Η προσέγγιση και ανάλυση της πραγματικότητας τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο οδηγεί σε απαισιόδοξα ευρήματα και συμπεράσματα ως προς την πορεία των κοινωνιών προς το μέλλον, διότι η δυναμική της εξέλιξης δεν έχει βιώσιμη προοπτική.
Ο βαθμός διακινδύνευσης συνεχώς αυξάνεται, αλλά τόσο οι κοινωνίες όσο και οι πολιτικές τους ηγεσίες δεν λαμβάνουν υπόψη τους τα μηνύματα, που εκπέμπουν η βιωνόμενη πραγματικότητα και η επιστημονική κοινότητα, σε λειτουργικό χρόνο, ενώ παράλληλα δεν αντιμετωπίζουν τα γενεσιουργά αίτια της μη βιώσιμης δυναμικής.
Η πραγματικότητα είναι αποκαλυπτική. Η λειψυδρία είναι ήδη παρούσα. Για παράδειγμα 3,3 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν σήμερα σε άνυδρες περιοχές ή με υψηλό υδατικό στρες. Μέχρι το 2050 η ζήτηση νερού προβλέπεται να έχει διπλασιαστεί ή και τριπλασιαστεί, οπότε ο αριθμός τους θα έχει αυξηθεί κατά 1 δισεκατομμύριο.
Στην Μεσόγειο οι ανεπαρκείς βροχοπτώσεις διαμορφώνουν συνθήκες ξηρασίας στην Ιταλία, στην Ισπανία, στην Ελλάδα, στη Μάλτα, στο Μαρόκο, στην Αλγερία και στην Τυνησία με επιπτώσεις στην παραγωγή, στον τουρισμό, στην ποιότητα ζωής και στην υγεία των κατοίκων.
Επίσης το 40% της γεωργικής παραγωγής παγκοσμίως προέρχεται από καλλιέργειες, που αρδεύονται. Μια υδατική κρίση θα δημιουργούσε πολύ μεγάλο πρόβλημα και στην διατροφική ασφάλεια των ανθρώπων. Έως το 2050 αναμένεται αύξηση της ζήτησης νερού κατά 30%. Πρέπει δε να επισημανθεί, ότι η λειψυδρία συνδέεται και με την αύξηση της μαζικής μετακίνησης πληθυσμών σε παγκόσμιο επίπεδο κατά 10%.
Η προοπτική του μέλλοντος επιβάλλει την συνεργασία των κοινωνιών για την άρση των γενεσιουργών αιτίων. Αυτό ακόμη δεν το έχουν αντιληφθεί οι πολιτικές τους ηγεσίες, αν και οι συνθήκες παγκοσμιοποίησης διαμορφώνουν το υπόστρωμα για την προσέγγιση των κοινωνιών μεταξύ τους και την συνεργασία, ώστε να αντιμετωπίζονται οι παραγόμενες πλανητικών διαστάσεων ανισορροπίες, όπως είναι η κλιματική αλλαγή, η συρρίκνωση των φυσικών πόρων και πολλές άλλες.
Σε ανάλογο «μήκος κύματος» κινείται και η υπερεπιβάρυνση του πλανήτη. Ο Mathis Wackernagel, ιδρυτής του Global Footprint Network, το οποίο κάθε χρόνο προσεγγίζει και αποτυπώνει την υπερεπιβάρυνση της γης, επισημαίνει «η υπερεπιβάρυνση της γης έρχεται, είτε το θέλουμε είτε όχι». Το ερώτημα είναι «αν θα σταματήσει μετά από ανάλογο σχεδιασμό ή μετά από καταστροφή».
Από την 1η Αυγούστου έχουν εξαντληθεί οι φυσικοί πόροι αυτού του έτους. Μέχρι το τέλος του χρόνου θα καταναλώνονται πόροι, που θα αρχίζαμε να αξιοποιούμε το επόμενο έτος. Εάν αυτή η πορεία δεν ανακοπεί άμεσα, η καταστροφή δεν θα αποφευχθεί.
Οι πολιτικές ηγεσίες των κοινωνιών πρέπει άμεσα να λάβουν μέτρα και οι πολίτες να ενημερωθούν για την αναγκαία και ζωτικής σημασίας για την ανθρώπινη βιωσιμότητα αλλαγή του συστήματος οργάνωσης και λειτουργίας των κοινωνιών. Ειδάλλως δεν θα ανακοπεί η αυτοκαταστροφική πορεία.
Οι αιτίες για την ταχύτατη «αλλαγή πλεύσης» της ανθρωπότητας είναι βέβαια πολύ περισσότερες. Για παράδειγμα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (World Health Organization, WHO) εκτιμά, ότι η θερμική καταπόνηση είναι η κύρια αιτία θανάτου από καιρικές συνθήκες. Από το 2000 έως το 2019 έχασαν την ζωή τους κάθε χρόνο 489.000 άνθρωποι περίπου λόγω της ζέστης.
Σύμφωνα με τον WHO «όσοι πάσχουν από χρόνιες παθήσεις θα χειροτερεύσουν πολύ με την υπερβολική ζέστη, η οποία επηρεάζει την υγεία όλων μερικές φορές με παράδοξους τρόπους. Ακόμη και η ψυχική υγεία επηρεάζεται από την ζέστη, προκαλώντας στους ανθρώπους σύγχυση και ανησυχία, ενώ μπορεί να τους κάνει και βίαιους».
Σύμφωνα δε με έρευνα του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών στο πλαίσιο του ερευνητικού έργου CLIMPACT 2 η μέση θερμοκρασία του αέρα στο ευρύτερο πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας θα αυξηθεί κατά τουλάχιστον 3,5 βαθμούς Κελσίου κατά την περίοδο 2041 – 2070 σε σύγκριση με την περίοδο 1971 – 2000.
Και ενώ η βιωνόμενη πραγματικότητα και η διαχείριση της δείχνουν, ότι η δυναμική της εξέλιξης δεν οδηγεί σε βιώσιμες συνθήκες, δεν λαμβάνονται μέτρα για την πραγματοποίηση των αναγκαίων αλλαγών, οι οποίες θα ανακόψουν την ακολουθούμενη αυτοκαταστροφική πορεία.
Δεν συνειδητοποιείται τόσο στο πολιτικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο, ότι βασική προϋπόθεση για την αλλαγή «πλεύσης» είναι η άμεση αποδοχή και ενεργοποίηση της οπτικής του μακροπρόθεσμου σχεδιασμού και ανάλογης διαχείρισης της πραγματικότητας και της δυναμικής της εξέλιξης, η οποία υπερβαίνει τα εθνικά όρια και έχει χαρακτηριστικά και φορτίο παγκόσμιας διακυβέρνησης.
Αυτό σημαίνει, ότι οι πολιτικές ηγεσίες των κοινωνιών θα πρέπει άμεσα να αποκαταστήσουν συνθήκες συνεργασίας με σημείο αναφοράς το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον και όχι το εθνικιστικό (το οποίο ουσιαστικά υπηρετεί οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα). Το ανθρώπινο συμφέρον ταυτίζεται με την βιωσιμότητα της ανθρωπότητας χωρίς ανισότητες και διακρίσεις.
Στο κοινωνικό πεδίο επιβάλλεται να αρχίσει άμεσα η ενημέρωση των πολιτών για την ακολουθούμενη αδιέξοδη πορεία και την ανάγκη πραγματοποίησης ριζικών αλλαγών, οι οποίες άπτονται του τρόπου κοινωνικής οργάνωσης και λειτουργίας και των μαζικά διοχετευόμενων προτύπων στους πολίτες στο πλαίσιο του καταναλωτισμού και της οπτικής της κοινωνίας του θεάματος (η εντύπωση, που προκαλεί το θέαμα, προσδίδει νόημα στη ζωή). Κοινωνικές αξίες δεν παράγονται στις τοπικές κοινωνίες πλέον.
Αυτό βέβαια δεν είναι ευχάριστο για τους ανθρώπους, διότι θα πρέπει να αλλάξουν τον τρόπο ζωής τους. Όμως αν ληφθούν υπόψη οι ήδη βιωνόμενες επιπτώσεις της πορείας (όπως θερμική καταπόνηση, λειψυδρία, ρύπανση του περιβάλλοντος κ.λ.π.), που ακολουθείται, διαμορφώνονται οι προϋποθέσεις για την έναρξη διαλόγου (για τις προϋποθέσεις, που πρέπει να πληρούνται, ώστε να διασφαλίζεται η βιωσιμότητα του ανθρώπου και της βιοποικιλότητας) στις τοπικές κοινωνίες με την συνδρομή της επιστημονικής κοινότητας και των συλλογικών μορφών έκφρασης της κοινωνίας πολιτών.
Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη την κατάσταση στο γεωπολιτικό πεδίο με τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις συγκρουσιακές συνθήκες στη Λωρίδα της Γάζας σε συνδυασμό και με άλλες περιφερειακές ανισορροπίες σε παγκόσμιο επίπεδο, τότε οι όποιες αλλαγές φαίνονται μη πραγματοποιήσιμες. Όμως, όπως είπε και ο Mathis Wackernagel για την υπερεπιβάρυνση του πλανήτη, «ή θα σταματήσει μετά από ανάλογο σχεδιασμό ή μετά από καταστροφή».
Διαλέγουμε και παίρνουμε. Η ευθύνη είναι δική μας ως ανθρωπότητα. Τα αίτια της μη βιώσιμης δυναμικής της πορείας προς το μέλλον είναι ανθρωπογενή. Εκείνο, που πρέπει να τονισθεί όμως, είναι, ότι χρονικά περιθώρια για καθυστερήσεις δεν υπάρχουν.