Η ίδρυση της λεγόμενης πανεπιστημιακής αστυνομίας -ή κατά την επίσημη ονομασία Ομάδες Προστασίας Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων (ΟΠΠΙ)- είναι μια υπόθεση που επίσημα ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2021 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Αφορμή για το παρόν κείμενο αποτελεί η συνεδρίαση της ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, την Παρασκευή 11 Μαρτίου, προκειμένου να εκδικάσει την αίτηση ακυρώσεως που άσκησαν Σύλλογοι, συνδικαλιστικές οργανώσεις και πανεπιστημιακοί, κατά της προκήρυξης για την πρόσληψη 1030 Ειδικών Φρουρών.
Οι απόψεις περί αντισυνταγματικότητας ή μη διίστανται. Ίσως αν δεν υπήρχε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία η συζήτηση να είχε ανάψει για τα καλά, ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και μάλιστα με επιθετική γλώσσα από όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές. Ίσως αν δεν υπήρχε ακόμα ανάμεσά μας η πανδημία, οι κινητοποιήσεις να ήταν μαζικότατες με καθημερινές συγκεντρώσεις και πορείες.
«Ήπια αστυνόμευση» και αυτοδιοίκητο
Σύμφωνα, λοιπόν, με την κυβέρνηση και όσους υπερασπίζονται την ανάγκη δημιουργίας της πανεπιστημιακής αστυνομίας, τα περιστατικά βίας και βανδαλισμών σε ΑΕΙ και ΤΕΙ είναι τόσο συχνά και έντονα που καθηγητές, φοιτητές και κτήρια πρέπει να προστατευθούν με πιο ισχυρά μέτρα, καθώς οι πανεπιστημιακές αρχές, ως σήμερα, έχουν αποτύχει σε αυτόν τον τομέα.
Επίσης, ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, ως υπουργός Προστασίας του Πολίτη την εποχή που εξαγγέλθηκε η ίδρυση του σώματος, είχε μιλήσει για «ομάδες ήπιας αστυνόμευσης» που «θα επιτηρούν και θα έχουν προληπτικό, αποτρεπτικό ρόλο» και δεν θα φέρουν πυροβόλα όπλα. Από την πλευρά του, ο διάδοχός του στο υπουργείο, Τάκης Θεοδωρικάκος είχε δηλώσει ότι «θα πρέπει οι ειδικοί φρουροί να κάνουν ανεπηρέαστα τη δουλειά τους, έξω από οποιεσδήποτε πολιτικές και κομματικές ιδεολογίες».
Ωστόσο, από την πλευρά τους οι προσφεύγοντες θεωρούν ότι η συγκρότηση και λειτουργία του σώματος αυτού, με τους όρους που προβλέπει ο ιδρυτικός του νόμος, παραβιάζει το αυτοδιοίκητο των πανεπιστημίων (άρθρο 16 παρ. 5 Σ), αλλά και σειρά άλλων θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών που κατοχυρώνονται στο Σύνταγμα.
Στο ίδιο μήκος κύματος και καθηγητές ελληνικών πανεπιστημίων που με κείμενό τους λίγες μέρες πριν, υποστηρίζουν ότι αν και «η ΕΛ.ΑΣ. έχει χρέος να επεμβαίνει σε ένα πανεπιστήμιο εφόσον στο εσωτερικό του διαπράττονται εγκλήματα που διώκονται αυτεπάγγελτα» είναι λάθος η «μόνιμη εγκατάσταση» της αστυνομίας εντός πανεπιστημίων. Μάλιστα τονίζουν ότι από την στιγμή που το πανεπιστήμιο είναι αυτοδιοίκητο «εναπόκειται σε αυτό να διασφαλίσει την εύρυθμη λειτουργία του και να φυλάξει τον εαυτό του»1.
Κοντιάδης: Αρκεί ο νόμος του 2019
Ένας από τους νομικούς που μάχονται υπέρ της αντισυνταγματικότητας του νόμου είναι ο καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Ξενοφών Κοντιάδης. Σύμφωνα με τον έγκριτο νομικό, «έχουν δοθεί απεριόριστες εξουσίες στις Ομάδες Προστασίας Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων», ενώ «η εγκατάσταση αστυνομικών μέσα στα πανεπιστήμια, που θα λογοδοτούν μόνο στον αρχηγό της ΕΛ.ΑΣ. και όχι στις πανεπιστημιακές αρχές, φέρει ισχυρούς αρνητικούς συμβολισμούς».
«Φοβάμαι ότι τα πανεπιστήμια θα μετατραπούν σε πεδίο μάχης μεταξύ της πανεπιστημιακής αστυνομίας και εκείνων που θα αντιδρούν» τονίζει ο καθηγητής, ενώ σε ότι αφορά την παρέμβαση της αστυνομίας για την αντιμετώπιση ποινικών αδικημάτων, ισχυρίζεται ότι η δυνατότητα υπάρχει ήδη από το 2019, όταν καταργήθηκε νομοθετικά το πανεπιστημιακό άσυλο.
Ποια είναι η πρόταση που κάνει ο ίδιος; Να προσληφθεί κατάλληλο προσωπικό φύλαξης από τα ίδια τα πανεπιστήμια, με δυνατότητα να καλεί ανά πάσα στιγμή την αστυνομία όταν κρίνεται αναγκαίο.2
Μανιτάκης: Προστασία στην ακαδημαϊκή ελευθερία
Ο αντίλογος, ωστόσο, είναι εξίσου ισχυρός και μάλιστα από ανθρώπους με βαθιά γνώση της κατάστασης στα πανεπιστήμια της χώρας. «Ποιος έχει τελικά την ευθύνη διαφύλαξης των συνόρων της ακαδημαϊκής ελευθερίας; Κανείς; Και όμως το Σύνταγμα είναι σε αυτό το θέμα σαφές και απαντά στο ερώτημα με τρόπο αναντίρρητο. Η ίδια η Πολιτεία», τονίζει με νόημα ο Αντώνης Μανιτάκης, ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ και επικεφαλής του επιστημονικού συμβουλίου της Νομικής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
«Η δημιουργία αυτού του σώματος κρίθηκε αναγκαία, διότι τα καθήκοντα αστυνόμευσης δεν είναι δυνατό να εκχωρηθούν και να ασκούνται από ιδιωτική αστυνομία» προσθέτει ο καθηγητής και απαντά ξεκάθαρα στο ζήτημα που απασχολεί το ΣτΕ: «Όσο και αν έψαξα, δεν μπόρεσα να βρω ψεγάδι αντισυνταγματικότητας. Η ακαδημαϊκή ελευθερία όχι μόνον δεν θίγεται αλλά και προστατεύεται, όσο ποτέ. Το ίδιο και το αυτοδιοίκητο, αφού η εσωτερική τάξη και ασφάλεια διασφαλίζεται, αποκλειστικά από το ίδιο το ΑΕΙ»3.
Βενιζέλος: Το Πανεπιστήμιο ως δημόσιος χώρος
«Η ασφάλεια με την έννοια της αποτροπής και της καταστολής του εγκλήματος ανήκει, για όλη την ελληνική επικράτεια, χωρίς εξαιρέσεις, στην αρμοδιότητα της εισαγγελικής αρχής, βραχίονας της οποίας είναι η Ελληνική Αστυνομία» σημειώνει από την πλευρά του ο επίσης καθηγητής και πρώην υπουργός Ευάγγελος Βενιζέλος και προσθέτει: «Η τοποθέτηση των Ομάδων Προστασίας Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων στους χώρους ορισμένων ΑΕΙ είναι μια αστυνομική – επιχειρησιακή απόφαση, αντίστοιχη με την απόφαση τοποθέτησης αστυνομικών δυνάμεων σε οποιοδήποτε δημόσιο σημείο της ελληνικής επικράτειας. Δεν έχει σχέση ούτε με την τοπική αυτοδιοίκηση και τις τοπικές υποθέσεις (άρθρο 102 Συντ.) ούτε με την απολύτως προστατευόμενη ακαδημαϊκή ελευθερία και την πλήρη αυτοδιοίκηση των ΑΕΙ που την περιβάλλει ως θεσμική εγγύηση (άρθρο 16 Συντ.)»4.
Και στο βάθος σύγκρουση;
Το ΣτΕ, λοιπόν, καλείται να κρίνει και να αποφασίσει με βάση το Σύνταγμα και τους νόμους της χώρας. Το πιθανότερο είναι ότι αν η απόφαση περί της αντισυνταγματικότητας κριθεί αρνητικά να ακολουθήσουν και άλλες προσφυγές. Όμως σημαντικό είναι η όποια διχογνωμία επί του θέματος να μην ανοίξει ξανά τον ασκό της έντασης που τόσο έχει ταλαιπωρήσει τον τομέα της Παιδείας. Και σε κάθε περίπτωση, ας συμφωνήσουμε σοβαρά αυτή την φορά, ότι οι δικαστικές αποφάσεις και μάλιστα σε τόσο υψηλό βαθμό, πρέπει να γίνονται σεβαστές. Αλλά όχι μόνο όταν συμφωνούμε μαζί τους. Και αν τελικά το ΣτΕ αποφανθεί ότι ο νόμος είναι συνταγματικός, τότε αυτό που θα απομένει είναι η λειτουργία των ΟΠΠΙ να κριθεί εκ του αποτελέσματος.
1https://www.news247.gr/paideia/giati-prosfygame-sto-ste-enantion-tis-egkatastasis-tis-ellinikis-astynomias-sta-ellinika-panepistimia.9554791.html
2https://www.avgi.gr/koinonia/408930_i-akadimaiki-koinotita-tha-niothei-ypo-diarki-parakoloythisi
3https://www.kathimerini.gr/society/561747994/arthro-toy-antoni-manitaki-stin-k-oi-ierosyloi-toy-asyloy-kai-oi-moroi-ypostiriktes-toys/
4https://www.kathimerini.gr/society/561747997/arthro-toy-eyaggeloy-venizeloy-stin-k-akadimaiki-eleytheria-choris-asfaleia-den-yparchei/