Το ακαδημαϊκό έτος 2000-2001 είχα την τύχη να είμαι στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ ως European Fellow, επισκέπτης καθηγητής, απεσταλμένος από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα πλαίσια προγράμματος για την βελτίωση της επικοινωνίας μεταξύ του διδακτικού προσωπικού και των στελεχών της διοίκησης.
Ήταν μια πολύτιμη εμπειρία με πολλά διδάγματα, εδώ όμως θα ήθελα να μιλήσω για ένα μόνο, που μου έκανε μεγάλη εντύπωση και ανέσυρα στη μνήμη μου εξαιτίας των πρόσφατων γεγονότων σχετικά με τις μαθητικές παρελάσεις και την κλήρωση των σημαιοφόρων, που πυροδότησαν έντονη πολιτική αντιπαράθεση.
Στις ΗΠΑ, αρχές Φεβρουαρίου, τιμάται, ως εθνική εορτή, η ημέρα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με επίκεντρο την δράση κατά των φυλετικών διακρίσεων στη μνήμη του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Ο διευθυντής του προγράμματος μου εξήγησε ότι όλα τα σχολεία της χώρας παραμένουν ανοικτά και όλοι οι πανεπιστημιακοί της χώρας έχουν την υποχρέωση να πάνε σε ένα σχολείο της περιφέρειάς τους να μιλήσουν στους μαθητές και να συζητήσουν μαζί με τους δασκάλους τους για την σημασία αυτής της ημέρας. Μου είπε επίσης ότι και εγώ, ως επισκέπτης καθηγητής, έχω την υποχρέωση να αναλάβω ένα από τα σχολεία της Μασαχουσέτης, πράγμα που έκανα με χαρά και απόλαυσα ιδιαίτερα, γιατί αισθάνθηκα πράγματι ποιος είναι ο ουσιαστικός τρόπος να τιμήσεις την εθνική σου εορτή.
Αναπολώντας εκείνη την ημέρα, και επ’ευκαιρία των ανούσιων σχετικών συζητήσεων που διεξάγονται στη χώρα μας, σκέφτηκα πόσο πιο αποδοτικό και εθνικά χρήσιμο θα ήταν να μεταφέρουμε το παράδειγμα αυτό στον εορτασμό των δικών μας εθνικών επετείων. Στην Ελλάδα, έχουμε τρεις εθνικές εορτές, που αντιστοιχούν σε τρείς μεγάλες στιγμές της ιστορίας μας: την 25η Μαρτίου, την 28η Οκτωβρίου και την 17η Νοεμβρίου. Αντί λοιπόν μαθητικών παρελάσεων, αριστούχων ή κληρωτών σημαιοφόρων, πορειών και σημαιών, αιματοβαμμένων ή μη, θα πρότεινα τα σχολεία να παραμένουν ανοικτά, και όλοι οι πανεπιστημιακοί της χώρας να αναλαμβάνουν καθένα από αυτά προκειμένου να συζητούν με τους μαθητές, αντιστοίχως, την σημασία των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων και την ίδρυση των εθνών-κρατών τον 19ο αιώνα, την αξία των αντιναζιστικών και αντιφασιστικών κινημάτων τον εικοστό αιώνα και την ανάγκη της προάσπισης της δημοκρατίας ενάντια σε στρατοκρατικά και αυταρχικά καθεστώτα του πιο πρόσφατου παρελθόντος, που επιβιώνουν μέχρι και σήμερα.
Αυτός ο τρόπος θα ήταν πραγματική και έμπρακτη απότιση τιμής στους αγώνες του έθνους και της νεολαίας μας και όχι η φορμαλιστική και επιφανειακή οργάνωση χορών, πορειών και παρελάσεων, που δεν έχουν πια κανένα νόημα και συνεχώς απομακρύνουν και στερούν τους πολίτες και τη νεολαία από την αναγκαία ιστορική μνήμη των μεγάλων αυτών γεγονότων. Συγχρόνως, μια τέτοια πρωτοβουλία θα καθιστούσε άνευ αντικειμένου όλες τις στείρες αντιπαραθέσεις που ταλαιπωρούν την κοινωνία και το πολιτικό σύστημα χωρίς κανένα ορατό αποτέλεσμα.
Μακάρι οι ιθύνοντες να δείξουν τόλμη και αποφασιστικότητα και να υιοθετήσουν ομόφωνα αυτό το παράδειγμα ουσιαστικού εορτασμού των εθνικών μας επετείων.