Νίκος Μαραντζίδης – Γιώργος Σακκάς

Η τελευταία έρευνα της Μονάδας Ερευνών Κοινής Γνώμης και Αγοράς του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου του Πανεπιστημίου Μακεδονίας που διενεργήθηκε στις 8-10 Μαρτίου 2017 αποτύπωσε μια παρόμοια εικόνα με αυτήν που δείχνουν οι έρευνες κοινής γνώμης τους τελευταίους μήνες. Η Ν.Δ. διατηρείται στην πρώτη θέση με σημαντική απόσταση από τον δεύτερο ΣΥΡΙΖΑ, κάτι που σχετίζεται σε σημαντικό βαθμό με την υψηλή συσπείρωση της Ν.Δ. και παράλληλα την ιδιαίτερα χαμηλή του ΣΥΡΙΖΑ. Πιο συγκεκριμένα, μόνον 4 στους 10 ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ του Σεπτεμβρίου του 2015 δηλώνουν πως θα τον επιλέξουν ξανά, όταν το αντίστοιχο ποσοστό της Ν.Δ. βρίσκεται σε διπλάσια επίπεδα.
Οι τελευταίες αποτυπώσεις της πρόθεσης ψήφου, σε ένα βέβαια εκλογικά «ουδέτερο» περιβάλλον, καθώς απουσιάζει εκλογική αναμέτρηση στο άμεσο μέλλον, φέρνουν το ζήτημα της δυνατότητας αυτοδυναμίας της Ν.Δ. στο προσκήνιο. Η συζήτηση αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον εάν λάβουμε υπόψη πως οι επόμενες εκλογές είναι οι τελευταίες που θα διεξαχθούν με το υφιστάμενο πλαίσιο ενίσχυσης του πρώτου κόμματος με το bonus των 50 εδρών και πως η απλή αναλογική, που θα διαδεχθεί το σημερινό εκλογικό σύστημα, καθιστά την αυτοδυναμία του ενός κόμματος εξαιρετικά δύσκολη εάν όχι αδύνατη. Επομένως το ερώτημα του πώς αντιδρούν οι ψηφοφόροι στο ενδεχόμενο της παρουσίας του ΣΥΡΙΖΑ ή της Ν.Δ. σε ένα επόμενο κυβερνητικό σχήμα έχει μια ιδιαίτερη σημασία.
Ειδικότερα, στο ερώτημα «Ποιο από τα δύο κόμματα δεν θα θέλατε σε καμία περίπτωση να συμμετέχει σε επόμενη κυβέρνηση», ένας στους τρεις ψηφοφόρους δηλώνει πως δεν θέλει τον ΣΥΡΙΖΑ, ενώ το 16% δηλώνει το ίδιο για τη Ν.Δ. Αξιοσημείωτο είναι πως το 39% των αποκρινόμενων αποστασιοποιείται και από τα δύο κόμματα, χαρακτηριστικό του «αδύναμου δικομματισμού».
Σε επίπεδο κομματικής προέλευσης από τους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ του Σεπτεμβρίου του 2015 το 12% δηλώνει πως δεν θέλει σε καμία περίπτωση να συμμετέχει σε επόμενη κυβέρνηση το κόμμα που στήριξε στις προηγούμενες εκλογές, ενώ 4 στους 10 δηλώνουν πως δεν επιθυμούν κανένα από τα δύο μεγάλα κόμματα. Επομένως είναι εντυπωσιακό και δηλωτικό του βαθμού της απογοήτευσής τους ότι σε αυτή την περίοδο 63% των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ δηλώνουν πως αδυνατούν να εκφραστούν από την προηγούμενη επιλογή τους, καθώς είτε μεμονωμένα είτε συνδυαστικά με τη Ν.Δ. δεν επιθυμούν να τον δουν σε επόμενη κυβέρνηση.
Η εικόνα στους ψηφοφόρους της Ν.Δ. παρουσιάζεται εντελώς διαφορετική, καθώς το 82,5% αντιτίθεται αποκλειστικά στον ΣΥΡΙΖΑ. Ιδιαίτερη απόσταση από τον ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται να διατηρούν οι ψηφοφόροι του Ποταμιού (58% δεν επιθυμούν τον ΣΥΡΙΖΑ) και της Δημοκρατικής Συμπαράταξης (48% αντίστοιχα).
Ως προς τη σύγκριση στοιχείων με βάση τα δημογραφικά ή κοινωνικά χαρακτηριστικά, φαίνεται πως οι νεότερες ηλικίες (17-34 ετών) αποστασιοποιούνται εξίσου από τον ΣΥΡΙΖΑ και τη Ν.Δ. (το 49% δηλώνει πως δεν επιθυμεί τον ΣΥΡΙΖΑ ούτε τη Ν.Δ.). Γενικά, η μεγαλύτερη απόσταση από τον ΣΥΡΙΖΑ εκδηλώνεται από τους κατόχους μεταπτυχιακού/διδακτορικού διπλώματος (43,5%) και τους ψηφοφόρους ηλικίας 55 ετών και άνω (43%).
Συνολικά, ο ΣΥΡΙΖΑ εμφανίζεται αποξενωμένος από τους ψηφοφόρους, με χαρακτηριστική τη χαμηλή του συσπείρωση και τη σημαντική απόσταση που τον χωρίζει από τους ψηφοφόρους των υπολοίπων κομμάτων.
Ομως, μπορεί μια επιχειρούμενη αλλαγή ατζέντας από την κυβέρνηση να αλλάξει το κλίμα, επαναφέροντας ενδεχομένως ψηφοφόρους που έχουν αποστασιοποιηθεί; Σίγουρα, για να επιτύχει κάτι τέτοιο δεν αρκεί η υφιστάμενη διαχείριση της καθημερινότητας, με την αξιολόγηση του προγράμματος μετέωρη και τη συζήτηση λήψης πρόσθετων μέτρων οικονομικής επιβάρυνσης των νοικοκυριών να επανέρχεται σχεδόν καθημερινά. Χαρακτηριστική είναι η προσπάθεια επαναφοράς του θέματος της συνταγματικής μεταρρύθμισης, η οποία όμως δεν άγγιξε τους ψηφοφόρους, με 6 στους 10 να τη χαρακτηρίζουν κίνηση αντιπερισπασμού.
* Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και ο κ. Γιώργος Σιάκας είναι διευθυντής Ερευνών στη Μονάδα Ερευνών Κοινής Γνώμης και Αγοράς του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου του Παν. Μακεδονίας