Στα «ΝΕΑ» του περασμένου Σαββάτου (28/8) ο Σπύρος Λυκούδης με ένα σεμνό και άκρως συγκηνητικό άρθρο του με τίτλο «Ο φίλος που μας έπαιζε φυσαρμόνικα» έκανε το πολιτικό μνημόσυνο του Λεωνίδα Κύρκου, στην επέτειο των 10 χρόνων από το θάνατό του. Το άρθρο συνοδεύει το μικρό «Αφιέρωμα» της εφημερίδας για τον Λεωνίδα από την εξαιρετική δημοσιογράφο Μυρτώ Λαλιούτη, που φαίνεται να κατανοεί πολλά από την ιστορία της εγχώριας κομμουνιστικής και μη Αριστεράς.
Ο Σπύρος είναι ο τελευταίος των «Μοϊκανών», των ιστορικών στελεχών της Ανανωτικής Αριστεράς. Υπήρξε από τα ιδρυτικά στελέχη της Δημοκρατικής Αριστεράς, της ΔΗΜ.ΑΡ., το 2010 που αποχώρησε από τον τότε «ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟ» και έθρεψαν (και με την ευχή και στήριξη του Λεωνίδα) μεγάλες προσδοκίες για μια νέα ελληνική Αριστερά, σύγχρονη, φιλελεύθερη, δημοκρατική, ευρωπαϊκή, δυτική, μεταρρυθμιστική. Προσδοκίες που αποτυπώθηκαν τόσο με ένα πολύ αξιόλογο για το χώρο αυτό ποσοστό στις εκλογές του Μαίου και του Ιουνίου του 2012 (6,11% και 19 βουλευτές, 6.26% και 17 βουλευτές) καθώς και στη συμμετοχή στην κυβέρνηση με ΝΔ και ΠΑΣΟΚ με Π/Θ τον Αντώνη Σαμαρά. Ο Λυκούδης ήταντότε ΓΓ της ΔΗΜ.ΑΡ. και στήριξε τη σύμπραξη αυτή. Διαφώνησε με την προσχηματική αποχώρηση του κόμματος από την κυβέρνηση το 2013. (Παρεμπιπτόντως, η κυβέρνηση εκείνη, η μετέπειτα κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου χωρίς τη ΔΗΜ.ΑΡ., επέτυχε εντός διετίας, υβριζόμενη και λοιδορούμενη από αδίστακτους φαιοκόκκινους λαϊκιστές, να φτάσει τη χώρα, σαφώς με τις αναγκαίες θυσίες, στα πρόθυρα εξόδου από ένα εξαιρετικά δύσκολο και απαιτητιθκό δεύτερο Μνημόμιο, προς τα τέλη του 2014, πραγματικός άθλος, πριν ενσκύψει η κατσροφική λαίλαπα των Τσίπρα-Βαρουφάκη και των συν αυτών).
Δεν θα υπήρχε ανάγκη για τέτοιες βασικές αναφορές εάν η πολιτική μνήμη δεν ήταν τόσο βραχεία. Διότι, από τότε η ΔΗΜ.ΑΡ. οδηγήθηκε στην πλήρη πολιτική αποσύνθεση. Ο Λυκούδης, που είχε εκλεγεί βουλευτής δις με τη ΔΗΜ.ΑΡ. το 2012 αποχώρησε το 2014 από το κόμμα και συνέστησε τη δική του Πολιτική Κίνηση, τους «ΜΕΤΑρρυθμιστές της Αριστεράς». Η Κίνηση συνεργάστηκε με το νεοπαγές «Ποτάμι» του Σταύρου Θεοδωράκη, όπως και σειρά άλλων αξιόλογων στελεχών και προσωπικοτήτων από τον χώρο της κεντροαριστεράς και της Ανανεωτικής Αριστεράς. Ο Λυκούδης εξελέγη πρώτος βουλευτής στην Α’ Αθηνών στις εκλογές του Ιανουαρίου και του Σεπτεμβρίου το 2015 και δις Αντιπρόεδρος της Βουλής, τιμώντας με σεμνότητα όλα τα αξιώματα.
Ό, τι απέμενε από τη ΔΗΜ.ΑΡ. υπό τον Φώτη Κουβέλη καθώς κι αργότερα από τα άλλα ράκη υπό τον Θανάση Θεοχαρόπουλο προσχώρησαν στον ΣΥΡΙΖΑ, εκτός μιας μικρής ομάδας που παρέμεινε στο ΚΙΝ.ΑΛ. Δεν άφησαν ούτε εκαστοστό από εκεί όπου έφτυναν χωρίς να το γλύψουν, με ορατά ανταλλάγματα. Ο οππορτουνισμός και η έλλειψη κάποιου ηθικού έρματος οδήγησαν σε έναν πλήρη και άνευ προηγουμένου εξευτελισμό της ηγεσίας και των στελεχών του κόμματος που δύσκολα συναντά κανείς. Ήταν, πράγματι, η επιτομή του τέλειου εξευτελισμού. Με ποιο ηθικό ανάστημα θα τολμούσαν να αναφερθούν άραγε σήμερα όλοι αυτοί στον Λεωνίδα με τον οποίο συνυπήρξαν πολιτικά τόσα πολλά χρόνια; Η νέα τους πολιτική στέγη (ή μάλλον η επάνοδός τους στη «νεοσταλινική μήτρα», γονυπετείς, εκλιπαρόντας με την ουρά στα σκέλια), δεν ξέρει από φυσαρμόνικες και Ωδή στη Χαρά αλλά έχει ως πρότυπο τον Εμφύλιο και τον Βελουχιώτη. Ένα απίστευτο φαιοκόκκινο λαϊκιστικό συνονθύλευμα ολοκληρωτικής κοπής που αποτέλεσε ως κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ και αποτελεί σήμερα ως αντιπολίτευση την κύρια απειλή κατά της φιλελεύθερης δημοκρατίας και των θεσμών της. Αλλά, αυτό είναι «μια άλλη ιστορία».
Ο Λυκούδης απέμεινε ως ο μόνος πραγματικός και γνήσιος πολιτικός εκφραστής και κληρονόμος του ανανεωτικού πολιτικού ρεύματος της αριστεράς για το οποίο πάλαιψε με τόσο πείσμα ο Λεωνίδας Κύρκος. Αυτός, οι φίλοι και σύντροφοί του που τον ακολούθησαν, ένας ευρύτερος κόσμος που παρέμεινε πότε ενεργός πότε σιωπηλός, ανάλογα με τις περιστάσεις, αναγνώριζαν την ηθική αξία και πολιτική ουσία της σκέψης και πολιτικής συμπεριφοράς του Λεωνίδα και του πολιτικού ρεύματος που εκπροσωπούσε. Όχι διότι ο Σπύρος δεν έκανε στην πολιτική του διαδρομή σημαντικά πολιτικά λάθη, ουδείς αλάνθαστος, αθώος και αναμάρτητος, (το ίδιο ισχύει, φυσικά, για τον Λεωνίδα), αλλά διότι τόσο αυτός όσο και οι ολίγοι παλαιοί και νεώτεροι συνοδοιπόροι, επωμίστηκαν καρτερικά το αξιακό φορτίο του Λ. Κύρκου ανεξάρτητα από τις πολιτικές εντάξεις και προτιμήσεις τους. Διατήρησαν με την πολιτική τους δράση, πράξη και συμπεριφορά αλώβητο το ηθικό και πολιτικό απόθεμα αξιών ως πολύτιμη παρακαταθήκη και οδηγό αξιοπρεπούς, ηθικής και θεσμικής πολιτικής συμπεριφοράς είχαν κληρονομήσει από τον Κύρκο. Πράγμα ιδιαίτερης πολιτικής αξίας όταν γύρω τους «οι άλλοι» οι κυβερνώντες με ένα ακροδεξιό λαϊκιστικό κόμμα περιέφεραν τα ράκη κάποιου ανύπαρκτου «ηθικού πλεονεκτήματος» ως «τίτλο τιμής» κι είχαν το πορτραίτο του Βελουχιώτη στα Γραφεία τους. Πρότυπά τους ο Στάλιν, ο Τσε, ο Μάο, ο Βελουχιώτης. Ο τελευταίος μάλιστα «ανατριχιαστικά επίκαιρος», όπως είπε σε προεκλογική του ομιλία στη Λαμία, απερίσκεπτα και αναίσχυντα αλλά πλήρης πεποιθήσεως ο εγχώριος Τραμπ, όντας εκλεγμένος Π/Θ της χώρας (17/5/2019). «Ανατριχιαστικά», πράγματι.
Στο άρθρο του ο Λυκούδης ευθαρσώς σημειώνει ότι οι πολιτικοί αγώνες του Λεωνίδα δεν δικαιώθηκαν. Ο ηγέτης ηττήθηκε. Ηλίου φαεινότερον. Πράγματι, η σοβιετόφιλη και εξαρτημένη από την ΕΣΣΔ Κομμουνιστική Αριστερά επικράτησε πλήρως. Οι μύθοι παρέμειναν κι ακόμα, δυστυχώς, διαιωνίζονται. Τα αντίπαλα ανανεωτικά ρεύματα εκμηδενίστηκαν ως πολιτική απήχηση στο χώρο της Αριστεράς και δεν επιβίωσαν στην ευρύτερη δημόσια πολιτική σκηνή, παρά μια κάποια ευρύτερη αποδοχή, αναγνώριση και σεβασμό που αναμφισβήτητα έχαιραν. Ακόμα και σήμερα, 30 χρόνια μετά την κατάρρευση της σοβιετικής κομμουνιστικής αυτοκρατορίας, ο θαυμασμός και οι υποκλίσεις προς τη Ρωσία παραμένουν ενώ ο Πούτιν είναι ο δημοφιλέστερος μεταξύ των σημαντικότερων ξένων πολιτικών ηγετών. Η χώρα παραμένει και ως προς αυτό «εξαίρεση» στο ευρωπαϊκό πολιτικό πλαίσιο.
Ο Σπύρος γράφει ότι κάθε χρόνο, στην επέτειο της απώλειας του Λεωνίδα, φυσάει τη φυσρμόνικα που του χάρισε πριν αποχωρήσει από τα εγκόσμια, χαιρετώντας μοναχικά τον φίλο και σύντροφό του. Ένα requiem, ένας πένθιμος και μελαγχολικός σκοπός στην ανεξίτηλη μνήμη του πολιτικού ανδρός.
Αν μη τι άλλο διότι η παρουσία ενός ισχυρού πολιτικού ρεύματος της Ανανεωτικής Αριστεράς στην πολιτική ζωή του τόπου, στην κοινωνία και τη Βουλή, ήταν πέρα από αναγκαία. Αλλά, τελικά, δεν υπήρξε. Οι μοναχικές φωνές, μολονότι ισχυρές και επίμονες, δεν ήταν αρκετές για να δημιουργήσουν μια νέα κατάσταση, να διατηρήσουν και να ενισχύσουν το ρεύμα αυτό. Η ΔΗΜ.ΑΡ. (εξ)ευτελίστηκε πλήρως και το ελπιδοφόρο «Ποτάμι» πέρασε ως διάττοντας αστέρας παρά την στήριξη ενός ισχυρού και εξαιρετικού ποσοτικά και ποιοτικά επιστημονικού και διανοητικού δυναμικού. Γιατί επικράτησαν άλλα πολιτικά ρεύματα και κομματικά σχήματα στο χώρο αυτό είναι κι αυτό προς συζήτηση. Το πρακτικό πολιτικό αποτέλσμα είναι ότι το πολιτικό αυτό ρεύμα ανανωτικών ιδεών έσβυσε. Είναι τρομερά δύσκολο αν όχι απίθανο να αναγεννηθεί εκ της τέφρας του, όταν στον ευρύτερο δημοκρατικό χώρο δεν μπορεί ακόμα να συγκροτηθεί ένας αξιόλογος πολιτικά και ιδεολογικά σοσιαλδημοκρατικός φορέας.
Ας ηχεί, έστω και πένθιμα, κάθε χρόνο η φυσαρμόνικα του Λεωνίδα από τα χείλη του Σπύρου εις ώτα μη ακουόντων, αλλά ως υπόμνηση τουλάχιστον σε εκείνους που συμπορεύτηκαν μαζί του ότι η «διαδρομή» άξιζε τον κόπο και ως στάση ζωής.
Ένα από τα πιο δύσκολα και επώδυνα εγχειρήματα αυτογνωσίας στη ζωή αυτή είναι η κριτική αποτίμηση του ατομικού πολιτικού παρελθόντος, ιδιαίτερα στο χώρο της κομμουνιστικής και κομμουνιστογενούς Αριστεράς. Διότι, στο χώρο αυτό οι «ήρωες» μεταβάλλονται σε «προδότες» και αντιστρόφως κατά το δοκούν από τις επίσημες κομματικές ηγεσίες, ανάλογα με τις πολιτικές ανάγκες της συγκυρίας. Γι αυτό δεν μπορούν να «συγχωρέσουν» στον Κύρκο τη βαθειά του εκτίμηση και προσήλωση στο πολίτευμα και τους θεσμούς της φιλελεύθερης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, αυτής που οι «άλλοι» εκξακολουθούν περιφρονητικά να αποκαλούν «αστική». Και για το γεγονός επίσης ότι μίλησε με βαθύτατη περιφρόνηση για την ηγεσία του ΚΚΕ στα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου κι ασπάστηκε στην ουσία το «ευτυχώς ηττηθήκαμε»χωρίς υποσημειώσεις. Διότι, σε αντίθετη περίπτωση, η Ελλάδα θα είχε γίνει μια μεσογειακή «λαϊκή δημοκρατία» τύπου Αλβανίας με Χότζα τον Ζαχαριάδη και εθνικά σύνορα στη Λάρισα.
«Βρωμερά σκουλήκια», όπως είχε αποκαλέσει ο Λυκούδης τους υβριστές του. Έκτοτε, φρονίμως ποιούντες, εσιώπησαν.
Τιμή και σεβασμός στους τελευταίους των «Μοϊκανών» της Ανανεωτικής Αριστεράς. Το αξίζουν πλήρως.