Στις 6 Αυγούστου 2013 συμπληρώθηκε ένα έτος από την αποστολή του ρομποτικού οχήματος Curiosity (Περιέργεια) και την προσεδάφισή του στον Άρη. Άμεσος σκοπός της αποστολής ήταν η συγκέντρωση στοιχείων για το αν η ατμόσφαιρα σ’ αυτόν τον μακρινό πλανήτη μπορούσε να έχει υποστηρίξει στο παρελθόν κάποιου είδους μικροβιακή ζωή. Η κινητήριος δύναμη όμως της αποστολής ήταν άλλη. Ήταν ακριβώς το εύστοχο όνομα του διαστημικού οχήματος: η «Περιέργεια».
Ως την Αναγέννηση και την πρώιμη νεωτερικότητα- με εξαίρεση τη σκέψη στην Αρχαία Ελλάδα- η ζωή ήταν απλά μια προετοιμασία για την αντιμετώπιση του θανάτου. Στις φεουδαλικές συνθήκες του Μεσαίωνα, όπου επικρατούν οι σχέσεις προσωπικής εξάρτησης (Μαρξ), ο Θεός αποτελεί την αρχή που συγκροτεί τον κόσμο. Αν ο Θεός γνωρίζει τα πάντα, τότε ο άνθρωπος δεν χρειάζεται να γνωρίζει τίποτα. Σ’ αυτόν τον κόσμο, καμία ανακάλυψη, καμία εφεύρεση, καμία πρόοδος δεν χρειάζεται για να απαντηθεί το αγωνιώδες ερώτημα της αποστολής του ανθρώπου. Η απάντηση είναι γνωστή. Αποστολή του είναι ο θάνατος.
Στην εποχή των προσωπικών εξαρτήσεων, το «πίστευε και μη ερεύνα» δεν είναι απλά μια εκκλησιαστική ντιρεκτίβα, είναι η αυτονόητη αρχή συγκρότησης του κόσμου. Γνωστό είναι το άγνωστο. Μόνο στην εποχή που τα πράγματα (εμπράγματες καπιταλιστικές σχέσεις) αρχίζουν να επικρατούν επί των ανθρώπινων εξαρτήσεων – στην Αναγέννηση και κυρίως μετά τη βιομηχανική επανάσταση- μόνο τότε η περιέργεια γίνεται αρχή συγκρότησης του νέου κόσμου.
Αν η πίστη είναι η ιερή απάντηση στο αγωνιώδες ερώτημα για τον προορισμό του ανθρώπου, η περιέργεια είναι η κοσμική απάντηση στο ίδιο ερώτημα. Η πίστη θεωρεί τον άνθρωπο ως το αντικείμενο της. Υποκείμενο της είναι η ουράνια πόλη. Για να απαντήσει ο περίεργος άνθρωπος στο ερώτημα που αφορά την αποστολή του, πρέπει να γνωρίζει αυτά που συμβαίνουν στην επίγεια πόλη, τη μόνη γνωστή σ’ αυτόν πόλη. Ήρθε ο καιρός των θαλασσοπόρων, των εφευρετών αλλά και των καιροσκόπων, των βασιλιάδων που αναζητούν τη δόξα της κατάκτησης, των άπληστων κυνηγών του χρυσού. Γι’ όλα αυτά όμως χρειάζεται γνώση. Ο Τσβετάν Τοντόροφ στο βιβλίο του Η κατάκτηση της Αμερικής (μετ. Κική Καψαμπέλη, εκδόσεις Νήσος) υποστηρίζει πως ο Κορτές, επιβλήθηκε όχι τόσο γιατί τα στρατεύματά του ήταν άπληστα για το χρήμα, ούτε γιατί η ενόρμηση της κυριαρχίας καθόριζε τη συμπεριφορά τους ούτε ακόμα επειδή υπερείχαν όσον αφορά τον εξοπλισμό τους ή επειδή οι Ινδιάνοι ήταν διαιρεμένοι. Η υπεροχή του Κορτές στηρίζεται στη γνώση του κόσμου που καλείται να κατακτήσει. Η αποικιοκρατική δράση είναι η πρώτη έκφραση της περιέργειας ως κινητήριας δύναμης του νεωτερικού κόσμου.
Αυτή όμως είναι η αρχή. Όσο εισερχόμαστε στην εποχή όπου ο άνθρωπος απελευθερώνεται από τις προσωπικές του εξαρτήσεις από τη βασιλική, τη φεουδαλική και την ιερή αυθεντία, τόσο εισέρχεται στην εξάρτηση του από τον κόσμο των εμπράγματων σχέσεων (reification). Και αυτός ο κόσμος προϋποθέτει τη γνώση για να αντιμετωπίσει τους εχθρούς του. Εχθροί αυτού του κόσμου είναι από μια στιγμή και ύστερα οι ίδιοι οι γεννήτορες του, η λογική του «πανταχού παρόντος» κέρδους και από την άλλη η επιστροφή του ιερού, όχι ως θέμα ατομικής πίστης, αλλά ως κανόνα διαμόρφωσης της δημόσιας συμπεριφοράς.
Ο επιστημονικός λόγος με όπλο του την περιέργεια και η τέχνη με όπλο της τη φαντασία αποτελούν τα «εργαλεία» που έχει ο νεωτερικός άνθρωπος στη μάχη του αφενός κατά της απόλυτης κυριαρχίας του χρήματος και των εμπράγματων σχέσεων και αφετέρου κατά των δυνάμεων του κάθε είδους ανορθολογισμού. Παραφράζοντας, ελάχιστα, τον Λεονάρντο θα έλεγα πως «το περίεργο μάτι είναι το παράθυρο της ψυχής» στον κόσμο.
Η αποστολή του Curiosity δεν αφορά μόνο την ανακάλυψη μορφών ζωής στον Άρη, αλλά και τη διατήρηση του νεωτερικού κοσμικού κράτους, το οποίο είναι και το μόνο που συνάδει με την προάσπιση του δικαιώματος στη θρησκευτική πίστη, αλλά και στην αθεΐα.