Θέλετε να παραμείνει η χώρα στο ευρώ «πάση θυσία»; Το ερώτημα τίθεται εκ του πονηρού. Από τη σκοπιά της τυπικής λογικής κανένα νόμισμα δεν μπορεί να αξίζει κάθε θυσία. Ούτε το ευρώ. Πολιτικά, ωστόσο, αξίζει πράγματι να κάνουμε όσες «θυσίες» χρειάζεται για να παραμείνει η χώρα στην Ευρωζώνη. Απλώς η διατύπωση του ερωτήματος είναι λάθος και μοιραία οδηγεί σε λανθασμένα συμπεράσματα. Μπορούμε ίσως να το καταλάβουμε καλύτερα αν αλλάξουμε… ήπειρο.

Τα τελευταία χρόνια μια σειρά από πόλεις και πολιτείες των ΗΠΑ είτε βρέθηκαν στα πρόθυρα της χρεοκο­πίας, όπως η Καλιφόρνια, είτε κήρυξαν χρεοκοπία, όπως το Ντιτρόιτ. Η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ συνέχισε να χρηματοδοτεί τις τράπεζες ακριβώς όπως συμβαίνει και στην Ελλάδα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Οι τοπικές αρχές, ωστόσο, αφέθηκαν λιγότερο ή περισσότερο μόνες να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα κόβο­ντας δημόσιες υπηρεσίες, απολύοντας δασκάλους και αστυνομικούς και αυξάνοντας τους φόρους. Σε ορισμέ­νες περιπτώσεις μάλιστα πλήρωσαν τους μισθούς με υποσχετικές (IOUs), τις οποίες πολλές μεγάλες τράπεζες αρνήθηκαν να κάνουν δεκτές. Για τους πολίτες το κόστος ήταν μεγάλο. Ουδείς ποτέ διανοήθηκε, ωστόσο, να προτείνει έξοδο από το δολάριο και τύπωμα χρήματος. Πολύ περισσότερο καμία τοπική αρχή δεν είπε στην κεντρική κυβέρνηση είτε μου χρηματοδοτείς τα χρέη, είτε αποχωρώ. Με άλλα λόγια το πλαίσιο των λύσεων που αναζητήθηκαν ήταν εξαρχής δεδομένο.

Το ίδιο ακριβώς ισχύει και για τις διαπραγματεύσεις με την Ευρωζώνη. Οταν οι πολιτικοί επαναλαμβάνουν ότι η λύση του Grexit δεν είναι στο τραπέ­ζι, υπογραμμίζουν μια κατ’ εξοχήν πολιτική απόφαση. Οτι δηλαδή όποιο και αν είναι το κόστος της παραμονής της Ελλάδας δεν μπορείς να αρχίσεις να ξηλώνεις το πουλόβερ αν θέλεις πράγματι να προχωρήσει η πολιτική και οικονομική ενοποίηση της Ευρώπης. Προφανώς οι ΗΠΑ είναι μια ομοσπονδία, ενώ η Ευρωπαϊκή Ενωση βρίσκεται ακόμα πολύ μακριά από τη θεσμική της ολοκλήρωση. Ως χώρα, όμως, έχουμε κάνει εδώ και δεκαετίες την επιλογή της συμμετοχής σε αυτό το πολιτικό σχέδιο. Πρόκειται για μια πολιτική και οικονομική επιλογή, αλλά ταυτόχρονα και για μια επιλογή ταυτότητας: είμαστε πολίτες της Ευρω­παϊκής Ενωσης, με πλήρη δικαιώματα και συμμετοχή. Την επιλογή αυτή δεν τη διαπραγματευό­μαστε. Οπως ακριβώς δεν διαπραγμα­τευό­μαστε και την εθνική μας ταυτό­τητα. Κι όταν στις δημοσκοπήσεις οι πολίτες απαντούν ότι θέλουν ευρώ έστω και με επώδυνα μέτρα, τουλάχιστον ένα μέρος τους αυτό ακριβώς εννοεί.

Είναι αλήθεια ότι τη συμμετοχή στο ευρώ δεν τη βλέπουν όλοι με αυτόν τον τρόπο. Μια άλλη μεγάλη ίσως μερίδα ενδιαφέρεται κυρίως για τις οικονομικές επιπτώσεις μιας επιστρο­φής στη δραχμή. Ομως στην πραγμα­τικό­τητα και αυτοί απαντούν υπέρ της παραμονής με κάθε θυσία. Γιατί μπορεί οι «κόκκινες γραμμές» να είναι επιθυμητές, για παράδειγμα στις επικουρικές συντάξεις, όλοι ωστόσο κατανοούν ότι αν βγούμε από το ευρώ τότε το «κούρεμα» όχι μόνο στις επι­κου­ρικές αλλά και στις κύριες συντά­ξεις, όπως και στους μισθούς και στις καταθέσεις, θα είναι πολύ μεγαλύτερο.

Μια τρίτη μερίδα πολιτών, είτε συμμερίζεται αυτές τις απόψεις είτε όχι, αντιμετωπίζει το ζήτημα μέσα από τη σκοπιά της εθνικής ανεξαρτησίας. Τυπικά έχουν δίκιο. Μόνο που την εθνική μας ανεξαρτησία την περιο­ρίζουν, εκτός από τους κανόνες της Ευρωζώνης, οι κανόνες της Ευρω­παϊκής Ενωσης, του ΟΗΕ αλλά και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ή του Διεθνούς Οργανισμού Εμπορίου, που μπορεί να απαγορεύσει επιδο­τήσεις ή να επιβάλει αύριο ακόμα και την εισαγωγή μεταλλα­γμένων. Μπο­ρούμε αν θέλουμε να μη μετέχουμε σε αυτούς τους οργα­νισμούς. Το ότι τους αποδεχόμαστε και αποδεχόμαστε τους κανόνες τους και τον συνακόλουθο περιορισμό της εθνικής μας ανεξαρτη­σίας είναι μια πολιτική και οικονομική επιλογή στις σημερινές συνθήκες παγκοσμιο­ποίησης. Γιατί γνωρίζουμε πολύ καλά πως έξω από τους οργανισμούς αυτούς τα πράγματα θα ήταν πολύ χειρότερα. Η πορεία των πρώην σοσιαλιστικών χωρών, από την Κίνα και το Βιετνάμ έως την Κούβα, που επιδιώκουν με κάθε κόστος να ενσωματωθούν σε αυτό το διεθνές σύστημα, το αποδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο. Οσοι, λοιπόν, δεν είναι απλώς θύματα εθνικο-λαϊκιστικής προπαγάνδας και επικαλούνται τέτοια επιχειρήματα, στην πραγματικότητα διαφωνούν με την ευρωπαϊκή επιλογή της χώρας.

Αυτή είναι η τέταρτη κατηγορία πολιτών. Πιστεύουν στα αλήθεια ότι η Ελλάδα θα ήταν καλύτερα οικονομικά, πολιτισμικά, πνευματικά ή ό,τι άλλο εκτός Ευρωζώνης και Ευρωπαϊκής Ενωσης. Μπορεί να μισούν τον «καπι­τα­λισμό» και να βρίσκονται στην ακροδεξιά ή την ακροαριστερά. Είναι το πολιτικό υπόβαθρο των αγανακτισμένων που κατάφερε να βγει από το περιθώριο χάρη στην κρίση. Παριστάνουν ότι την πολεμούν, αλλά στην πραγματικότητα ζουν από την κρίση. Δεν θα μας παρασύρουν.