Αναρωτιούνται κάποιοι, τελικά, τι συμβαίνει με το άλλοτε κραταιό ΠΑΣΟΚ; Υπάρχουν ακόμη δυνατότητες επιστροφής του στην εποχή της κυριαρχίας του ή πλέον έχουν εκλείψει και οι τελευταίες ελπίδες για την ανάκαμψή του; Ερωτήματα μεν, αδιάφορα για την κοινωνία δε. Γιατί τα πραγματικά ερωτήματα είναι άλλα. Πρώτον: χρειάζεται ακόμα στην κοινωνία το ΠΑΣΟΚ-μηχανισμός; Δεύτερον: χρειάζεται η κοινωνία ένα σοσιαλδημοκρατικό κόμμα;

Το ΠΑΣΟΚ ως είδος, ως μια επιμέρους ελληνική έκφραση της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατικής και σοσιαλιστικής οικογένειας, είχε μεγάλη απήχηση στην κοινωνία, αφού κατόρθωσε να άρει τους πολιτικούς διαχωρισμούς των πολιτών με βάση τις ιδέες τους, να δημιουργήσει μια σχετικά ευημερούσα μεσαία τάξη και, κυρίως, να ξεκινήσει τη διαδικασία εκσυγχρονισμού πτυχών της πολιτικής, της οικονομικής και της κοινωνικής ζωής του τόπου. Ηταν μια διαδικασία ατελής, γιατί ποτέ δεν κατάφερε να αλλάξει τον φορέα πάνω στον οποίο στήριζε τις κινήσεις του. Αυτός ο φορέας ήταν το κράτος. Και τα μέσα του, οι πελατειακές σχέσεις. Ως προς το πρώτο ερώτημα, επομένως, όλα δείχνουν πως το ΠΑΣΟΚ ως μηχανισμός διανομής αξιωμάτων και κυβερνητικών θέσεων, ως χώρος προσωπικών διαδρομών, ως εκπρόσωπος του κρατισμού και των πελατειακών σχέσεων, έχει τελειώσει και τίποτα δεν μπορεί να το κάνει να επιστρέψει στην προηγούμενη κατάστασή του.

Το ΠΑΣΟΚ όμως ως γένος, ως μέτοχος δηλαδή σε μια συνολική ομάδα (τη σοσιαλδημοκρατική) ιδεών και ως εκπρόσωπος μιας κοινωνικής αντίληψης για την ανάγκη αναδιανομής του κοινωνικού πλούτου, της ύπαρξης κοινωνικού κράτους και της αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου της χώρας, έχει ακόμη μέλλον μπροστά του. Μόνο που αυτό το μέλλον δεν το έχει ως ΠΑΣΟΚ. Το έχει ως κόμμα το οποίο, στις ελληνικές συνθήκες, θα εκφράσει το όραμα του εξευρωπαϊσμού, του ισχυρού μοντέλου αναδιανεμητικής δικαιοσύνης, του κράτους πρόνοιας και της ανατροπής του στηριγμένου στο κράτος και στις πελατειακές σχέσεις παραγωγικού μοντέλου, ως εκφραστής δηλαδή των βασικών συντεταγμένων της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας. Το γιατί η προηγούμενη προσπάθεια για τον «εκσοσιαλδημοκρατισμό» του Κινήματος απέτυχε είναι θέμα μιας άλλης συζήτησης. Το ότι όμως αυτή η κίνηση πρέπει να γίνει, έστω και τώρα, για να διασωθεί ο χώρος της ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας και όχι μόνο το ΠΑΣΟΚ, είναι κάτι που μάλλον κανείς σοβαρός πολιτικός ερευνητής και παράγοντας δεν μπορεί να αμφισβητήσει.

Υπό τις σημερινές συνθήκες, ένα ακόμη συνέδριο συνέχειας του ΠΑΣΟΚ θα είναι «κίνηση» πολιτικής αδράνειας (σχήμα οξύμωρο, αλλά αποδίδει την πραγματικότητα). Για να διασωθεί το ΠΑΣΟΚ ως γένος (δηλαδή ως ευρωπαϊκό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα) πρέπει άμεσα να εγκαταλείψει την εσωστρέφεια και να στραφεί στην ανάδειξη των προγραμματικών του προτάσεων, οι οποίες θα πείθουν πως είναι αναγκαίο στην κοινωνία.

Για να γίνει όμως αυτό, είναι ανάγκη, τον Φεβρουάριο, αν όχι νωρίτερα, να πραγματοποιήσει το τελευταίο του, με αυτό το όνομα και αυτά τα σύμβολα, συνέδριο. Η χώρα όχι μόνο χρειάζεται κάτι καινούργιο στον χώρο της σοσιαλδημοκρατίας, αλλά κάποια στιγμή θα το πραγματοποιήσει. Θα είναι κρίμα ο πολιτικός χώρος που εκφράστηκε από το (και στο) ΠΑΣΟΚ να βρεθεί εκτός κάδρου, όταν έρθει αυτή η στιγμή.

Ποιες λοιπόν πρέπει να είναι οι επόμενες κινήσεις; Ανοικτό τελευταίο συνέδριο, με πρόσκληση προς όλους όσοι ανήκουν, ανήκαν ή βρίσκονται στον ευρύτερο χώρο της ελληνικής Κεντροαριστεράς (κόμματα, κινήσεις, μεμονωμένα άτομα) για τη συμμετοχή τους (οι οργανωτικοί τρόποι θα βρεθούν) σε αυτό το συνέδριο, το οποίο θα θέσει τα περιγράμματα των μελλοντικών προγραμματικών και ιδεολογικών συγκλήσεων. Σε αυτό το συνέδριο πρέπει να γίνει κριτική αναδρομή στις επιτυχίες και τις αποτυχίες του Κινήματος και, ταυτόχρονα, να τεθούν τα περιγράμματα για την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου της χώρας, αλλά και για την πολιτική στροφή του νέου κόμματος προς την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία.

Το επόμενο βήμα θα είναι η άμεση σύγκληση ενός άλλου συνεδρίου, από μηδενική βάση, όλων των δυνάμεων του ελληνικού σοσιαλδημοκρατικού και αριστερού δημοκρατικού χώρου, με αντικείμενο αφενός την κατάθεση ιδεών και προγραμματικών θέσεων, αφετέρου τη συνδιαμόρφωση του νέου πολιτικού φορέα της ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας.

Με βάση αυτό το σκεπτικό, το επόμενο και ίσως τελευταίο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ πρέπει να είναι συντακτικό και όχι αναθεωρητικό.

Ο Γιώργος Σιακαντάρης είναι διδάκτωρ Κοινωνιολογίας, επιστημονικός διευθυντής του ΙΣΤΑΜΕ