Μια απόφαση του τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ, σχετικά με την άρνησή του να εγγράψει ως φοιτητή έναν άνθρωπο με ολική τύφλωση, δημιούργησε κύμα αντιδράσεων, από τον Σύνδεσμο Τυφλών μέχρι τα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης.
Πρόκειται για ένα θέμα ιδιαίτερα ευαίσθητο, σύνθετο και πολύπλοκο. Δυστυχώς, ταυτόχρονα, πρόκειται για ένα θέμα που προσφέρεται για λαϊκισμό, εκμετάλλευση και πρόκληση του κοινού (συν)αισθήματος. Ήδη ακούστηκε ότι ο ίδιος ο υπουργός Παιδείας θα μεριμνήσει προσωπικά για τη διευθέτηση του θέματος, χωρίς να διευκρινίζει όμως αν θα διαθέσει στο τμήμα τους απαραίτητους πόρους για να υλοποιηθεί η επιθυμία του. Ανάλογου ύφους ήταν και η παρέμβαση του πρύτανη του ΑΠΘ, ο οποίος ούτε λίγο ούτε πολύ θεωρεί ότι είναι θέμα κριτηρίων και όχι σωστής προετοιμασίας του πανεπιστημίου, ώστε να μπορεί να δεχτεί τα άτομα αυτά. Αποποιήθηκε δε όλων των ευθυνών του καλυπτόμενος πίσω από το αυτοδιοίκητο (sic) του τμήματος Φυσικής. Όπως σχεδόν σε κάθε ζήτημα, η δημόσια συζήτηση εξαντλείται στην επίκληση του συγκινησιακού φορτίου, που εκ των πραγμάτων φέρουν οι περιπτώσεις συνανθρώπων μας που η ζωή στάθηκε σκληρή απέναντί τους. Όμως στα θέματα όπως αυτό η διεθνής εμπειρία οφείλει να είναι πάντα ο οδηγός στις αποφάσεις μας. Η κριτική στην απόφαση του τμήματος Φυσικής πρέπει να γίνει με σημείο αναφοράς τη διεθνή πρακτική. Μια γρήγορη αναζήτηση στις ανοιχτές έγκυρες πηγές πληροφόρησης δείχνει ότι ο τροχός έχει ανακαλυφθεί και στο ζήτημα αυτό. Για την πλήρη και ισότιμη ενσωμάτωση των τυφλών ατόμων σε ένα τμήμα Φυσικής υπάρχει μια σειρά από ελάχιστες προϋποθέσεις που αφορά σε υποδομές και εργαλεία, που καθιστούν τη φοίτηση των τυφλών εφικτή. Η σύγκριση με την ελληνική πραγματικότητα προκαλεί μελαγχολία για την κατάσταση όλων των πανεπιστημίων της χώρας. Το ελληνικό πανεπιστήμιο δεν έχει φροντίσει να καλύψει τίποτε από όσα χρειάζεται ένα τυφλό άτομο για να σπουδάσει Φυσική. Και βέβαια, για μία ακόμη φορά, η κρίση δεν είναι η δικαιολογία. Την εποχή της ευημερίας το ΑΠΘ ξόδευε αφειδώς εκατομμύρια για κατασκηνώσεις και για πανάκριβους εξοπλισμούς στη Λέσχη, που μάλιστα έμειναν αχρησιμοποίητοι στις αποθήκες, χωρίς καμία αίσθηση προτεραιοτήτων και χωρίς καμία πρόβλεψη για την πρόσβαση στη γνώση όσων είναι διαφορετικοί. Οι ελάχιστες ράμπες για αναπηρικά καρότσια εδώ κι εκεί στις σχολές δεν λύνουν κανένα πρόβλημα. Όπως σχεδόν σε κάθε πτυχή της πραγματικότητας, το ελληνικό πανεπιστήμιο βρίσκεται στην ίδια άθλια κατάσταση στην οποία βρίσκεται το σύνολο του δημόσιου χώρου σε θέματα προσβασιμότητας. Δυστυχώς, η διοίκηση του τμήματος Φυσικής με μια σειρά από ατυχείς εκφράσεις στη δημόσια τοποθέτησή της εξέθεσε το τμήμα, αφήνοντας στην κοινή γνώμη την εντύπωση ότι ένας τυφλός φοιτητής δεν μπορεί να σπουδάσει Φυσική, αντί να εξηγήσει ότι δυστυχώς το τμήμα δεν έχει κάνει τίποτε για να μπορέσει να σπουδάσει. Η αλήθεια είναι ότι με επίγνωση των ορίων και των περιορισμών που θέτει η πλήρης έλλειψη υποδομής, ο τυφλός φοιτητής θα πρέπει να γίνει δεκτός για τη χαρά της γνώσης και όχι επειδή πράγματι το τμήμα είναι σε θέση να του προσφέρει ισότιμες σπουδές Φυσικής. Όχι από οίκτο, ούτε σαν φιλανθρωπία. Αλλά σαν μια ευκαιρία να αναμετρηθεί το τμήμα με την αρνητική πραγματικότητα και να προσπαθήσει να τη βελτιώσει με τις μικρές δυνάμεις του. Για να ανοίξει η ουσιαστική συζήτηση και να ανοίξει ο δρόμος για τους επόμενους.
* Μυθιστόρημα του Ζοζέ Σαραμάγκου