Όπως όλες οι κυβερνήσεις στην Ευρώπη και γενικότερα στις ανεπτυγμένες χώρες έτσι και στην Ελλάδα η κυβέρνηση προωθεί την ψηφιοποίηση και την τεχνητή νοημοσύνη ως βασικές παραμέτρους της δυναμικής, που αναπτύσσεται στα διάφορα κοινωνικά συστήματα.

Σε αυτό το πλαίσιο προετοιμάζει και την νέα γενιά για την μελλοντική πορεία της χώρας στους διάφορους τομείς κοινωνικής δραστηριοποίησης με την ψηφιοποίηση των μαθησιακών διαδικασιών στο εκπαιδευτικό σύστημα.

Αυτή η οπτική όμως οδηγεί και σε ερωτηματικά ως προς τον προσανατολισμό της ακολουθούμενης πορείας και τον έλεγχο των παρενεργειών της στην ζωή των ανθρώπων και στην κοινωνική λειτουργία. Η εμπειρική αποτύπωση της πραγματικότητας στον τομέα της ψηφιακής τεχνολογίας και ιδιαιτέρως της τεχνητής νοημοσύνης και του τρόπου αξιοποίησης τους ακόμη και στην καθημερινότητα των πολιτών και ιδιαιτέρως των νέων είναι αποκαλυπτική.

Ενισχυτικά σε σχέση με τις επιπτώσεις στους νέους από την κατεύθυνση της δυναμικής, που αναπτύσσεται στις κοινωνίες, λειτουργεί και το μοντέλο οργάνωσης τους και ο ρόλος του ανθρώπου σε αυτό.

Βασική διαπίστωση ως προς την βιωνόμενη πραγματικότητα είναι, ότι η τεχνητή νοημοσύνη εισάγει τον άνθρωπο σε μια νέα εποχή της ιστορικής του διαδρομής με νέα εργαλεία, τρόπους σκέψης και ενεργοποίησης, που προκαλούν ανατροπές σε παγκόσμιο επίπεδο. Διαμορφώνονται νέες συνθήκες σε σχέση με το πώς οι άνθρωποι δημιουργούν, μαθαίνουν, κυβερνούν, επικοινωνούν στο κοινωνικό και στο πολιτικό πεδίο, εξαπατούν, προβαίνουν σε εγκληματικές πράξεις και πολεμούν με την χρήση ρομπότ-φονιάδων και άλλων οπλικών συστημάτων.

Παράλληλα αυτές οι δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης στις διάφορες εφαρμογές της δημιουργούν τις προϋποθέσεις στις ιδιωτικές εταιρείες, που την διαχειρίζονται, να οριοθετούν σε μεγάλο βαθμό την πολιτική δυναμική σε παγκόσμιο επίπεδο. Ήδη η ανθρωπότητα έχει εισέλθει στην εποχή της Μετα-τεχνολογίας, στο πλαίσιο της οποίας οι πολίτες εργαλειοποιούνται από τα μέσα, που παράγει η πρόοδος της επιστημονικής σκέψης στον τεχνολογικό τομέα.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αξιοποίηση της στο πλαίσιο της πολιτικής επικοινωνίας με τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, όπως το ΤικΤοκ και άλλα, για να επηρεάσουν τα κόμματα ιδιαιτέρως τους νέους κατά την διάρκεια της προεκλογικής περιόδου το 2023 (21.5.2023 οι εκλογές), επειδή η νεολαία χρησιμοποιεί σε πολύ υψηλό βαθμό την ψηφιακή τεχνολογία στον επικοινωνιακό τομέα, διότι συμπορεύεται με την κυρίαρχη οπτική της κοινωνίας του θεάματος, στο πλαίσιο της οποίας η εικόνα και η εντύπωση, που προκαλεί, είναι δομικά επικοινωνιακά εργαλεία.

Η συντελούμενη εργαλειοποίηση με αυτό τον τρόπο εκτείνεται σε πολλά επίπεδα, ενώ εμπεριέχει και υψηλό βαθμό διακινδύνευσης. Αρχικά πρέπει να επισημανθεί, ότι αλλάζει και την καθημερινότητα του ανθρώπου σε πολλούς τομείς με την ανάληψη νοητικών λειτουργιών του. Ήδη σε κοινωνίες, στις οποίες κυριαρχεί η ψηφιακή τεχνολογία, η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται για τον σχεδιασμό ενός κήπου, την εκπόνηση προγραμμάτων γυμναστικής ανθρώπων, την μαγειρική με βάση ιατρικές οδηγίες, την οργάνωση του υπολογιστή, την συγγραφή ενός λόγου και τον σχεδιασμό σε πολλούς άλλους τομείς.

Ακόμη πιο οδυνηρή είναι η εργαλειοποίηση του ανθρώπου με τα deepfakes video, τα οποία παρουσιάζουν άτομα, που λένε ή κάνουν πράγματα, τα οποία δεν έχουν γίνει. Αυτή η τεχνολογική εφαρμογή μπορεί να αποτελέσει επικίνδυνο όπλο στα χέρια κυβερνοεγκληματιών για να διασπείρουν κατασκευασμένες ψευδείς πράξεις πολιτικών και γενικότερα ανθρώπων.

Χρησιμοποιούνται δηλαδή και για την χειραγώγηση της κοινής γνώμης (ιδιαιτέρως τους νέους, που χρησιμοποιούν πολύ περισσότερο την ψηφιακή τεχνολογία) και των επικοινωνιακών εκλογικών διαδικασιών. Ουσιαστικά δημιουργούν μια πλασματική πραγματικότητα, ενώ ταυτοχρόνως καταδεικνύουν εμφατικά την ανυπαρξία κοινωνικών αξιών με ηθικό φορτίο.

Πολύ μεγάλο ενδιαφέρον έχει και η εκτίμηση της Goldman Sachs, ότι συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, όπως το ChatGPT, θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην αύξηση του παγκόσμιου ακαθάριστου προϊόντος κατά 7% μέσα σε 10 χρόνια.

Ταυτοχρόνως όμως επισημαίνεται, ότι θα προκαλούσε μεγάλο πρόβλημα στην αγορά εργασίας απειλώντας 300 εκατομμύρια θέσεις εργαζομένων πλήρους απασχόλησης. Παράλληλα εκτιμάται, ότι τα δυο τρίτα των θέσεων εργασίας στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής απειλούνται από τον βαθμό αυτοματοποίησης τους με την αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης. Είναι εμφανές ότι οι επιπτώσεις στους νέους θα είναι καταλυτικές.

Ακόμη και ο δημιουργός του ChatGPT Samuel Altman σε ακρόαση του ενώπιον υποεπιτροπής του αμερικανικού κογκρέσου (16.5.2023), που δημιουργήθηκε για να εξετάσει τους πιθανούς κινδύνους αυτής της τεχνολογίας, είπε «ένας από τους μεγαλύτερους φόβους μου είναι, μήπως η συγκεκριμένη τεχνολογία προκαλέσει σοβαρή ζημιά στην κοινωνία».

Είναι δε αξιοσημείωτο, ότι οι επιχειρήσεις δεν βρίσκουν τους εργαζόμενους, που χρειάζονται για την κάλυψη των αναγκών τους. Σύμφωνα με τον διευθυντή έρευνας του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) Ηλία Κικίλια οι βασικές αιτίες της αναντιστοιχίας προσφοράς και ζήτησης στην αγορά εργασίας είναι η «ρηχή» ελληνική οικονομία, η οποία οριοθετείται κατά 90% από την κατανάλωση, το υψηλό κόστος ζωής στην Ελλάδα σε συνδυασμό με τους πολύ χαμηλούς μισθούς και τις συνθήκες εργασίας, που διαμορφώθηκαν κατά την διάρκεια της 10ετούς δημοσιονομικής κρίσης.

Επίσης οι περισσότερες θέσεις εργασίας είναι επισφαλείς. Σχεδόν οι μισές από αυτές, που δημιουργούνται τα τελευταία χρόνια, είναι μερικής απασχόλησης και εκ περιτροπής εργασία.

Σύμφωνα δε με έρευνα της Cigma International Health σε δείγμα περίπου 12.000 εργαζομένων από όλο τον κόσμο το 91% των ατόμων ηλικίας 18 έως 24 ετών δηλώνει αγχωμένο. Το 23% θεωρεί, ότι αυτό το άγχος δεν είναι διαχειρίσιμο και το 98% δηλώνει, ότι αντιμετωπίζει συμπτώματα burnout (σύνδρομο υπερκόπωσης).

Αυτές οι συνθήκες διαμορφώνουν κλίμα ανασφάλειας στη νέα γενιά, διότι η πραγματικότητα στην δυναμική προβολή της στο μέλλον χαρακτηρίζεται από υψηλού βαθμού ρευστότητα, ενώ ο πολιτικός σχεδιασμός της πορείας των κοινωνιών δεν έχει μακροπρόθεσμη οπτική, η οποία υπερβαίνει τα όρια του βιολογικού χρόνου, ούτε οριοθετείται από το κοινωνικό συμφέρον.

Σε αυτό το πλαίσιο έχει πολύ ενδιαφέρον έρευνα της Metron Analysis για την Vodafone Ελλάδας, σύμφωνα με την οποία το 84% των ερωτηθέντων θεωρεί, ότι η χρήση του διαδικτύου εγκυμονεί κινδύνους, όπως η εξαπάτηση σε μια ηλεκτρονική συναλλαγή ή αγορά (48%), η κατάχρηση προσωπικών δεδομένων (32%), η σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση ανηλίκων (26%) και το κακόβουλο λογισμικό ή το χακάρισμα των κοινωνικών δικτύων και της ηλεκτρονικής αλληλογραφίας (14%).

Ενδιαφέρον έχει επίσης, ότι σε σύγκριση με 5 χρόνια πριν το 51% δηλώνει, ότι αισθάνεται λιγότερη ασφάλεια ως προς τα προσωπικά δεδομένα. Το 27% θεωρεί, ότι είναι το ίδιο ασφαλές και το 17% δηλώνει, ότι είναι πιο ασφαλές.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής σύμφωνα με την έρευνα «Americans and Privacy» του Ινστιτούτου Pew Research Center, που πραγματοποιήθηκε το 2019, το 70% των αμερικανών δήλωσε αυξημένη ανασφάλεια ως προς τα προσωπικά του δεδομένα σε σύγκριση με 5 χρόνια πιο πριν.

Τα ευρήματα και των δυο ερευνών πιστοποιούν την πορεία ανασφάλειας των κοινωνιών στο πλαίσιο της όλο και πιο μαζικής χρησιμοποίησης της τεχνητής νοημοσύνης. Ταυτοχρόνως δείχνουν την αδυναμία της πολιτικής λειτουργίας να ελέγχει την δυναμική των τεχνολογιών και ιδιαιτέρως της τεχνητής νοημοσύνης και της αξιοποίησης τους στα διάφορα κοινωνικά συστήματα και στην καθημερινότητα των πολιτών.

Αυτές οι συνθήκες ενισχύουν την δυσπιστία ιδιαιτέρως των νέων απέναντι στην πολιτική όχι μόνο σε σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη και την χρήση της, αλλά και σε σχέση με άλλους τομείς.

Για παράδειγμα σύμφωνα με την έρευνα «Η νέα γενιά μετά τα Τέμπη» της Eteron η δυσπιστία των νέων μετά το δυστύχημα γίνεται πιο έντονη απέναντι στην κυβέρνηση (75,4%) και στα κόμματα (88,5%). Επίσης το μεγαλύτερο πρόβλημα στην Ελλάδα είναι η ακρίβεια (69,4%), ενώ δεύτερο είναι η διαφθορά (58,3%). Σε σχέση με την ευθύνη για το δυστύχημα στα Τέμπη οι νέοι την χρεώνουν στην κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας (59,5%), σε όλες τις προηγούμενες κυβερνήσεις (58,3%) και στον σταθμάρχη (13,1%), ενώ το συναίσθημα της οργής κυμαίνεται σε υψηλό ποσοστό (43,7%).

Με αυτά τα δεδομένα η αρνητική γνώμη και στάση των νέων απέναντι στην πολιτική δεν εξαντλείται στον τρόπο αξιοποίησης της τεχνητής νοημοσύνης και τις αρνητικές του παρενέργειες, αλλά εκτείνεται και σε άλλους τομείς. Σταδιακά παίρνουν γενικευμένες διαστάσεις και αυτό στην προοπτική του χρόνου και σε συνδυασμό με άλλες παγκοσμίων διαστάσεων ανισορροπίες (π.χ. κλιματική αλλαγή, μείωση φυσικών πόρων, συνεχώς διευρυνόμενες ανισότητες στο εσωτερικό των κοινωνιών και μεταξύ τους κ.λ.π.) θα αποκτήσουν αποσταθεροποιητικά χαρακτηριστικά.

Αυτό συνεπάγεται αποδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής και σταδιακή διαμόρφωση συγκρουσιακού κλίματος, τα οποία έχουν ως αφετηρία την πολύ δύσκολη αντιμετώπιση των ανισορροπιών, που δημιουργούνται, διότι τα γενεσιουργά τους αίτια έχουν σχέση με το σύστημα κοινωνικής οργάνωσης και τον τρόπο ζωής, που οικοδομήθηκαν κατά την διάρκεια της ιστορικής διαδρομής της ανθρωπότητας και η αναίρεση τους θα σήμαινε  απότομη αλλαγή της καθημερινότητας των ανθρώπων.

Γενικότερα η αντιφατική ανθρώπινη πορεία πιστοποιείται με τον καλύτερο τρόπο, αν ληφθεί υπόψη, ότι στις σύγχρονες μαζοποιημένες κοινωνίες και στην πολύπλοκη παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα οι πολίτες και ο χώρος της πολιτικής κινούνται με εθνική οπτική, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται μη ελεγχόμενες συνθήκες, διότι αυτή η οπτική δεν διαμορφώνει τις αναγκαίες παγκόσμιας εμβέλειας ισορροπίες.

Επίσης δεν οικοδομούνται κοινωνική συνείδηση και ευθύνη και αυτό συνεπάγεται δομικών διαστάσεων ανισορροπίες, όπως είναι οι αρνητικές παρενέργειες του τρόπου αξιοποίησης της τεχνητής νοημοσύνης, οι οποίες πλήττουν με ιδιαίτερη ένταση την νέα γενιά, διότι προσεγγίζει και βιώνει την πραγματικότητα σε μεγάλο βαθμό με εργαλείο την ψηφιακή τεχνολογία στην εικονική της εκδοχή (π.χ. στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης).