Όπως έχει σωστά γραφτεί, σε συνθήκες κρίσης είναι πιο πιθανός ο κατακερματισμός του πολιτικού συστήματος στα άκρα, παρά στο Κέντρο. Αφού η ύφεση, η ανεργία, η φτώχεια και οι ανισότητες αυξάνονται, τα κίνητρα για δημιουργία νέων, ριζοσπαστικών κομμάτων που θα απορροφήσουν την απογοήτευση και την οργή αυξάνονται. Αντίθετα, η ζήτηση στο ‘κέντρο’ του πολιτικού άξονα είναι μειωμένη. Και δυστυχώς, αντί να προσπαθεί για την ενότητα, ο προοδευτικός χώρος δίνει την εικόνα ενός γαλατικού χωριού που προσπαθεί να επιβεβαιώσει τα λάθη του, παρά να απαλλαγεί από τα βαρίδιά του.

Παρ’ όλα αυτά, προσπάθειες έγιναν και γίνονται. Το Ποτάμι και η Δημοκρατική Συμπαράταξη ανέλαβαν μια πρωτοβουλία να φέρουν στο ίδιο τραπέζι κόμματα, κινήσεις και πρόσωπα που δηλώνουν και προσπαθούν εδώ και χρόνια για τη δημιουργία ενός νέου προοδευτικού φορέα. Παρά τις αναμενόμενες δυσκολίες και τις δύσπιστες φωνές, η προσπάθεια συνεχίζεται αθόρυβα. Σε λίγες ημέρες εξάλλου, η Επιτροπή Διαλόγου για τις Προοδευτικές Μεταρρυθμίσεις, μετά από εκτεταμένο διάλογο θα δώσει στη δημοσιότητα τις προγραμματικές θέσεις που θα μπορούσε να υπερασπιστεί ένας νέος προοδευτικός φορέας. Είναι μια νέα βάση για να σκεφτούμε διαφορετικά και να κάνουν όλοι ένα βήμα πίσω στις θέσεις τους, πριν το μεγάλο βήμα μπροστά.

Ποιo ειναι το αναγκαίο βήμα μπροστά; Κάποιοι θεωρούν ότι εφόσον η προγραμματική σύγκλιση είναι εφικτή, τα κόμματα θα έπρεπε να πάνε σε κάποιου τύπου συνομοσπονδία και να οργανώσουν ένα ιδρυτικό συνέδριο, εκλέγοντας ένα νέο αρχηγό. Αυτή η λογική όμως, που υπερασπίζεται κυρίως η πλευρά της Δημοκρατικής Συμπαράταξης δημιουργεί τείχη προς την κοινωνία, ικανοποιεί τα ‘επαγγελματικά στελέχη’ και όσους είναι μέσα στα κομματικά τείχη, δημιουργεί συσχετισμούς που αποκλείουν νέο ‘αίμα’ και φυσικά περιφρονεί τη δεδηλωμένη: εφόσον στις εκλογές του Σεπτεμβρίου οι πολίτες ψήφισαν συγκεκριμένα κόμματα, με υπαρκτές διαφορές στα προγράμματά τους, πως είναι δυνατόν ένα χρόνο μετά να επικυρώσουν έναν πολιτικό γάμο, όπου είναι παρόντες μόνο οι συγγενείς, αλλά όχι οι φίλοι και οι γνωστοί;

Το Ποτάμι έχει κάνει σαφές ότι δεν θα γίνει καταλύτης για να ‘επαναπατρίσει’ ή να ρυμουλκήσει στο ΠΑΣΟΚ μεταρρυθμιστικές δυνάμεις που το εγκατέλειψαν τα τελευταία χρόνια. Από την άλλη όμως, το Ποτάμι χρειάζεται τις συνεργασίες για να φτάσει ο προγραμματικός του λόγος σε μεγαλύτερα ακροατήρια και κυρίως, σε κοινωνικές δυνάμεις που δυσκολεύονται να στηρίξουν μικρά κόμματα, όσο ο μικρός δικομματισμός ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ θα μεγαλώνει. Αν κάτι μάθαμε με πικρία εξάλλου, είναι ότι οι καλές ιδέες και τα νέα πρόσωπα δεν είναι ικανά από μόνα τους να δημιουργήσουν πλειοψηφικά ρεύματα. Χρειάζεται ηγεσία και διαδικασίες που θα κινητοποιήσουν περισσότερους: όσους χάνουν απο τα μνημόνια της λιτότητας, πληρώνουν και ξαναπληρώνουν το λογαριασμό, φεύγουν ή φυγαδεύουν τις επιχειρήσεις τους από τη χώρα, λαμβάνουν όλο και λιγότερες συντάξεις, είναι χρόνια άνεργοι, απέχουν από τις εκλογές, βαρέθηκαν να βλέπουν τα ίδια και τα ίδια πρόσωπα. Θα είναι ήττα του προοδευτικού χώρου αν αυτοί δεν προσέλθουν στην κάλπη ή επιλέξουν ανάμεσα σε μια ανερμάτιστη Αριστερά και μια μετανοημένη Δεξιά.

Η πολιτική ιστορία έχει δείξει ότι η εκλογή ενός νέου ηγέτη μπορεί να κινητοποιήσει και να εμπνεύσει. Οι θέσεις είναι το πρώτο βήμα για το νέο φορέα, η εκλογή ενός νέου αρχηγού στα τέλη του ερχόμενου φθινοπώρου, που θα οδηγήσει τον προοδευτικό χώρο στην επόμενη εκλογική αναμέτρηση είναι το δεύτερο και πιο σημαντικό. Η Επιτροπή Διαλόγου για τις Προοδευτικές Μεταρρυθμίσεις, μαζί με τα κόμματα και όσους συμμετέχουν, θα μπορούσε να εγγυηθεί μια ανοιχτή εκλογική διαδικασία. Κάθε Έλληνας πολίτης θα μπορεί να ψηφίσει, καταβάλλοντας ένα μικρό αντίτιμο. Οι υποψήφιοι αρχηγοί πρέπει να είναι αρκετοί, ώστε να εκφράσουν τις διαφορετικές τάσεις στον προοδευτικό χώρο και να προκαλέσουν μεγαλύτερη κινητοποίηση. Αρκεί να έχουν προηγουμένως συλλέξει 1000 υπογραφές, μέσα στις οποίες κάποιων βουλευτών ή/και εκλεγμένων αυτοδιοικητικών. Μια τέτοια εκλογική διαδικασία θα είναι έγκυρη και δεσμευτική μόνο αν ψηφίσουν πάνω από 200.000 πολίτες και όχι μερικές χιλιάδες στελεχών ή ‘οπαδών’. Ο νέος αρχηγός θα αναλάβει μέσα σε δυο-τρεις μήνες από την εκλογή του, με τη στήριξη των κομμάτων, των κινήσεων και της Επιτροπής, να συγκαλέσει ιδρυτικό συνέδριο, ώστε να εγκριθεί νέο καταστατικό και νέα όργανα ενόψει των επόμενων εθνικών εκλογών. Και το κυριότερο, τα κομματα που θα συμμετέχουν στη διαδικασία θα κρατήσουν την αυτονομία τους, θα στηρίζουν το νέο αρχηγό και θα διαλυθούν αμέσως μετά τις εκλογές.

Η παραπάνω διαδικασία δεν θα είναι εύκολη. Είναι ίσως η μόνη διαδρομή, που μπορεί να ξυπνήσει τα αντανακλαστικά χιλιάδων πολιτών, να δημιουργήσει ουσιαστικό ανταγωνισμό προσώπων και ιδέων, να αναδείξει μια νέα γενιά στελεχών και να υπερβεί τους εγωϊσμούς και τα καπετανάτα που κρατούν το χώρο καθηλωμένο. Είναι και μια μοναδική ευκαιρία να μετρηθούν οι φιλοδοξίες όσων πιστεύουν ότι μπορούν να ηγηθούν του προοδευτικού χώρου ή όσων δεν θέλουν να περιμένουν την ιστορία να τους δικαιώσει.