• Δεν θέλω ούτε για ένα λεπτό να θεωρηθεί πως σε αυτό το θέμα αντιπολιτεύομαι την κυβέρνηση και τον Μητσοτάκη. Ο θεσμικός αντιπολιτευτικός λόγος ήταν στείρος και άγονος. Δεν τον συμμερίζομαι. Οι προσπάθειες τους ήταν άοκνες. Η ελληνική διπλωματία έδωσε μάχες. Οι ένοπλες δυνάμεις ήταν άξιες. Ιδιαίτερα το Πολεμικό Ναυτικό στο οποίο είχα την τιμή να υπηρετήσω. Ειδικά σε ό,τι αφορά τα στρατευμένα παιδιά θα ήταν και αχαριστία να μουρμουράω. Υπήρξαν και επιτυχίες. Εύθραυστες αλλά ουσιώδεις. Η ΑΟΖ με την Ιταλία και την Αίγυπτο, η κοινή άσκηση Μέδουσα, το ταξίδι Πομπέο στο Πατριαρχείο, κάποιες νεότευκτες συμμαχίες η κατ? ακριβολογία συμπράξεις κλπ. Υπάρχει ωστόσο ένα νευραλγικό ζήτημα κατεύθυνσης. Αναδείχθηκε πλήρως στη πρόσφατη σύνοδο κορυφής. Όποιος δεν το αντιλαμβάνεται αυταπατάται. Το κακό είναι ότι αυτό που συνέβη ήταν τόσο προβλέψιμο ώστε να αποτελεί κατά κυριολεξία χρονικό προαναγγελθέντος θανάτου. Έπρεπε να έχει αποφευχθεί όπως και άλλα ολισθήματα στο παρελθόν προ της σημερινής κυβέρνησης. Ο κοινός τόπος των λαθών είναι η πολιτική αδυναμία ρεαλιστικής ανάλυσης. Όχι πως η ανάλυση δεν είναι διαθέσιμη. Είναι. Όμως στο πολιτικό επίπεδο διαχρονικά επιλέγονται ένδοξες ήττες από νίκες που προκαλούν κατακραυγή. Μια από αυτές τη ζούμε σήμερα. Ευτυχώς δεν έχει τη δραματικότητα της Αρμενίας. Έχει όμως τη δραματικότητα του αναπόφευκτου. Αντί να επιλέξουμε εμείς την κατεύθυνση θα επιλέξει η κατεύθυνση εμάς. Γιατί οι διεθνείς διάφορες επιλύονται είτε με πόλεμο, είτε με διαπραγματεύσεις. Αν ούτε το ένα ούτε το άλλο δεν μπορεί να γίνει και οι αντιμαχόμενοι είναι ισοδύναμοι,  παγιώνεται το status quo. Αν κάποιο μέρος είναι ισχυρότερο επικρατεί το ισχυρότερο μέρος. Ποιος είναι ο ισχυρότερος εν προκειμένω; Εμείς; Μακάρι αλλά επιτρέψτε μου να έχω πολλές επιφυλάξεις. Μιλώντας με έναν υπουργό, καλό μου φίλο, παρά το ότι πολιτικά χώρισαν οι δρόμοι μας,  μου έλεγε. “Σε ακούω αλλά διαφωνώ. Δεν είμαστε αμελητέα δύναμη.” Δεν είμαστε πράγματι. Το ζήτημα όμως είναι αν μπορούμε  στα συγκεκριμένα διακυβεύματα, να επιβάλλουμε τη θέληση μας. Αυτό που ονομάζουμε Διεθνές Δίκαιο. Ποτέ μου δεν κατάλαβα τι ακριβώς σημαίνει ο βαρύγδουπος αυτός όρος.

• Οι Τούρκοι ακολουθούν, με ιστορική επιδεξιότητα, την στρατηγική της αντιρρόπησης. Εκμεταλλεύονται στο έπακρο τις αντιθέσεις των μεγάλων δυνάμεων προς όφελος τους. Τώρα την αναβίωση της «ψυχρής» φάσης ανάμεσα στην Αμερική και τη Ρωσία καθώς και τους ποικίλους ενδοευρωπαϊκούς ανταγωνισμούς. Από τη μια πλευρά και με πολλά οφέλη κατορθώνουν να γίνουν προέκταση της γεωπολιτικής στρατηγικής της Ρωσίας. Θεματοφύλακες του «μαλακού υπογαστρίου» της Ρωσίας στη κεντρική Ασία, έχοντας πετύχει σχεδόν την προσάρτηση των τουρκόφωνων πρώην Σοβιετικών οντοτήτων. Από την άλλη χώρα του ΝΑΤΟ και κατά καιρούς επίδοξοι εταίροι της ΕΕ. Πολύφερνη νύφη για τη «καρδιά» της οποίας διαφιλονικούν οι αντίζηλοι για να μη πέσει στην αγκαλιά του άλλου. Χωρίς να μπορούν να αποφύγουν το γεγονός ότι η νύφη είναι άτακτη. Πέφτει στην αγκαλιά όποιου της δίνει τα δώρα που επιθυμεί και δεν παντρεύεται κανέναν. Θα έλεγε κανείς, μεταξύ δε αυτών και υπουργοί δικοί μας ,ότι αυτό είναι ένα επικίνδυνο παίγνιο. Θα κουραστούν οι γαμπροί και θα την παρατήσουν όλοι. Έλα που όχι μόνο δεν συμβαίνει αλλά όλο και πληθαίνουν οι θερμόαιμοι μεσογειακοί μνηστήρες. Οι Ιταλοί, οι Ισπανοί και δυστυχώς δειλά δειλά και οι Γάλλοι που κατανοούν τις «ανησυχίες» και τα συμφέροντα των Γερμανών. Δεν έχουμε αντιληφθεί ότι, όλοι, δεν ενδιαφέρονται, στο τέλος της ημέρας ,αν οι Τούρκοι μας γονατίσουν. Έχουν τις δίκες τους έγνοιες. Γι? αυτό και οι συμμαχίες μας , που με απίστευτη προσπάθεια χτίζουμε, ίσως να είναι μακροπρόθεσμα πύργοι στην άμμο  τη ξανθή , που μπορεί να τις σβήσει ο μπάτης του Σεφέρη. Μέσα σε αυτή τη συνθήκη οι Τούρκοι δεν θα κάνουν βήμα πίσω. Παίζουν με το χρόνο και μας έχουν να τρέχουμε σαν τη γάτα με το ποντίκι. Το ιδεολόγημα της γαλάζιας πατρίδας γράφει πολλές δεκαετίες. Τελούσε σε μια ακίνδυνη ιστορική ύπνωση. Το κάλυπταν πιο άμεσοι μεγαλοϊδεατισμοί και οι Κούρδοι. Και θα έμενε καιρό σε αυτή τη νάρκη αν δεν είχαμε κάνει ότι μπορούσαμε να το ξυπνήσουμε. Με τον απερίσκεπτο δρόμο που πήρε το θέμα των οικοπέδων της Κύπρου το οποίο σιγοντάραμε. Με κακή ανάλυση του συσχετισμού δυνάμεων. Νομίζοντας αυτάρεσκα ότι επειδή έπαιζαν αμερικανικές εταιρείες, το Ισραήλ και κάποιοι Ευρωπαίοι η Τουρκία θα καμφθεί και θα βάλει την ουρά στα σκέλια. Οποία αυταπάτη. Οποία έλλειψη ιστορικής αυτογνωσίας. Οποία έλλειψη πρόνοιας. Ήδη γράφουμε τις πρώτες ήττες. Τον Τατάρ και τα Βαρώσια με τις νερόβραστες καταδίκες της συνόδου κορυφής. Κι αυτή είναι ήττα μακροπρόθεσμα πολύ πιο οδυνηρή από τους βυθούς της ΑΟΖ.

• Υπάρχει όμως και η Αμερική και οι κυρώσεις της. Έρχεται και ο Μπάϊντεν που «ξέρει τα θέματα» και είναι «φιλικά διακείμενος» στις ελληνικές θέσεις. Και  σε αυτό πρέπει να κρατήσουμε μικρό καλάθι. Απρόσμενα κατ? αρχήν τις κυρώσεις προκάλεσε ο φρούραρχος του Τραμπ υπουργός Πομπέο (ας είναι καλά η ορθόδοξη σύζυγος και ο πρέσβης Πάϊατ). Οι κυρώσεις ήταν υπολογισμένος κίνδυνος για τους Τούρκους. (calculated risk). Η δήλωση του Ερντογαν, πως δεν θα μας πουν οι Αμερικανοί από ποιον θα πάρουμε όπλα, δεν ήταν προϊόν ασχετοσύνης. Ήταν μια ακόμα αντιρρόπηση. Το διακύβευμα πολυσχιδές. Κούρδοι και Συρία και Ναγκόρνο Καραμπαχ. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει της προσοχής ότι σε όλες τις ανακοινώσεις του State Department, πάγια, η αναφορά γίνεται στα «διαφιλονικούμενα ύδατα» και στα ύδατα στα οποία η Ελλάδα «διεκδικεί κυριαρχία». Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι ο νέος ΥΠΕΞ του Μπάιντεν και «φίλος» μας χρησιμοποίησε αβρή και ζαχαρένια γλώσσα για τον Ερντογαν. Για τους Αμερικανούς το θέμα είναι να μην αφήσουν τη Τουρκία να ακουμπήσει πλήρως στη Ρωσία. Στα παλιά τους παπούτσια τα ύδατα. Η  σε κάθε περίπτωση  ας βρεθεί μια λύση όποια κι αν είναι αυτή. Μικρό λοιπόν καλάθι, πολύ μικρό. Η μεσογειακή διάσκεψη αν δεν έχει ματαιωθεί απομακρύνεται. Ακόμα και στη Λιβύη πατάει το τουρκικό πόδι και οι νηοψίες στα τουρκικά λαθρεμπορικά καράβια δεν δείχνουν να αποδίδουν κάτι ουσιώδες.

• Προσπαθώ να σκιαγραφήσω, με πολύ αδρό, εν γνώσει μου, τρόπο το πραγματικό σκηνικό απέναντι στη φαντασιακή θέσμιση ενός εικονικού σκηνικού. Γιατί όταν λειτουργείς σε ένα εικονικό σκηνικό άγεσαι, μετά βεβαιότητος, σε ένα γενικό αναλυτικό σφάλμα που ακυρώνει επιμέρους ορθές ενέργειες. Η Τουρκία χτίζει αργά και σταθερά ένα οικοδόμημα περιφερειακής ισχύος. Το λέει άλλωστε, δεν το κρύβει. Το περιφρονούμε φραστικά και καλά κάνουμε αλλά είναι υπαρκτό και μετρήσιμο μέγεθος. Άλλοτε με τις πλάτες της Ρωσίας, άλλοτε με την ανοχή των ισχυρών ευρωπαϊκών κρατών, άλλοτε με τις πλάτες της Αμερικής και την ανοχή της Ρωσίας. Άλλοτε και όπου την παίρνει με μονομερείς ενέργειες στις οποίες αδυνατούμε να αντιδράσουμε. Δείχνουμε να έχουμε μεγάλη αναλυτική αδυναμία στην κατανόηση της πολυπλοκότητας των τρόπων που κινείται. Θεωρούμε τη πολιτική της ευκαιριακή και ανερμάτιστη. Μόνο αυτό δεν είναι. Είναι επιμονή και συστηματική. Αν κάτι τη συγκρατεί, κυρίως σε ότι μας αφορά εν στενή εννοία είναι η οικονομική της κατάσταση και η φτώχεια. Αλλά και ακόμα και αυτή κάποιες φορές αποτελεί για πρόδηλους εσωτερικούς λόγους παράγοντα που επιταχύνει κάποιες κινήσεις όπως πχ το πικ νικ στα Βαρώσια. Εμείς απέναντι σε αυτά κάνουμε τραμπάλα. Βλέπουμε το ζήτημα γραμμικά, στατικά και προσπαθούμε να βάλουμε βάρος στη δίκη μας μεριά. Το παιχνίδι όμως δεν είναι τραμπάλα.

• Η φυσιολογική διερώτηση στα γραφόμενα είναι η εξής. Οκ, αλλά πού το πας. Η γραφή σου είναι ηττοπαθής και δεν προσθέτει τίποτα. Τι παραπάνω να γίνει από αυτό που γίνεται. Αντιδρούμε και αποτρέπουμε με στρατιωτική παρουσία. Παραγγέλνουμε όπλα για να κρατήσουμε την ισορροπία. Κάνουμε διπλωματικές ενέργειες παντού. Χτίζουμε συμμαχίες. Είμαστε αταλάντευτοι στις εθνικές μας θέσεις.

Η απάντηση μου είναι απλή. Μειοψηφική και αιρετική. Ενοχλητική για τους περισσότερους. Πρέπει να μπούμε σε διάλογο με τους Τούρκους. Τώρα. Η συγκυρία είναι ευνοϊκή όσο το Oruc Reis είναι στη ράδα. Γιατί είναι και το μόνο σημείο σύμπτωσης με τους Γερμανούς. Πρέπει να απαγκιστρωθούμε από το δόγμα ότι η μόνη μας διαφορά είναι η οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών. Έχουμε και εμείς ατζέντα με πολλές διαφορές. Θέλετε μερικές; Το Κυπριακό και τα Βαρώσια. Οι μεταναστευτικές ροές. Το πυρηνικό εργοστάσιο Ακούγιου που μπορεί, αν συμβεί η στραβή, να μας καταστρέψει. Τα ατομικά δικαιώματα στη Τουρκία. Οι θρησκευτικές ελευθερίες. Η Αγία Σοφία. Η εναπομένουσα Ρωμιοσύνη. Δεν είναι μόνο η ΑΟΖ. Η ατζέντα των Τούρκων όσο καθυστερούμε, θα αυξάνει. Τώρα είναι η ώρα να περιοριστεί και να συμφωνηθεί κάτι λογικό ως πεδίο διαπραγμάτευσης. Ας μη ξεχνάμε ποιο είναι το προέχον. Το προέχον είναι το Αιγαίο και τα νησάκια. Εκεί πρέπει να δείξουμε δόντια και να μην κάνουμε πίσω ούτε ένα πόντο. Ούτε μια σπιθαμή. Δεν είναι ο μουφτής και τα τζαμιά ούτε ο βυθός θαλασσών στα περίχωρα της Λιβύης. Να ξεχωρίσουμε το βασικό από το επουσιώδες. Και τι θα βγάλει ο διάλογος; Θα δείξει. Εκεί μετράνε οι συμμαχίες μας. Αν τις δουλέψουμε σωστά. Και έχουμε καλή παράδοση σε αυτό το θέμα. Αλλά και κοινό συμφέρον.

• Ο Δένδιας αντέδρασε έντονα και με επαρκή αγένεια στην εμμονή της Γερμανίας να πουλήσει στη Τουρκία επιθετικά υποβρύχια. Μετά μαλάκωσε. Είναι και το Ταμείο ανάκαμψης και τα δις που περιμένουμε ως μάνα εξ ουρανού. Και πάλι καλώς έπραξε. Τα υποβρύχια όμως και εν γένει  η πώληση όπλων στη Τουρκία από τους Γερμανούς και άλλους εταίρους, δεν παύει να είναι πισώπλατη μαχαιριά και μάλιστα βαθιά. Ακυρώνει την ευρωπαϊκή εμπιστοσύνη. Καλώς τώρα κάνουμε μόκο. Δεν πρέπει ωστόσο να το ξεχνάμε. Γιατί οι πισώπλατες μαχαιριές δεν αντιμετωπίζονται με λουλούδια και αγάπες. Αντιμετωπίζονται , όταν έρθει η στιγμή, με ανάλογες πισώπλατες. Υπάρχει βέβαια ένα πρόβλημα. Πρέπει να βρεις το μαχαίρι και μετά την πλάτη. Πώς; Με το εξής δόγμα. Ευρώπη δεν υπάρχει αν τα κράτη της οπλίζουν την Τουρκία για να μας επιτεθεί. Κι αφού την οπλίσει μετά να εκδίδει ανακοινώσεις και να συνιστά αυτοσυγκράτηση και να «καταδικάζει». Στο σωστό χρόνο αυτό πρέπει να λάβει ουσιαστική υπόσταση. Άφοβα και με θάρρος. Όπως θα έκαναν ο Κ. Καραμανλής και ο Ανδρέας Παπανδρέου. Γιατί ως προς αυτό ο υπουργός φίλος μου θα είχε δίκιο. Δεν είμαστε αμελητέα δύναμη. Αμελητέα δύναμη θα είμαστε αν το αποδεχτούμε.

Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.