Όσο προχωρούν οι κοινωνίες προς το μέλλον, τόσο περισσότερο γίνεται εμφανές, ότι η πολιτική διαχείριση του χρόνου και των δεδομένων, που παράγονται από την ανθρώπινη δραστηριοποίηση στα διάφορα κοινωνικά συστήματα (π.χ. επιστημονικό, οικονομικό κ.λ.π.), καθώς και του κοινωνικού συμφέροντος, το οποίο θεωρητικά υποτίθεται, ότι πραγματώνεται στο πλαίσιο της σχεδιαζόμενης πορείας, δεν ακολουθούν λειτουργική κατεύθυνση με σημείο αναφοράς την βιωσιμότητα και την ευημερία στον πλανήτη.
Αντιθέτως δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την εμφάνιση μη ελεγχόμενων ανισορροπιών, οι οποίες διαμορφώνουν συνθήκες διακινδύνευσης, διότι γίνονται αντιληπτές, όταν ήδη έχουν ενσωματωθεί στην βιωνόμενη πραγματικότητα και δρομολογούν στάσεις και οπτικές για την διαχείριση της καθημερινότητας.
Για παράδειγμα στη Γαλλία δεν έβρεξε για περισσότερες από 30 συνεχόμενες ημέρες τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο 2023. Ο χειμώνας, που πέρασε, ήταν ο ξηρότερος τα τελευταία 60 χρόνια.
Στην Ιταλία καταγράφηκε μείωση των χιονοπτώσεων μέχρι τα μέσα Απριλίου (Ερευνητικό Ίδρυμα CIMA), ενώ χαμήλωσε η στάθμη του νερού στο ποτάμι Po (Πάδος) και η λίμνη Garda έχει 50% λιγότερο νερό.
Στην Ισπανία στην δεξαμενή Sau στην Βαρκελώνη μειώθηκε τόσο πολύ το νερό, που οι αρχές αποφάσισαν να μεταφέρουν αλλού τα ψάρια για να μην πεθάνουν και μολύνουν το νερό. Ήδη από τον Απρίλιο 2023 υποφέρει η χώρα από καύσωνες.
Επίσης το καλοκαίρι του 2022 επιβλήθηκαν περιορισμοί στην χρήση νερού στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Γαλλία, στην Ισπανία και στην Ιταλία. Περισσότερο από το ένα τέταρτο της ευρωπαϊκής ηπείρου βρίσκεται σε συνθήκες ξηρασίας από τον Απρίλιο 2023.
Ο χρόνος κινείται με μεγάλη ταχύτητα και δημιουργεί αρνητικά δεδομένα για την ζωή των ανθρώπων μακροπρόθεσμα, αλλά ακόμη δεν αντιδρούν οι κοινωνίες στο πολιτικό πεδίο με την λήψη αποφασιστικών μέτρων άμεσα για την άρση των πολύ επικίνδυνων ανισορροπιών και την προώθηση του κοινωνικού συμφέροντος.
Ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός (World Meteorological Organization) έχει προειδοποιήσει, ότι σε περιοχές της Βόρειας Μεσογείου (όπως η Ελλάδα) είναι ορατή η προοπτική να αποκτήσουν χαρακτηριστικά Αφρικής το φυσικό περιβάλλον και το κλίμα τους, διότι θα υπάρξει άνοδος της θερμοκρασίας, αύξηση της ξηρασίας και μείωση των δασών και των αποθεμάτων γλυκού νερού και γενικά ερημοποίηση μεγάλων εκτάσεων.
Ιδιαιτέρως για την Ελλάδα αυτή η προοπτική θα έχει πολύ αρνητικές παρενέργειες σε νησιά λόγω της υπερβολικής άντλησης του υδροφόρου ορίζοντα για τουριστικούς λόγους, με αποτέλεσμα την εισχώρηση του θαλασσινού νερού στο υπέδαφος τους και την επακόλουθη καταστροφή των υπόγειων αποθεμάτων τους σε γλυκό νερό (Ευθύμιος Λέκκας, πρόεδρος του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας σε συνέντευξη στην ΕΡΤ).
Αυτή η προοπτική της εξέλιξης επιβάλλει την λήψη μέτρων άμεσα. Αυτό βέβαια προϋποθέτει λειτουργική πολιτική διαχείριση του χρόνου και του κοινωνικού συμφέροντος, η οποία δεν είναι ακόμη ορατή.
Οι συνθήκες όμως σε πλανητικό επίπεδο είναι πολύ ανησυχητικές και επιβάλλουν την άμεση αλλαγή στάσης, ακόμη και αν αυτό προκαλέσει κοινωνικές αντιδράσεις, διότι οι πολίτες δεν είναι ενημερωμένοι και έχουν μάθει να λειτουργούν και να βιώνουν την ζωή με οπτική κοινωνίας του θεάματος και μονοδιάστατου υλικού ευδαιμονισμού.
Ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός αναμένει, ότι από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο 2023 θα επιστρέψει το φαινόμενο El Nino (με πιθανότητα 70%) και από τον Ιούλιο έως τον Σεπτέμβριο (με πιθανότητα 80%), το οποίο θα συνοδεύεται με καύσωνες.
Το El Nino είναι ένα καιρικό φαινόμενο, το οποίο εμφανίζεται κάθε 2 έως 7 χρόνια και αυξάνει τις παγκόσμιες θερμοκρασίες, ενώ καταγράφεται με την άνοδο της θερμοκρασίας στην επιφάνεια του νερού στον Ειρηνικό Ωκεανό. Συνήθως προκαλεί ξηρασία στην Αυστραλία, στην Ινδονησία και σε περιοχές της Νότιας Ασίας, ενώ σε μερικές χώρες της Αφρικής και της Νότιας Αμερικής και στην Κεντρική Ασία ισχυρές βροχοπτώσεις.
Και όμως η παγκόσμια κοινότητα δεν αντιδρά σε λειτουργικό χρόνο και το πολιτικό σύστημα δεν αναλαμβάνει τις ευθύνες, που του αναλογούν, για την προώθηση και την πραγμάτωση του κοινωνικού συμφέροντος, το οποίο υποτίθεται, ότι υπηρετεί.
Με αυτή την στάση όμως δεν αντιμετωπίζεται η κλιματική αλλαγή, που προκαλεί πολύ επικίνδυνες ανισορροπίες στις συνθήκες ζωής των ανθρώπων και στην βιοποικιλότητα, ενώ παράλληλα γίνεται εμφανής η έλλειψη κοινωνικών αξιών με ηθικό φορτίο, που συμπορεύεται με το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον.
Πολύ ανάγλυφα αποτυπώνονται αυτές οι συνθήκες σε άρθρο του Thomas Loren Friedman στους New York Times, στο οποίο καταγράφει με μεγάλη σαφήνεια τις προεκτάσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας ανάλογα με το ηθικό της φορτίο, όταν επισημαίνει, ότι η ανθρωπότητα ανοίγει ταυτοχρόνως δύο γιγάντια «κουτιά της Πανδώρας». Το ένα αναφέρεται στην κλιματική αλλαγή και το άλλο στην τεχνητή νοημοσύνη και εφαρμογές της, όπως ChatGPT, Bard και AlphaFold, που υπερβαίνουν την εγκεφαλική δύναμη, με την οποία εξελίχθηκε το ανθρώπινο είδος.
Αυτή η πορεία της ανθρωπότητας επιβεβαιώνεται και από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (World Economic Forum στο Davos στην Ελβετία), το οποίο προαναγγέλλει, ότι θα γίνουν σημαντικές αλλαγές στο ένα τέταρτο των επαγγελμάτων. Η διευθύντρια του WEF Saadia Zahidi επισημαίνει, ότι οι αλλαγές θα γίνουν στους τομείς της επικοινωνίας, της διοίκησης, της εκπαίδευσης, της αγροτικής οικονομίας, της υγείας, της ενέργειας μέχρι και της εστίασης.
Συγκεκριμένα θα δημιουργηθούν 69 εκατομμύρια θέσεις εργασίας, αλλά παράλληλα θα εξαφανισθούν 83 εκατομμύρια. Στους τομείς της τεχνολογίας και της ψηφιοποίησης θα αυξηθούν οι θέσεις εργασίας κατά 30% σύμφωνα με έρευνα, που έγινε σε παγκόσμιο επίπεδο (Zeit online, 1.5.2023).
Και στο παρόν βέβαια οι συνθήκες στον εργασιακό τομέα δεν προκαλούν αισιοδοξία. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Έρευνας για την Κοινωνική Ανάπτυξη (United Nations Research Institute for Social Development, UNRISD) του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών με έδρα στην Γενεύη στην Ελβετία το «κενό απασχόλησης» σε παγκόσμιο επίπεδο (το 2022 έφτασε τα 473 εκατομμύρια άτομα), η άτυπη απασχόληση (αφορά περίπου 2 δισεκατομμύρια ανθρώπους, δηλαδή το 62% του παγκόσμιου πληθυσμού) και η εργασιακή φτώχεια δείχνουν τις συνθήκες, που επικρατούν στις αγορές εργασίας και τις κοινωνικές ανισότητες, που συνεπάγονται.
Επίσης καταγράφονται νέες μορφές εκμετάλλευσης στο πλαίσιο της απασχόλησης με συμβάσεις παροχής υπηρεσιών στη θέση μισθωτής εργασίας και της χρήσης ψηφιακών πλατφορμών για διασυνοριακές προσλήψεις με πολύ αρνητικές επιπτώσεις στις εργασιακές σχέσεις, στην κοινωνική προστασία, στις χαμηλές αμοιβές και στις διακρίσεις.
Σύμφωνα δε με έκθεση της Eurostat (27.4.2023) για το 2022 η Ελλάδα στον τομέα της απασχόλησης ατόμων ηλικίας 20 έως 64 ετών είναι προτελευταία στην Ευρωπαϊκή Ένωση με ποσοστό 65%. Ο μέσος όρος στην Ευρώπη είναι 75%, ενώ 11 χώρες κατέγραψαν ποσοστά απασχόλησης άνω του 78%. Τα υψηλότερα ποσοστά απασχολούμενων σημείωσαν η Ολλανδία (83%) και η Σουηδία και η Εσθονία (82%).
Είναι εμφανές, ότι η εμπειρική προσέγγιση της πραγματικότητας δείχνει την αδυναμία λειτουργικής πολιτικής διαχείρισης του χρόνου και του κοινωνικού συμφέροντος, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη μη ελεγχόμενης δυναμικής ως προς την ευημερία των κοινωνιών χωρίς ανισότητες και την βιωσιμότητα του ανθρώπου και της βιοποικιλότητας. Τα αίτια είναι πολυδιάστατα και δύσκολο να αναιρεθούν, διότι άπτονται του τρόπου ζωής, που διαμορφώθηκε στην ιστορική διαδρομή των κοινωνιών σε συνδυασμό με την κατεύθυνση της εξέλιξης και απαιτούν ρήξεις και επώδυνες κοινωνικές αλλαγές.
Η ροή του χρόνου είναι ταχύτατη με συνεχή παραγωγή πληροφοριών και δεδομένων, ενώ η πολιτική διαχείριση δεν τις επεξεργάζεται σε σχέση με την δυναμική, που δρομολογούν, ούτε στηρίζεται σε επαρκώς μακροπρόθεσμο σχεδιασμό της εξέλιξης, ώστε να προηγείται της δυναμικής, που αναπτύσσεται στα διάφορα κοινωνικά συστήματα και να ελέγχει την πιθανότητα πρόκλησης επικίνδυνων ανισορροπιών.
Αρνητικά επίσης λειτουργεί η ανισορροπία ως προς την εξέλιξη των κοινωνιών σε συνδυασμό με την οριοθέτηση της σύγχρονης πραγματικότητας από την παγκόσμια δυναμική και τα ανάλογης εμβέλειας προβλήματα, που παράγει ο προσανατολισμός στο «εθνικό» και όχι στο κοινωνικό και στο ανθρώπινο συμφέρον χωρίς σύνορα, διότι το πολιτικό σύστημα νομιμοποιείται να παίρνει δεσμευτικές αποφάσεις σε ανάλογα όρια (εθνικά κράτη).
Σημαντικό αίτιο είναι και η αναντιστοιχία μεταξύ της συνεχώς διευρυνόμενης πολυδιάστατης πολυπλοκότητας και της μη συμπόρευσης της πολιτικής της διαχείρισης ως προς την ταχύτητα επεξεργασίας και κατανόησης των επιπτώσεων της, διότι δεν σχεδιάζεται η πορεία προς το μέλλον με ολιστική πολιτική οπτική και συνεργασία σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ παράλληλα τα κόμματα διαπερνώνται από το βραχυπρόθεσμο συμφέρον της επίτευξης εκλογικής επιρροής στους πολίτες.
Τέλος οι κοινωνίες τόσο στο ατομικό όσο και στο συλλογικό πεδίο καθώς και στα κοινωνικά συστήματα (π.χ. οικονομικό, εργασιακό κ.λ.π.) κινούνται με σημείο αναφοράς την οπτική του βιολογικού χρόνου και τον μονοδιάστατο υλικό ευδαιμονισμό, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις επιπτώσεις στην βιωνόμενη πραγματικότητα μακροπρόθεσμα.
Αυτό συνδέεται και με την απουσία κοινωνικών αξιών με ηθικό φορτίο, το οποίο στηρίζεται στο κοινωνικό συμφέρον (οικοδόμηση κοινωνικής συνείδησης και συνεκτικών συνθηκών χωρίς ανισότητες και βραχυπρόθεσμο προσανατολισμό στην ατομική ευημερία στα στενά όρια του βιολογικού χρόνου), με αποτέλεσμα η ανθρωπότητα να οδηγείται σε επικίνδυνη διαχείριση της εξέλιξης με ανάλογες επιπτώσεις στην βιωσιμότητα την δική της και της βιοποικιλότητας.
Πολύ χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι εξελίξεις και η διαχείριση τους στους τομείς της κλιματικής αλλαγής και της τεχνητής νοημοσύνης, στους οποίους η πολιτική διαχείριση του χρόνου δεν προπορεύεται της δυναμικής σε αυτούς τους τομείς, με αποτέλεσμα να μην ελέγχονται οι εξελίξεις και να μην λαμβάνεται υπόψη το κοινωνικό συμφέρον.
Επείγει ο επαναπροσδιορισμός της πολιτικής διαχείρισης της δυναμικής στα διάφορα κοινωνικά συστήματα και η απαλλαγή του πολιτικού συστήματος από την διπρόσωπη ηθική λόγω των αρνητικών πολιτικών επιπτώσεων, που μπορεί να έχει η λήψη αποφάσεων, οι οποίες θέτουν σε αμφισβήτηση κατεστημένες οπτικές λειτουργίας των κοινωνιών και τον τρόπο ζωής. Εάν όμως δεν γίνουν οι αναγκαίες αλλαγές, η πολιτική διαχείριση του χρόνου δεν θα ισορροπεί με το κοινωνικό συμφέρον.
Σημαντικό ρόλο για την αλλαγή «πλεύσης» στο κοινωνικό πεδίο μπορεί και πρέπει να παίξει η κοινωνία πολιτών με την ανάληψη των ευθυνών, που της αναλογούν, για την οικοδόμηση κοινωνικής συνείδησης και ευθύνης στους πολίτες στις τοπικές κοινωνίες, με στόχο την ανάδειξη, έκφραση και προώθηση της πραγμάτωσης του κοινωνικού συμφέροντος στο πλαίσιο θεσμοθετημένου διαλόγου με το πολιτικό σύστημα.