Η απάντηση στην κρίση – η πολιτική, εννοείται, απάντηση – προϋποθέτει να καταλάβουμε τι συνέβη και πού ξέφυγε το πράγμα στην Ελλάδα, να χρησιμοποιηθούν με τον καλύτερο τρόπο τα όπλα και εργαλεία της πολιτικής και να τολμήσουν οι ηγεσίες να κάνουν τα βήματα που σήμερα όλοι παραδέχονται ως αναγκαία. Τα ελληνικά μαθήματα, πολύ συνοπτικά, γιατί τα χωνέψαμε πια όλοι και κυρίως οι ξένοι: δεν αφήνεις τους άλλους να δημιουργήσουν μόνοι τις προγνώσεις και τις βάσεις της διάσωσής σου, γιατί όταν αυτές πέσουν έξω όπως στην περίπτωση της Ελλάδας (όπου έπεσαν έξω και το βάθος και η διάρκεια της ύφεσης και ο χρόνος επιστροφής στις αγορές και το ύψος της αναγκαίας χρηματικής βοήθειας), οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις δυσκολεύουν κι άλλο. Κάνεις ό,τι μπορείς από την αρχή για να αποφύγεις τον αυτοτροφοδοτούμενο φαύλο κύκλο, από τον οποίο δεν υπάρχει έξοδος: δημοσιονομική κρίση – εξασθένιση του τραπεζικού συστήματος – κλείσιμο της στρόφιγγας δανεισμού στην πραγματική οικονομία – αύξηση της φορολογικής πίεσης πέρα από το ανεκτό – εξουδετέρωση των θυσιών και διαρκής ανάγκη νέων. Δεν προσθέτεις, με τις πράξεις και τα λόγια σου, λάδι στη φωτιά της αστάθειας και της ανασφάλειας γιατί αυτές είναι η τροφή των κερδοσκόπων.

Οι ευρωπαϊκές βάσεις – γιατί μόνο στο ευρωπαϊκό επίπεδο μπορούν να δοθούν λύσεις: η περίφημη «οικονομική διακυβέρνηση», δηλαδή η πραγματική συνεννόηση και συνεργασία πέρα από το δημοσιονομικό πεδίο, κάτι που απαιτεί αλλαγή νοοτροπίας (όλοι μαζί και οι δυνατοί υπέρ των αδυνάτων και όχι οι «καλοί» κατά των «κακών» μαθητών) και εξισορρόπηση του παράγοντα «εξυγίανση» (ή λιτότητα) και του παράγοντα «κοινή χάραξη πορείας» (δηλαδή πολιτική). Το ενδιαφέρον είναι ότι το ισχύον θεσμικό πλαίσιο προσφέρει, πρώτη φορά, τη βάση για μια τέτοια εξισορρόπηση (είναι το άρθρο 136 της Συνθήκης Λειτουργίας της Ενωσης), αλλά οι ηγέτες της Ενωσης τόσο σε εθνικό όσο και σε κοινοτικό επίπεδο ερμήνευσαν μέχρι στιγμής με τον πιο τσιγκούνικο τρόπο αυτή τη δυνατότητα, ασχολούμενοι αποκλειστικά με την εγγενώς υφεσιακή (όπως έδειξε η περίπτωση της Ελλάδας, αλλά κυρίως των «καλύτερων μαθητών» Ιρλανδίας και Πορτογαλίας) λιτότητα.

Επειδή η ευρωπαϊκή πολιτική διαμορφώνεται δυστυχώς ακόμα σε μεγάλο βαθμό από τα κράτη, και ιδίως από τα λεγόμενα ισχυρά, έχει τεράστια σημασία από ποιον θα αφομοιωθούν και θα εφαρμοστούν αυτά τα πολλαπλά μαθήματα της κρίσης. Αφού φτάσαμε στο σημείο οι ίδιοι οι οίκοι αξιολόγησης να παραδέχονται ότι χωρίς ανάπτυξη δεν γίνεται τίποτα και ότι η αδυναμία της Ευρώπης είναι η ατολμία της, και αφού οι συνταγές που άλλοτε θα χαρακτηρίζονταν αριστερές θεωρούνται πια αυτονόητες και από τη λεγόμενη κεντροδεξιά, καιρός είναι κάποιος όχι μόνο να τις αναγγείλει αλλά και να τις κάνει πράξη. Κύριες προτεραιότητες: ο διαχωρισμός των καθαρά τραπεζικών από τις κερδοσκοπικές δραστηριότητες των τραπεζών, η δημιουργία ευρωπαϊκού οίκου αξιολόγησης, η αλλαγή στη φορολόγηση του κεφαλαίου, η θέσπιση ευρωομολόγου, ένα πολιτικό Σύμφωνο διακυβέρνησης και ανάπτυξης. Ολα αυτά τα προτείνει, και τα εννοεί, ο υποψήφιος των γάλλων Σοσιαλιστών Φρανσουά Ολάντ. Και γι’ αυτό η Γαλλία, και όσοι την παρακολουθούμε, ζει αυτή τη σπάνια στην πολιτική στιγμή να νιώθει τον αέρα της αλλαγής προς το καλύτερο να φουσκώνει τα πανιά της.