Το θέμα του λάθος πολλαπλασιαστή στους υπολογισμούς της αποτελεσματικότητας του Μνημονίου γέμισε σελίδες εφημερίδων με άρθρα κριτικής επισκόπησης. Με δεδομένη την από ετών εκπεφρασμένη κριτική μου στάση στην επιστημονική πληρότητα του Μνημονίου όσον αφορά τη μελέτη των ελληνικών δεδομένων αλλά και την ολιστικότητα του σχεδιασμού του, θα επιχειρήσω απλώς μια επιγραφική κριτική παράθεση στο θέμα και ιδίως στο άρθρο του καθηγητή Blanchard σε κυριακάτικη εφημερίδα. Ναι, είναι σημαντικό να μην έχει γίνει σωστός υπολογισμός των πολλαπλασιαστών στον σχεδιασμό ενός οικονομικού προγράμματος. Ιδιαίτερα όταν αυτό καταλήγει σε τεράστια ποσοστά ανεργίας, φτώχειας και στην απαξίωση ανθρώπων και περιουσιών.

Οχι, δεν εξιλεώνεται ο κακός σχεδιασμός που πιστοποιήθηκε στο «λάθος» του πολλαπλασιαστή, από την παράταση εφαρμογής ενός κακοσχεδιασμένου προγράμματος όταν αυτό συνεπάγεται παράταση και εκτόξευση της ανεργίας. Οχι, δεν είναι επαρκής δικαιολογία ότι ξέφυγε ο υπολογισμός του πολλαπλασιαστή από τη διαφυγή καταθέσεων στο εξωτερικό καθώς είναι ένα σύνηθες φαινόμενο και έπρεπε να είχε συνεκτιμηθεί. Ούτε ότι βρέθηκε η χώρα χωρίς εξαγωγικές επιχειρήσεις, καθώς στην περίπτωση αυτή είναι εξίσου σημαντικό ότι βρέθηκε με εξαγωγικές επιχειρήσεις ανίκανες να εξάγουν επειδή δεν τους παρείχαν οι τράπεζες ρευστότητα, ακόμα και όταν είχαν τα συμβόλαια υπογεγραμμένα. Οχι, δεν δικαιολογείται ο μη συνυπολογισμός των επιπτώσεων στην εφαρμογή του προγράμματος από το ολιγοπωλιακό τραπεζικό σύστημα και το υψηλό κόστος χρήματος που συνεπικουρούμενο από τους αυξανόμενους πιστωτικούς περιορισμούς λόγω ύφεσης, κατέληξε σε κραχ ρευστότητας.

Ναι, αποτελεί ολίσθημα η μη μέριμνα για τη διοχέτευση ρευστότητας στην πραγματική οικονομία. Ναι, αποτελεί λάθος η μη αναδιάρθρωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος και η κατάληξη σε ένα ακόμα πιο συγκεντροποιημένο ολιγοπώλιο ελάχιστων τραπεζών. Ναι, δικαιολογείται εν μέρει το λάθος του πολλαπλασιαστή από τη μη ικανότητα της τρόικας να κατανοήσει το εύρος και τη διαπλοκή του ελληνικού πολιτικού πελατειακού συστήματος. Συμπέρασμα: πολλά τα λάθη και τα σωρευμένα αδιέξοδα που μέσω φόρων και τόκων οικοδομούν ένα οικονομικό σύστημα περαιτέρω συγκεντροποίησης εξουσιών και αγορών, που εξαφανίζει τη μεσαία τάξη και οδηγεί στην κοινωνική και πολιτική πόλωση, στην κοινωνία των ισχυρών και όχι των αρίστων. Απαιτείται ο άμεσος ανασχεδιασμός των οικονομικών και πολιτικών μεταρρυθμίσεων.