Ποια είναι η πραγματική, ανιχνεύσιμη σχέση μεταξύ αλήθειας, ελευθερίας και ευτυχίας; Η σύγχρονη κοινωνιολογία υποστηρίζει ότι η "έννοια της αλήθειας" δεν είναι μια αντικειμενική, δογματική και οικουμενική έννοια, αλλά μια υποκειμενική και σχετική κατασκευή, η οποία εξαρτάται από το πλαίσιο, την προοπτική και τα ενδιαφέροντα αυτών που την αναζητούν και αυτών που την επικοινωνούν και την περιγράφουν με τη δική τους αυτοσυνείδηση, με την προσωπικότητά τους.
Η αλήθεια, λοιπόν, είναι μια υποκειμενική προσωπική αντίληψη, διαρκώς εξελισσόμενη με βάση τα δεδομένα που εισέρχονται από το περιβάλλον στην ατομική προσωπικότητα. Δεν είναι κάτι που μπορεί να βρεθεί ή να αποδειχθεί μια για πάντα, αλλά κάτι που πρέπει να δημιουργείται και να μοιράζεται συνεχώς, μέσα από μια διαδικασία διαλόγου, συζήτησης και συνεργασίας.
Η "αλήθεια" μάς απελευθερώνει, γιατί μας επιτρέπει να διευρύνουμε την αντίληψή μας και να εκφράσουμε την ταυτότητά μας, να πραγματοποιήσουμε τα έργα μας και να σχετιζόμαστε με τους άλλους με αυθεντικό και υπεύθυνο τρόπο, δηλαδή αναγνωρίσιμο από το κοινωνικό μας περιβάλλον που το αξιολογεί θετικά και επιβεβαιώνει την προσωπικότητά μας.
Η αλήθεια μάς κάνει επίσης χαρούμενους, γιατί νιώθουμε υγιές μέρος μιας κοινότητας, μας δίνει την αίσθηση ότι ανήκουμε κάπου και μοιραζόμαστε κοινούς σκοπούς στα πλαίσια της αλληλεγγύης. Μας ωθεί να αναπτυχθούμε και να βελτιωθούμε, σύμφωνα με τις κοινωνικές επιδιώξεις.
Το ζητούμενο στη σημερινή ραγδαία εξελισσόμενη κοινωνική πραγματικότητα της τεχνολογικής επανάστασης, η κοινωνιολογία στοχεύει να προσφέρει ένα θετικό και αισιόδοξο όραμα της αλήθειας, σύνθεση μεταξύ ατομικής και συλλογικής συνείδησης, το οποίο μπορεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες του σύγχρονου κόσμου, που χαρακτηρίζεται από αυξανόμενη πολυπλοκότητα, ποικιλομορφία και αβεβαιότητα: αυτό ακριβώς που στη βιβλιογραφία του κοινωνιολόγου Μπάουμαν ονομάζεται "ρευστή κοινωνία" της εφήμερης εικονικής αναπαράστασης και καθιστά κάθε σταθερή συμβατική κοινωνική αξία να φαίνεται εκ των πραγμάτων αναχρονιστική και ξεπερασμένη.
Τα σύγχρονα ψηφιακά μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλάζουν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το πλαίσιο επιβίωσης, τόσο σε σωματικό και σε ψυχολογικό επίπεδο, όσο και την αίσθηση του χρόνου, τις διαστάσεις μεταξύ παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος και κατά συνέπεια αλλάζουν τα δεδομένα ενσυναίσθησης και στον εγκέφαλό μας. Σύμφωνα με τη θεωρία της νευροπλαστικότητας, στην πραγματικότητα κάθε ερέθισμα, εάν παραταθεί με την πάροδο του χρόνου, είναι ικανό να διαμορφώσει τα χαρακτηριστικά του εγκεφάλου σε νευροανατομικό και λειτουργικό επίπεδο.
Στις κοινωνιολογικές μελέτες παρατηρούμε και καταγράφουμε ήδη μερικές από τις επιπτώσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στον εγκέφαλό μας:
⦁ ΕΞΑΡΤΗΣΗ. Το 5-10% των διαδικτυακών χρηστών δεν είναι σε θέση να ελέγξει τον χρόνο που αφιερώνουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι σαρώσεις του εγκεφάλου αυτών των ανθρώπων αποκαλύπτουν βλάβες στις ίδιες πληγείσες περιοχές στον εγκέφαλο, όσων κάνουν κατάχρηση ναρκωτικών: παρατηρείται υποβάθμιση της λευκής ουσίας στις περιοχές που ελέγχουν τα συναισθήματα, την προσοχή και τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Ο λόγος πρέπει να βρεθεί στην ικανοποίηση άμεσων αναγκών, με ελάχιστη έως μηδαμινή προσπάθεια, που προσφέρονται ακατάπαυστα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, γεγονός που προκαλεί τον εγκέφαλο να αναπτύξει εξάρτηση ροής εκτός χρόνου από τα ερεθίσματα που προσφέρουν. jstor.org/stable/44617804.
⦁ Multitasking. Ίσως πιστεύετε ότι η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μάς κάνει πιο επιδέξιους στη διαχείριση πολλαπλών εργασιών ταυτόχρονα. Στην πραγματικότητα, έχει αποδειχθεί ότι όσοι περνούν πολύ χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γίνονται λιγότερο επιδέξιοι στη μετάβαση από τη μια εργασία στην άλλη, αποσπάται πιο εύκολα η προσοχή σε κάποιο θέμα και γίνεται λιγότερο αποτελεσματική στην αποθήκευση πληροφοριών στη μνήμη. Μνήμη που αντί να γιγαντώνεται στην εξάσκηση χρήσης της κοινωνικής δικτύωσης παρατηρούμε πως ατροφεί ολοένα και περισσότερο αναθέτοντας την λειτουργία της μνήμης στο εξωτερικό εξάρτημα, στην πρόθεση της ψηφιακής μνήμης.
focus.it/comportamento/psicologia/come-i-social-media-ti-cambiano-il-cervello.
⦁ Σύνδρομο "φάντασμα δόνησης". "Περίμενε, το κινητό μου δονήθηκε! Α, όχι, το ονειρεύτηκα": είναι μια φράση που τυχαίνει να προφέρεις ή να την ακούς όλο και πιο συχνά; Μάλιστα, μια μελέτη έδειξε ότι το 89% των ερωτηθέντων βιώνουν αυτή την αίσθηση μία φορά κάθε 15 ημέρες. Το αυξανόμενο φαινόμενο φαίνεται να οφείλεται στο γεγονός ότι τα smartphones και τα tablet, χάρη στη χρήση των social media, μας ακολουθούν πλέον παντού και έχουν γίνει εξαρτήματα χεριών και τσεπών. Αυτοί οι φυσικοί χώροι, έχουν απωθήσει και αντικαταστήσει ασυναίσθητα τις λειτουργίες του εγκεφάλου ότι αναλύουν τις απτικές αισθήσεις (όπως ο σωματοαισθητικός φλοιός) και καταλήγουν να παρεμβαίνουν στις απτικές μας αντιλήψεις.
focus.it/comportamento/psicologia/come-i-social-media-ti-cambiano-il-cervello.
⦁ Απελευθέρωση ντοπαμίνης. Μελέτες λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας έχουν δείξει ότι τα κέντρα ανταμοιβής στον εγκέφαλο είναι πιο ενεργά όταν μιλάμε για τον εαυτό μας σε μια συνομιλία, παρά όταν μας ζητείται να ακούσουμε. Αυτό συμβαίνει γιατί μιλώντας για τον εαυτό μας απελευθερώνουμε ντοπαμίνη, το ίδιο μόριο που εμπλέκεται στον εθισμό στη νικοτίνη και την κοκαΐνη. Με την επίτευξη μικρών στόχων, ενός συγκεκριμένου αριθμού likes ή followers, για παράδειγμα, ο εγκέφαλος απελευθερώνει ντοπαμίνη, την ορμόνη της ευχαρίστησης και της ικανοποίησης. Αυτό δημιουργεί έναν ψυχαναγκαστικό κύκλο, που ωθεί το σώμα μας να θέλει πάντα περισσότερα.
⦁ Μείωση της ενσυναίσθησης. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μας επιτρέπουν να επικοινωνούμε με πολλούς ανθρώπους, συχνά όμως με επιφανειακό και απρόσωπο τρόπο, σχεδόν ανώνυμο που γρήγορα χάνεται από την μνήμη. Κλασικό παράδειγμα, είναι ότι ενώ θυμόμαστε γενικά και αόριστα με ποιον μιλούσαμε μόλις προ ολίγου, δυσκολευόμαστε να θυμηθούμε ακριβώς το ονοματεπώνυμό του! Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της ικανότητας κατανόησης και κοινής χρήσης των συναισθημάτων άλλων ανθρώπων, ειδικά αν είναι άτομα διαφορετικά από εμάς.
Επιπλέον, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μάς εκθέτουν σε μεγάλο όγκο πληροφοριών, συχνά αρνητικές ή βίαιες, που μπορεί να προκαλέσουν συναισθηματικό κορεσμό και απώλεια ευαισθησίας. Μειώνεται ολοένα ο διαθέσιμος χρόνος ανάγνωσης και κατανόησης κάθε μηνύματος που εμφανίζεται στην οθόνη μας και προσπερνάμε τα δύσκολα μακροσκελή νοήματα, τα οποία είναι και τα πιο ωφέλιμα άλλωστε και λειτουργούν ως αντίδοτο στον μαζικό λειτουργικό και ψηφιακό αναλφαβητισμό της εποχής μας, αναζητώντας μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα σύντομα σλόγκαν και σκετς διασκέδασης στα όρια της ανοησίας έως και απόλυτης βλακείας.
Τέλος, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να προάγουν την κοινωνική απομόνωση και τη μοναξιά, που αποτελούν παράγοντες κινδύνου για την ψυχική και σωματική υγεία όπως συμβαίνει ήδη στην Ιαπωνία, στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη και στις άλλες αναπτυγμένες τεχνολογικά και οικονομικά χώρες ανάμεσα στις νέες γενιές, γηγενείς στην ψηφιακή εποχή.
intramundi.it/i-s
Αντίδοτο σε όλα αυτά είναι η δημιουργία εικονικών αλλά και χρηστικών συλλογικοτήτων, τοπικού ή/και θεματικού ενδιαφέροντος, όπου συμμετέχουν συγκεκριμένες προσωπικότητες, εύκολα ταυτοποιήσιμες, κατά το δυνατό με όλες τις αισθήσεις ενεργές και παρούσες στον σύγχρονο και ασύγχρονο διάλογο, που να παράγει οφέλη ατομικής και συλλογικής επιμόρφωσης στη διαδικασία της αμοιβαίας ενημέρωσης.
Το social network και προπαντώς το social media, που χρησιμοποιείται ως βιτρίνα μιας υποκειμενικής αλήθειας, συνήθως εύκολης διασκέδασης από επιτήδειους ινφλουένσερ προς πλάτες - fun καταναλωτές σαν διαφημιστικό εμπόρευμα προς πώληση, είναι μια γιγάντια φούσκα ψευδαισθήσεων, εικονικών αναγκών χωρίς κανένα αντίκρισμα στην πραγματική ή συναισθηματική ζωή, που το μόνο πράγμα που καταφέρνουν τελικά, είναι την αποδόμηση των προσωπικοτήτων που συμμετέχουν στη διαδικασία σαθρής επικοινωνίας, την αποχαύνωση μαζών, χωρίς κριτική ικανότητα, χωρίς διανοητικά αντανακλαστικά, με κυρίαρχα χαρακτηριστικά την εξάρτηση των χρηστών από τους ρυθμούς μηνυμάτων συμπεριφοράς, που επιβάλλουν τα εθιστικά κανάλια συμμετοχής τους, echο chamber αντήχησης προπαγάνδας υπερκαταναλωτισμού και τυχοδιωκτισμού, που εκμηδενίζουν τελικά αλλοτριώνοντας τις προσωπικότητες.