Στο τέλος του έτους εκπνέει ο νόμος που προστάτευε υπό προϋποθέσεις δανειολήπτες με δυσκολίες εξυπηρέτησης των στεγαστικών δανείων, τουλάχιστον όσον αφορά την πρώτη κατοικία. Τώρα, με πρόσχημα ότι εντοπίστηκαν περιπτώσεις εύπορων, οι οποίοι με δόλια μέσα εκμεταλλεύτηκαν τις προστατευτικές διατάξεις του νόμου, η Τρόικα απαιτεί πλήρη απελευθέρωση των πλειστηριασμών. Και οι πολιτικοί έχουν αρχίσει να παρελαύνουν στα κανάλια, χύνοντας κροκοδείλια δάκρυα για το κακό που ενδέχεται να βρει φτωχούς ανθρώπους Χριστουγεννιάτικα.
Δυστυχώς, για άλλη μια φορά κινδυνεύουμε να γίνουμε μάρτυρες μιας εκτεταμένης ανθρωποθυσίας, με μοναδική δικαιολογία την ανικανότητα. Επειδή δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε τους απατεώνες από αυτούς που δεν πληρώνουν λόγω ανέχειας, βρισκόμαστε για άλλη μια φορά μπροστά στο ενδεχόμενο μιας ισοπεδωτικής μεταχείρισης, γνωρίζοντας ότι θα υπάρξουν αθώα θύματα. Έχουμε άλλωστε εθιστεί σ’ αυτό. Το ίδιο έγινε με το πετρέλαιο θέρμανσης, με τις αυξήσεις του ΦΠΑ ή το πλεονάζον και ακατάλληλο προσωπικό του δημοσίου. Φαίνεται ότι το σύστημα εξουσίας έχει μάθει να ισορροπεί αποφεύγοντας να ασκήσει διοίκηση, η δε υπόλοιπη κοινωνία αντιμετωπίζοντας την ανικανότητα σαν κάτι μοιραίο και εξωγενές.
Μια απλή αντιπαράθεση των ποσοστών ανεργίας και των μη εξυπηρετούμενων δανείων δείχνει ότι υπάρχει στενή σχέση. Οι Έλληνες δεν εξυπηρετούν τα δάνειά τους όχι γιατί έγιναν απατεώνες, αλλά γιατί έχουν πληγεί από τη λιτότητα και την ανεργία. Αυτό είναι το πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει η πολιτική -και όχι οι τυχόν εξαιρέσεις του κανόνα.
Το θέμα ήταν βέβαια γνωστό ότι θα προκύψει. Στην ιστοσελίδα της Τράπεζας της Ελλάδος είναι από τον Φεβρουάριο αναρτημένη μια έκθεση με τίτλο «Bain Report», η οποία εισηγείται εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με τα ισχύοντα σε άλλα ανεπτυγμένα κράτη, δηλαδή πλήρη ευελιξία σε θέματα πλειστηριασμών. Η Ελλάδα, όμως, είναι ίσως η μόνη «ανεπτυγμένη» χώρα χωρίς οργανωμένη στεγαστική πολιτική, ή στοιχειώδη κρατική μέριμνα για τους αστέγους. Η έξωση εδώ είναι μια πολύ πιο δραματική πράξη απ’ ότι στη Σουηδία ή την Γερμανία.
Πρέπει όμως να γίνει κάτι, έστω και την ύστατη στιγμή, σε περίπτωση που δεν υπάρξει παράταση του υπάρχοντος νόμου. Ας μην ξεχνάμε ότι οι τράπεζες ανακεφαλαιοποιήθηκαν με κρατικό χρήμα. Αντί π.χ. να πουλήσουν μαζικά τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στο 20-25% της ονομαστικής τους αξίας σε επιθετικούς διαχειριστές τέτοιων δανείων, θα μπορούσε το ίδιο το κράτος να είναι προτιμητέος αγοραστής σε αυτές τις τιμές, χρησιμοποιώντας το 70% του πλεονάζοντος πρωτογενούς πλεονάσματος (περίπου 500 εκατ. για το 2013) και να διαχειριστεί τις υποθηκευμένες κατοικίες σε συνεργασία με τις κατά τόπους κοινωνικές υπηρεσίες. Έτσι το κράτος θα μπορούσε να αυξήσει την ακίνητη περιουσία του ασκώντας κοινωνική πολιτική. Θα μπορούσε επίσης να δοθεί φορολογικό κίνητρο σε εταιρίες ή μεγάλα ιδρύματα να κάνουν κάτι αντίστοιχο, στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων κοινωνικής ευθύνης. Μια τρίτη λύση θα ήταν να δοθεί η ευκαιρία σε συγγενείς να αγοράσουν τα δάνεια σε ανάλογες τιμές. Νομίζω ότι ο ελληνικός λαός θα έδειχνε μεγάλη κατανόηση σε τέτοιες πρωτοβουλίες.
Δεν είναι προβλέψιμο τι ακριβώς θα συμβεί. Όμως προκειμένου να απενεργοποιηθεί η βόμβα των ελεύθερων πλειστηριασμών σε μια οικονομία που έχει βιαστεί τόσο βάναυσα, θα ήταν ίσως ωφέλιμο να βάλουμε στο τραπέζι και ένα μίγμα έξυπνων και παραγωγικών προτάσεων. Είναι μια χρυσή ευκαιρία να δοκιμαστεί κάτι διαφορετικό από τις στρατηγικές της υποταγής ή της μετωπικής σύγκρουσης, γιατί μέχρι τώρα καμία από τις δύο δεν απέδωσε τα αναμενόμενα.