Πιάσε μια αφήγηση

Νίκος Μπουνάκης 02 Μαρ 2015

Το «αφήγημα» και η «αφήγηση» πάνε κι έρχονται στον, συνήθως αυτοαναφορικό, λόγο των πολιτικών και στον εμμονικό λόγο πολλών, κυρίως τηλεοπτικών, δημοσιογράφων. Το αφήγημα του Σαμαρά απέτυχε, ακούμε από τον έναν. Χρειαζόμαστε ένα νέο αφήγημα, λέει ο άλλος (ας πούμε ο Βενιζέλος). Ο Τσίπρας φτιάχνει τώρα το δικό του αφήγημα, λέει ο τρίτος. Και όλοι εμείς αναρωτιόμαστε: Τι εννοεί ο ποιητής;

Η «αφήγηση» μας έρχεται από την αφηγηματική θεωρία. Το «εγώ», οι «ταυτότητες» δημιουργούνται μέσα στην αφήγηση, είναι ταυτότητες αφηγηματικές.  Για παράδειγμα, η αφήγηση του Παπαρρηγόπουλου δημιούργησε την ταυτότητα του ελληνικού έθνους. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι αυτή η αφήγηση εμπεριέχει την κατασκευή. Η αφήγηση είναι ένα από τα συμβολικά συστήματα που κατασκευάζουν και ανακατασκευάζουν την πραγματικότητα. Και όπως όλα τα συμβολικά συστήματα (αισθητικές εικόνες, επιστημολογικά μοντέλα, πολιτικές ουτοπίες), έχει γνωστική αξία και δημιουργεί νέα δίκτυα ανάγνωσης της εμπειρίας ή της παραγωγής της. Ξέρουμε όμως ότι δεν υπάρχει «εαυτός» χωρίς τη σχέση με τους «άλλους». Δηλαδή, και οι άλλοι έχουν το δικαίωμα να αφηγούνται για μας με τον δικό τους τρόπο. Οι Γερμανοί, ας πούμε, έχουν τη δική τους αφήγηση για τους Ελληνες. Από αυτή την άποψη, το αφήγημα της Μέρκελ για τους Ελληνες είναι το ίδιο ισχυρό με το αφήγημα του Τσίπρα ή του Σαμαρά. Η «αφήγηση» πέρασε από την αφηγηματική θεωρία στην εφαρμοσμένη επικοινωνία. Την ξέρουμε κυρίως ως storytelling. Τη βρίσκουμε στο μάρκετινγκ και στη διαφήμιση, στην πολιτική επικοινωνία και στην προπαγάνδα, τη βρίσκουμε στη δημοσιογραφία. Ενα προϊόν αποκτά ταυτότητα μέσα από την αφήγηση, στη διαφήμιση. Και χρειαζόταν ένα αφήγημα για την επέμβαση των Αμερικανών στο Ιράκ: τα όπλα μαζικής καταστροφής του Σαντάμ. Το Grexit είναι ένα αφήγημα, όπως αφήγημα ήταν και το success story του Σαμαρά. Επομένως ποιο είναι το νέο αφήγημα που χρειαζόμαστε τώρα; Ποια κατασκευή; Ποια ταυτότητα;