρες συγκρατούσε, όσο ήταν δυνατόν, από τα αριστερά, τις ακρότητες του δικού του χώρου, έτσι και ο Σα Καρνέιρο συγκρατούσε από την παράταξη των συντηρητικών, τις ακρότητες της άλλης πλευράς (μην ξεχνάμε ότι η Πορτογαλία έβγαινε από μια σχεδόν πεντηκονταετή περίοδο δικτατορίας, που είχε εγκαθιδρύσει ο Α. Σαλαζαρ).
Αναδράμαμε ιστορικά για να αναδείξουμε ίσως τον βασικότερο λόγο για τον οποίο μεταδικτατορικά σταθεροποιήθηκε, η φιλελεύθερη- αστική δημοκρατία στην Πορτογαλία κι αυτός ήταν ο δικομματισμός. Ποτέ κατά την διάρκεια των 50 ετών της μετεπαναστατικής Πορτογαλίας δεν απειλήθηκε το δικομματικό δίδυμο PS- PSD (όπως έγινε πχ στην γειτονική Ισπανία με την εμφάνιση των PODEMOS). Η απειλή που διαφαίνεται τώρα στον ορίζοντα και προέρχεται από την ακροδεξιά (CHEGA) πρέπει να απασχολήσει σοβαρά τους δύο πυλώνες του δικομματισμού.
Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα των εκλογών της 10/3/24, θα πρέπει να σημειώσουμε την πολύ μεγάλη συμμετοχή για τα δεδομένα της Πορτογαλίας που έλαβε χώρα (66,2,η μεγαλύτερη από τις εκλογές του 1995 και εντεύθεν). Περαιτέρω το αποτέλεσμα του PS, παρότι αποτελεί μεγάλη ήττα (-12,7), ωστόσο δεν είναι συντριβή, αφού η μεγάλη ήττα μετριάζεται από το γεγονός της μη απορρόφησης των αποχωρούντων ψηφοφόρων του, από την AD. Το PS παρά την ήττα του παραμένει ο εναλλακτικός κυβερνητικός πόλος (με σχεδόν ανύπαρκτη απόσταση από την AD) κι αυτό είναι μια μικρή νίκη, συνυπολογιζόμενου του γεγονότος ότι κανένα από τα κόμματα του μη συντηρητικού χώρου δεν ενισχύθηκε εις βάρος του PS. Από την άλλη πλευρά όμως θα πρέπει να επισημάνουμε τις απευθείας μετατοπίσεις ψηφοφόρων του PS προς το CHEGA, πράγμα που αποτελεί μεγάλο κίνδυνο για το PS. Η λίστα των ηττημένων, συμπληρώνεται από τον κομμουνιστικό συνασπισμό CDU, ο οποίος χάνει μια μονάδα συγκριτικά με το 2022, καταγράφοντας ιστορικό χαμηλό (3,3), λαμβάνοντας μόλις 4 έδρες, από τις 6 που διέθετε. Το μόνο θετικό για τον CDU είναι η, έστω και με πτώση ,διατήρηση της έκτης θέσης, ξεπερνώντας τα πράσινα LIVRE(+2) και PAN(+0,3) τα οποία καταγράφουν ανοδική δυναμική. Το LIVRE μάλιστα τετραπλασιάζει τις έδρες του από 1 σε 4, απειλώντας ξεκάθαρα να εκτοπίσει τον CDU από την έκτη θέση στις επόμενες εκλογές. Το BE παραμένει κατ' ουσίαν στάσιμο, τόσο σε ποσοστά (λαμβάνει 4,5 από 4,4 το 2022) όσο και σε έδρες(5). Στάσιμο και το φιλελεύθερο IL,το οποίο λαμβάνει 5,1 (από 5 το 2022) και 8 έδρες, όσες και το 2022.
Το ακροδεξιό CHEGA είναι ο μεγάλος νικητής των εκλογών, καθώς τετραπλασιάζει τις έδρες του (από 12 σε 48) και κυρίως υπερδιπλασιάζει τα ποσοστά του (από 7,2 σε 18,1). Οι συσχετισμοί πλέον στον συντηρητικό χώρο έχουν αλλάξει δραματικά. Το CHEGA υπαγορεύει τις εξελίξεις στον χώρο αυτό, καθώς η AD έχει καταστεί ευάλωτη. Είναι πολύ πιθανό το CHEGA να συμμετάσχει σε μια κυβέρνηση συνεργασίας με την ΑD. Aκόμα όμως κι αν δεν γίνει αυτό και υπάρξει κυβερνητική συνεργασία AD-PS, τότε το CHEGA θα καταστεί αξιωματική αντιπολίτευση με ό,τι συνεπάγεται αυτό για τις πολιτικές εξελίξεις στην Πορτογαλία. Αν σε όλα τα παραπάνω προσθέσουμε και τον επερχόμενο νέο εκλογικό θρίαμβο του CHEGA στις ευρωεκλογές της 9/6/24, τότε θα διαπιστώσουμε ότι το πολιτικό μείγμα στην Πορτογαλία τείνει να γίνει εκρηκτικό. Αρχίζει ίσως η πιο δύσκολη περίοδος στην 50χρονη ιστορία της μετεπαναστατικής Πορτογαλίας.