Πλησιάζει η 3η του Σεπτέμβρη και οι εκδηλώσεις που διοργανώνει το ΙΣΤΑΜΕ με αφορμή την επέτειο ίδρυσης του ΠΑΣΟΚ. Απολύτως φυσιολογικά έχει φουντώσει η συζήτηση για το περιεχόμενο της εκδήλωσης, για το σήμα που επιδιώκει η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ να δώσει, για την παρουσία Σημίτη και για το περιεχόμενο της παρέμβασής του, για την χρησιμότητα της παρέμβασης στελεχών του ευρύτερου χώρου που έχουν αποδεχθεί την πρόσκληση και θα συμμετάσχουν στις συζητήσεις.

.

Αναπόφευκτα, η εκδήλωση συνδέεται με τις ζυμώσεις που κορυφώνονται για τη συγκρότηση του ευρύτερου χώρου της μεταρρυθμιστικής κεντροαριστεράς, ενόψει ευρωεκλογών και δημοτικών εκλογών. Χαρακτηριστικό είναι το άρθρο της Αγγελικής Σπανού στη Μεταρρύθμιση της 27ης Αυγούστου, με τίτλο Τι ακριβώς γιορτάζουν την 3η του Σεπτέμβρη;. Με πολλές από τις παρατηρήσεις του άρθρου για την πορεία και τις παθογένειες του ΠΑΣΟΚ, θα συμφωνήσω, αποτελούν εξάλλου κοινό τόπο κριτικής, αποδεκτό πλέον και από δυνάμεις που εξακολουθούν να υποστηρίζουν το κόμμα αυτό. Με τον γενικότερο προσανατολισμό, κάποια «τραβηγμένα» συμπεράσματα και με το δια ταύτα –καλύτερα με την απουσία δια ταύτα– θα διαφωνήσω. Πιο συγκεκριμένα:

« Έτσι και αλλιώς», γράφει η Αγγελική Σπανού, «ο Ευ. Βενιζέλος έχει ήδη πολιτικά κέρδη, αφού κατάφερε να διασπάσει τους πρωταγωνιστές στις διεργασίες για την ανασυγκρότηση του πολιτικού χώρου μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ, αλλά επίσης να επιβάλλει το ΠΑΣΟΚ ως την μεγαλύτερη και αναγκαία συνιστώσα ενός ΣΥΡΙΖΑ της κεντροαριστεράς, εάν όλη αυτή η κινητικότητα καταλήξει στην δημιουργία ενός συμμαχικού σχήματος που θα δοκιμαστεί στις ευρωεκλογές. Σε μια τέτοια περίπτωση, αν η ελληνική «Ελιά» επιτύχει μια καλή επίδοση, κερδίζει ο Βενιζέλος που άνοιξε το δρόμο για το εγχείρημα, αν καταβαραθρωθεί, πάλι κερδίζει ο Βενιζέλος γιατί για το ναυάγιο δεν θα φταίει το ΠΑΣΟΚ, αλλά το συμμαχικό σχήμα». Η παραπάνω περιγραφή ανταποκρίνεται στην εικόνα που έχει για τον Βενιζέλο ένα τμήμα της κοινής γνώμης, δηλαδή του πολυμήχανου που μπορεί να κινεί τα νήματα για ίδιον όφελος, αλλά δεν ανταποκρίνεται στα πράγματα. Δεν διέσπασε ο Βενιζέλος τον χώρο και σε αυτό είμαι κατηγορηματικός, ως ένας από τους πρωταγωνιστές αυτής της προσπάθειας. Όλοι ξέρουμε ποιος εμπόδισε τη συγκρότηση του Φόρουμ για την κεντροαριστερά και δεν τον λένε Βενιζέλο. Μέχρι τη στιγμή που μιλάμε, το ΠΑΣΟΚ και ο Πρόεδρός του δεν έφεραν εμπόδια στην προσπάθεια. Για το μέλλον, θα κριθούν από την ανταπόκριση που θα έχουν στο κάλεσμα για την κοινή προσπάθεια τις αμέσως επόμενες ημέρες. Όμως, για τις ζυμώσεις του παρελθόντος, είναι λάθος και είναι και άδικο να επιρρίπτουμε από κεκτημένη ταχύτητα την ευθύνη στο ΠΑΣΟΚ.

Η δεύτερη παρατήρηση είναι ότι όλη η περιγραφή περιστρέφεται γύρω από τα πιθανά κέρδη του Βενιζέλου. Που σαν σούπερμαν, μόνο κέρδη θα εισπράξει, ακόμα και αν καταβαραθρωθεί η Ελιά. Λες και το μοναδικό διακύβευμα είναι η τύχη του Βενιζέλου και όχι η συγκρότηση και η επιτυχία της μεγάλης μεταρρυθμιστικής κεντροαριστερής παράταξης. Ή σαν να είναι αδύνατο να διαμορφωθούν συνθήκες win win, όπου και η κεντροαριστερά να πετύχει και ο Βενιζέλος ως ένας από τους πρωταγωνιστές αυτής της υπόθεσης να ωφεληθεί. Ή σαν η βασική έννοια ορισμένων είναι μπας και ωφεληθεί ο Βενιζέλος. Ο ισχυρισμός ότι αν αυτή η υπόθεση αποτύχει, ο Βενιζέλος θα βγει αλώβητος, είναι εξόφθαλμα εσφαλμένος και σε προφανή αντίφαση με τον ισχυρισμό της αρθογράφου ότι «επέβαλλε το ΠΑΣΟΚ ως την μεγαλύτερη και αναγκαία συνιστώσα». Πώς θα βουλιάξει το εγχείρημα και θα επιπλεύσει η μεγαλύτερη συνιστώσα;

Κοινή θα είναι η μοίρα όσων εμπλακούμε σε αυτήν την υπόθεση. Τίποτε δεν είναι δεδομένο, όλα θα κατακτηθούν βήμα το βήμα. Το πρόγραμμα πάνω απ? όλα, η δημοκρατική λειτουργία, η συμμετοχή των πολιτών, η διαδυκτιακή οργάνωση σε συνδυασμό με την παραδοσιακή, αυτά και άλλα θα κρίνουν την δυνατότητα της ελληνικής Ελιάς να αναδειχθεί στον ισχυρό πόλο που θα διαχειριστεί την μεταμνημονιακή περίοδο. Εκεί, στο πεδίο του παρόντος και του μέλλοντος – και όχι σε μια ακατάσχετη παρελθοντολογία που απονευρώνει – θα κριθούμε όλοι.

Είμαι βέβαιος ότι το εγχείρημα θα έχει να αναμετρηθεί και με αντιστάσεις εκ των έσω, με κομματικούς πατριωτισμούς, με προσωπικές πολιτικές. Οι πιεστικές συνθήκες, η αναγκαιότητα συγκρότησης του χώρου και η ελπίδα ότι όλοι έχουμε γίνει (;) σοφότεροι, θα μας επιτρέψουν να ξεπεράσουμε τα εμπόδια. Έχει περισσέψει η γκρίνια, ο πεσιμισμός, η καταστροφολογία, η καχυποψία… Δεν ξέρω αν θα πετύχουμε, ή αν, όπως μας προέτρεπε ο Σάμουελ Μπέκετ, «θα αποτύχουμε καλύτερα». Ξέρω ότι πρέπει να προσπαθήσουμε.