Αντιλαμβάνομαι τον εορτασμό της 3ης Σεπτέμβρη ως ημέρα ίδρυσης του ΠΑΣΟΚ, του κόμματος που μαζί με τη ΝΔ καθόρισαν την ιστορική περίοδο που καλούμε μεταπολίτευση κι έκλεισε με τη χρεοκοπία της χώρας. Η διακήρυξη ως πολιτικό κείμενο απηχεί τις ουτοπικές αντιλήψεις της εποχής.
Διαβάζοντας τις βασικές θέσεις με τα σημερινά μάτια, απορείς πώς τόσοι πολλοί πίστεψαν ότι μπορούν όλα αυτά να υλοποιηθούν. Διαβάζουμε:
-Απαλλαγή της οικονομίας από τον έλεγχο του ξένου μονοπωλιακού και ντόπιου μεταπρατικού κεφαλαίου.
-Η Ελλάδα πρέπει να αποχωρήσει από το ΝΑΤΟ.
– Κοινωνικοποίηση του χρηματοδοτικού συστήματος, των βασικών μονάδων παραγωγής και του μεγάλου εισαγωγικού και εξαγωγικού εμπορίου.
-Η ιδιωτική εκπαίδευση καταργείται.
-Κατάργηση των ιδιωτικών κλινικών.
– Μια οικιστική και πολεοδομική πολιτική που να εξασφαλίζει πολιτισμένη κατοικία σε κάθε Ελληνική οικογένεια.
Θέσεις που έμειναν στα χαρτιά αφού μόνο ρομαντικοί ή αφελείς μπορούσαν να πιστέψουν ότι θα γίνουν πράξη. Τα προτάγματα της εποχής ήταν: σταθεροποίηση της δημοκρατίας, αποχουντοποίηση, νομιμοποίηση του ΚΚΕ, τερματισμός του αποκλεισμού της μισής Ελλάδας από την κρατική μηχανή, γεωπολιτικός προσανατολισμός της χώρας, κοινωνικός εκσυγχρονισμός.
Κάποια από αυτά (νομιμοποίηση ΚΚΕ, σταθεροποίηση δημοκρατίας) υλοποιήθηκαν από τον Κ.Καραμανλή ο οποίος στο αίτημα του προσανατολισμού απάντησε κατηγορηματικά ότι “ανήκουμε στη δύση” και πέτυχε την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ, γεγονός που καθόρισε θετικά την μετέπειτα πορεία της. Όμως το κράτος συνέχιζε να παραμένει στα χέρια της δεξιάς, σημαντικό τμήμα των πολιτών εξακολουθούσε να είναι αποκλεισμένο ενώ στο κοινωνικό πεδίο η ΝΔ κινήθηκε με συντηρητισμό.
Ο Α. Παπανδρέου αισθανόμενος τις απαιτήσεις των καιρών προσπέρασε την ‘Ενωση Κέντρου και ίδρυσε το ΠΑΣΟΚ προτάσσοντας τα αιτήματα για εθνική ανεξαρτησία, λαϊκή κυριαρχία, κοινωνική απελευθέρωση που κινητοποίησαν νέες κοινωνικές δυνάμεις, κυρίως από τα μεσαία στρώματα και τους αγρότες. Οταν ήρθε στην εξουσία άφησε στην άκρη τη διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη προχώρησε σε κάποιες κινήσεις αστικού εκσυγχρονισμού (οικογενειακό δίκαιο, συμμετοχή γυναικών),με κορυφαία κίνηση τον τερματισμό του αποκλεισμού των ηττημένων του εμφυλίου. Αλλά το έκανε με λάθος τρόπο.
Αντί για τη δημιουργία σύγχρονων δημοκρατικών θεσμών, οι δεξιοί αντικαταστάθηκαν από στελέχη της νέας εξουσίας. Ένα τμήμα της κοινωνίας που βρισκόταν για δεκαετίες “στην απέξω”, έγινε κι αυτό καθεστώς. Δημιουργήθηκαν θεσμοί κοινωνικού κράτους, αλλά χρηματοδοτήθηκαν με δανεικά κι όχι μέσω της ανάπτυξης. Ένα κλίμα κρατισμού διαπερνούσε το πολιτικό σύστημα: από τη δεξιά (να θυμηθούμε τη “σοσιαλμανία” επί Π.Παπαληγούρα) ως το ΠΑΣΟΚ και την αριστερά.
Η μεταπολίτευση είναι από τις καλύτερες περιόδους της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Η Ελλάδα ποτέ δεν έζησε τέτοιο επίπεδο δημοκρατίας. Μια καινούργια μεσαία τάξη αναδύθηκε. Μετά το 1993 και με πρωταγωνιστή τον Α.Παπανδρέου και στη συνέχεια τον Κ.Σημίτη τέθηκε ο στόχος της ένταξης στην ΟΝΕ, που έφερε την Ελλάδα πιο κοντά από ποτέ στον πυρήνα της Ευρώπης. Αλλά μαζί με τα θετικά ενυπήρχαν και οι παράγοντες που οδήγησαν στη χρεοκοπία: πελατειακές σχέσεις, ατελής θεσμική λειτουργία, διαφθορά. Τα κόμματα που κυβέρνησαν σε όλο αυτό το διάστημα (ΠΑΣΟΚ και ΝΔ) φέρουν μεγάλη ευθύνη για τη διόγκωσή τους.
Ο ΣΥΡΙΖΑ καταγγέλει το παρελθόν αλλά αναπαράγει όλα τα στραβά του. Δεν συνιστά τομή με το παρελθόν, ούτε είναι το κόμμα της νεάς εποχής. Συμπυκνώνει όλες τις παθογένειες του παλιού και αποτελεί τη χειρότερη εκδοχή του. Λαϊκισμός, πελατειακές σχέσεις, αλαζονεία, νεποτισμός, βρήκαν τη συνέχειά τους στους ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ. Η μεγάλη πλειοψηφία των στελεχών του άλλωστε προέρχεται είτε από την παρωχημένη αριστερά, είτε από τις “αποθήκες” του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ. Δεν είναι οι πρώτοι μιας νέας εποχής, αλλά οι τελευταίοι μιας εποχής του φεύγει.
Οι τελετουργίες για την 3η Σεπτέμβρη τονώνουν το κομματικό αίσθημα των στελεχών του ΠΑΣΟΚ, ενώ κάπου στην εικόνα προσπαθεί να μπει κι ο ΣΥΡΙΖΑ εμφανιζόμενος ως “εξ ημισείας κληρονόμος”. Ομως η μεταπολίτευση τέλειωσε. Ας την αφήσουμε, όπως και τη διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη, στην κρίση την ιστορίας για να πάμε παρακάτω. Όσο αναζητούμε λύσεις σε κιτάπια του παρελθόντος, χάνουμε το μέλλον.

thetoc.gr